Κοινωνικά Δίκτυα και κίνημα

Οι τελευταίες εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στις πλατείες της Ελλάδας και της Ισπανίας, κάνουν επίκαιρη τη συζήτηση για τη χρήση του internet και των social networks για σκοπούς του κινήματος. Αυτό που με παρακινεί ιδιαίτερα για να γράψω είναι ότι για τους Ισπανούς διοργανωτές δεν έχει πια σημασία η κλασική οργάνωση σε συνδικάτα και κόμματα, αλλά προβάλλεται ως μια νέα μορφή οργάνωσης η «οργάνωση στη βάση» μέσω των κοινωνικών δικτύων. Από τη στιγμή που πρέπει να προσεγγίζουμε τον σοσιαλισμό ως επιστήμη, όπως μας δίδαξε ο Φρίντριχ Ένγκελς θα πρέπει να προσεγγίσουμε έτσι και νέες εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής.

Δεν θα ασχοληθούμε εδώ για την ιστορία του συνδικαλιστικού κινήματος, αλλά δεν μπορεί να μην αναφερθεί η πάγια προσπάθεια της αστικής τάξης να ελέγξει το συνδικαλιστικό κίνημα (από τη στιγμή που είδε ότι δεν μπορεί να το διαλύσει) και αν είναι δυνατό να το διαλύσει. Αυτό εξυπηρετούσαν από ένα σημείο και πέρα οι εξαγορασμένες ηγεσίες, βασικά οι σκεπτόμενες ρεφορμιστικά. Παράλληλα οι αστικές δυνάμεις προσπαθούσαν να ελέγξουν την εργατική τάξη, με τα αστικά κόμματα, όταν δόθηκε τελικά το δικαίωμα ψήφου. Τα ίδια κόμματα οργάνωσαν μαζικές οργανώσεις και συνδικαλιστική παρέμβαση εκτός των άλλων. Έτσι με ενίοτε την πολύτιμη για αυτούς κρατική παρέμβαση ελέγχανε το συνδικαλιστικό κίνημα και όποτε μπορούσαν το απαξίωναν τελείως στα μάτια του απλού εργαζόμενου. Κρατάμε αυτό σαν δεδομένο.

Από την άλλη, πρέπει να δούμε το γιατί πιάνουν οι νέες μορφές επικοινωνίας, που σαν κορωνίδα έχουν τα κοινωνικά δίκτυα. Υπάρχουν για μένα δύο βασικοί λόγοι. Από τη μία η βελτίωση των μέσων επικοινωνίας συμβαίνει παράλληλα με τη βελτίωση των μέσων μεταφοράς, την ενίσχυση της κινητικότητας της εργατικής δύναμης-που σημαίνει την μετακίνηση γνωστών μας από την πραγματική ζωή ανθρώπων-, αλλά και την ανάγκη γνωριμίας ανθρώπων άλλων πολιτιστικών περιβαλλόντων. Ας δούμε τώρα και την άλλη όψη του νομίσματος. 

Η αστική κοινωνία, αναπαράγοντας τον άνθρωπο που ζει στα όρια της, κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση της, θέλει ανθρώπους, κλεισμένους στο σπίτι τους (επιπλέον για να αντιπαλέψει την κοινωνική δράση), ανθρώπους που το πολύ να κάνουν την κριτική του πληκτρολογίου. Ανθρώπους που η κοινωνική τους συναναστροφή να είναι ψεύτικη και μερική, να νομίζουν ότι μιλάν με όλο τον πλανήτη και στην πραγματικότητα να διασκεδάζουν την μοναξιά τους. (Το ίδιο ισχύει εδώ και με την αποθέωση του internet, υποτίθεται ότι παρέχει απεριόριστη γνώση αλλά στην πραγματικότητα κυρίως άχρηστες πληροφορίες και γνώση πραγματική μόνο σε όποιους είναι ήδη υποψιασμένοι και ξέρουν που και τι να ψάξουν). Έτσι εκπαίδευε η αστική κοινωνία τον κόσμο χρόνια τώρα με την τηλεόραση, προσπαθώντας να δημιουργήσει τηλεθεατές, το ίδιο σήμερα στην νέα γενιά, ανθρώπους των κοινωνικών δικτύων. Σε όλα αυτά δεν θέλω καν να αναφέρω τις καταγγελίες για στήσιμο του facebook από την CIA κτλ, γνωστά στους περισσότερους. 

Τώρα φτάνουμε στην ουσία του θέματος. Ο Λένιν έλεγε ότι οι μορφές αγώνα αλλάζουν ανάλογα με τις συνθήκες ή γεμίζουν με νέο περιεχόμενο. Και όταν έλεγε για μορφές αγώνα εννοούσε ακριβώς τα μέσα που «ανοίγουν» τα μάτια του λαού, ώστε να φτάσει πιο γρήγορα στο στρατηγικό σκοπό, δηλαδή την αναγκαιότητα της εποχής, τον σοσιαλισμό- κομμουνισμό. Υπάρχει ο κίνδυνος να αποθεωθεί το μέσο (και να χαθεί ο σκοπός), χωρίς εδώ να ξεχνάμε την διαλεκτική μέσου και σκοπού (πχ η βία είναι αναγκαία στην προλεταριακή επανάσταση ή η δικτατορία του προλεταριάτου στο πέρασμα στον κομμουνισμό). Εμείς πώς μπορούμε να δούμε σαν μέσα, τα κοινωνικά δίκτυα; Από τη μία είναι τελείως αποτελέσματα της αστικής κοινωνίας, και δυναμικά μπορούμε να πούμε ότι αποτελούν μέσο ενσωμάτωσης. Αυτό ανεξάρτητα από το περιεχόμενο με το οποίο τα γεμίζουμε. Πόσο περισσότερο όταν μπαίνουν τα ζητήματα της «οργάνωσης της βάσης». Από την άλλη το ίδιο δεν κάνει πχ το κοινοβούλιο, αλλά ξέρουμε το μέχρι που το χρησιμοποιούμε. Έτσι θα μπορούσε να πει κάποιος ότι θα ήταν καλή η περιορισμένη χρήση τους για παρέμβαση σε καθυστερημένα τμήματα του πληθυσμού.

Το θέμα όμως εμφανίζει δύο προβλήματα. Από τη μία η οργάνωση αγώνων, σε χώρο που δεν φαίνεται η βασική αντίθεση της κοινωνίας μας, αντιθέτως ευνοεί την άποψη του «όλοι μαζί», δημιουργεί εκ των πραγμάτων μια αταξική- ενσωματώσιμη θεώρηση. Επίσης υπάρχει και ένα άλλο ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ θέμα και αυτό είναι ο έλεγχος των συγκεκριμένων μέσων από εταιρίες στις οποίες υπάρχει πρόσβαση των μυστικών εταιριών των κρατών. Εδώ νομίζω ότι πρέπει να μας παραξενέψει και το γεγονός ότι το σύστημα τα σπρώχνει σε κάθε ευκαιρία, βλέποντας οτιδήποτε συμβαίνει να έχουν από πίσω τα κοινωνικά δίκτυα. Πρόσφατα από τα Wikileaks, βγήκε ότι η CIA, έχει πρόσβαση όποτε θέλει στα αρχεία του facebook. Επίσης από τον ίδιο ιστότοπο, μάθαμε ότι οι εξεγέρσεις στην Βόρεια Αφρική, μόνο αθώα οργανωμένες μέσω των κοινωνικών δικτύων δεν ήταν, όπως προσπαθούσαν να μας πείσουν τα δυτικά ΜΜΕ. Ακούστηκαν πολλά ακόμα και για χρηματοδότηση του Facebook και Twitter, σε δίκτυα για διαφήμιση. Επίσης να μην ξεχνάμε ότι παρότι ο Μπεν Άλι και ο Μουμπάρακ, ήταν φίλοι των δυτικών, είχαν υποστεί πιέσεις ώστε να κάνουν εκδημοκρατισμό για να προλάβουν τα χειρότερα. Επίσης από τα γεγονότα επωφελημένα φαίνονται να είναι τμήματα της αστικής τάξης, που ήδη έχουν κάνει τα ανοίγματα τους προς τις ΗΠΑ και την ΕΕ (η Αίγυπτος ζήτησε νέο δάνειο ύψους 2 δις.), χώρες δηλαδή που ελέγχουν τις εξελίξεις στα κοινωνικά δίκτυα. Όλα αυτά παρότι σύμφωνα με μαρτυρίες, των διοργανωτών τα κοινωνικά δίκτυα δεν έπαιξαν τον πρώτο λόγο στις κινητοποιήσεις.

Το 1926, κυκλοφόρησε το βιβλίο του Σερζ «Τι πρέπει να ξέρει κάθε επαναστάτης», το οποίο περιέγραφε τα ανοιγμένα αρχεία της μυστικής αστυνομίας του τσάρου, της Οχράνας, αλλά έδινε και πρακτικά συνωμοτικά μέτρα. Το τι περιγραφόταν ήταν απλά ανατριχιαστικό και κάνει να καταλάβουμε τι είναι δυνατό να κάνουν σήμερα, πόσο περισσότερο που ελέγχουν την σχετική τεχνολογία. Σημαντικές διαπιστώσεις είναι ότι πρέπει πάντα να νιώθουμε ότι παρακολουθούμαστε, οι υπηρεσίες δεν δρουν αμέσως απλά προσπαθούν να προλάβουν τα μεγάλα γεγονότα. Ως τότε παραμένουν στο σκοτάδι, επίσης δεν μπορούν να σταματήσουν την πραγματική ΣΥΝΕΙΔΗΤΗ μαζική λαϊκή κινητοποίηση. Όσο όμως τα πράγματα μένουν ως έχουν, η χρήση τέτοιων μέσων για επαναστατικούς σκοπούς, αποτελούν ένα ακόμα κίνδυνο για τους επαναστάτες και αυτούς που προσεγγίζουν, πόσο ακόμα που «scripta manent”. 

Έτσι για μια πραγματικά επαναστατικά διαδικασία και συνειδητοποίηση, το μόνο που μένει είναι μια ανανέωση και «ξύσιμο» των αστικών επιρροών από τις κλασικές μορφές οργάνωσης του λαού. Εμπειρία υπάρχει πολύ, από διάφορες μορφές που έχουν χρησιμοποιηθεί και αν και ακούγονται καλές σήμερα είναι «ξεχασμένες». Σε αυτό δεν πρέπει να ξεχνάμε τον πολύ αρνητικό συσχετισμό δυνάμεων σήμερα, που παίζει το ρόλο του. Έτσι το internet σε αυτό το περιβάλλον μπορεί να παίξει ένα μικρό ρόλο συντονισμού κυρίως διεθνή, αλλά και ρόλο μαζικής προπαγάνδας θέσεων, ίσως στο μέλλον ανώτερο και από τις εφημερίδες και την τηλεόραση, αλλά ως εκεί. Χρήση του βέβαια στην οικοδόμηση του κομμουνισμού μπορεί να είναι σημαντική, αλλά φυσικά δεν θα περιλαμβάνει τα «κοινωνικά δίκτυα». Ο ρόλος των ναρκωτικών της κοινωνικής ανάγκης που παίζουν σήμερα θα έχει εκλείψει.