Ο χάρτης των οργανώσεων και κομμάτων της Επαναστατικής Αριστεράς - Μέρος Α' (1918-1948)

Δημοσιεύεται και στο Γλόμπινγκ

1918 – 1925

Από την ίδρυση του ΣΕΚΕ μέχρι την δικτατορία του Παγκάλου

Από το ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ (Νοέμβρης 1918)

Από τις 4 ως τις 23 Νοέμβρη του 1918 συνέρχεται στα γραφεία του Συνδέσμου Μηχανικών Ατμοπλοίων στον Πειραιά, το ιδρυτικό συνέδριο του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΕΚΕ). Αιτία του Συνεδρίου, υπήρξε η ανάγκη συνένωσης των σοσιαλιστικών οργανώσεων και ομάδων σε ένα κόμμα με κοινές αρχές πολιτική και πρόγραμμα. Το νέο αυτό κόμμα, ουσιαστικά αποτελείται από ένα μωσαϊκό αντιλήψεων σε μια σειρά από «ζητήματα αρχών». Καταγράφονται συνολικά 5 διαφορετικές τάσεις, από σοσιαλδημοκρατικές-ρεφορμιστικές έως τάσεις «μπολσεβικοποίησης» του κόμματος και άμεσης επαναστατικής δράσης. Παρά τις πολλές εσωτερικές διαφορές, οι τάσεις αυτές συνυπάρχουν αλλά και συγκρούονται, τόσο ως προς τον χαρακτήρα του κόμματος όσο και ως προς την γραμμή του (πολιτική, εργατική κτλ).

Το 1919 μια ομάδα με πρωτεργάτη τον Φρανσίσκο Τζουλάτι αποχωρεί από το Κόμμα και εκδίδει το 1920 το περιοδικό Κομμουνισμός με σκοπό να μορφώσει τους αγωνιστές και να πιέσει για την οργανική ένταξη του ΣΕΚΕ στην Κομμουνιστική Διεθνή. Τον Απρίλιο του 1920 πραγματοποιείται το 2^ο Συνέδριο του ΣΕΚΕ, στο οποίο καθορίζεται ο λενινιστικός προσανατολισμός του Κόμματος, όσον αναφορά την δικτατορία του προλεταριάτου και τον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό και αποφασίζεται η έναρξη της διαδικασίας ένταξης στην Γ’ Διεθνή. Το ΣΕΚΕ μετονομάζεται σε Σοσιαλιστικό Εργατικό (Κομμουνιστικό) Κόμμα Ελλάδας - ΣΕΚΕ (Κ) και από την 1^η Αυγούστου 1920, ο Ριζοσπάστης μετατρέπεται σε επίσημο όργανο του ΣΕΚΕ (Κ) και της επίσης ιδρυθείσας το 1918, ΓΣΕΕ. Οι συζητήσεις και οι αποφάσεις που ελήφθησαν κατά την διάρκεια του Συνεδρίου, επέφεραν σοβαρές αντιδράσεις από τα πιο συντηρητικά τμήματα του κόμματος, τα οποία και διαγράφηκαν κατά την διάρκεια του Συνεδρίου.

Β Συνέδριο του ΣΕΚΕ

Η ομάδα που εξέδιδε το περιοδικό Κομμουνισμός, μετονομάζεται στις αρχές του 1921 σε Κομμουνιστική Ένωση και επιστρέφει αμέσως μετά στο ΣΕΚΕ (Κ) καθώς αυτό είχε ήδη ξεκινήσει την διαδικασία ένταξης στην Κομμουνιστική Διεθνή. Οι διαγραφέντες του 2^ου Συνεδρίου συγκροτούν το 1921 την πολιτική ομάδα "Νέα Ζωή" (η οποία αργότερα, το 1923 θα μετονομαστεί σε Ανεξάρτητο Εργατικό Κόμμα – ανεξάρτητο από Διεθνείς δηλαδή – και θα χαθεί στην Παγκαλική Δικτατορία). Στην Α' Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΣΕΚΕ (Κ), τον Φλεβάρη του 1922, υπερισχύει η ρεφορμιστική τάση του κόμματος, σύμφωνα με την οποία είναι ανάγκη η μακρά και "νόμιμη" ύπαρξη του κόμματος στα πλαίσια του αστικού κράτους και στην πράξη τρενάρει την ένταξη στην Κομιντέρν (Κομμουνιστική Διεθνής).

Η απόφαση αυτή ξεσηκώνει σοβαρές διαφωνίες μέσα στο Κόμμα. Από την υπερεπαναστατική τάση του ΣΕΚΕ (Κ) μάλιστα, από την Πρωτομαγιά του 1923 κάνει την εμφάνισή της μια ομάδα (μέλη της παλιάς Κομμουνιστικής Ένωσης) η οποία συσπειρώνεται γύρω από τον Τζουλάτι και την επιθεώρηση "Αρχείον Μαρξισμού". Η ομάδα αυτή, η οποία προτάσσει τη μαρξιστική μόρφωση των μελών του κόμματος και του προλεταριάτου, ως βασική προϋπόθεση για την επαναστατική τους δράση, λειτουργεί ως φράξια μέσα στο κόμμα στοχεύοντας σταδιακά στην διάλυση του κόμματος. Το ΣΕΚΕ (Κ) ανέχεται αυτήν την κατάσταση μέχρι το 1924 όταν και διαγράφονται οι συντελεστές του Αρχείου.

Διαφωνίες εμφανίζονται και για το πολιτειακό ζήτημα, καθώς μέλη της κομμουνιστικής πτέρυγας διαφωνούν με την συμμετοχή του ΣΕΚΕ (Κ) στο δημοψήφισμα για την κατάργηση της Μοναρχίας (13 Απριλίου 1924), ώστε να μην νομιμοποιηθεί η αστική εξουσία. Το μεγαλύτερο μέρος της ΚΟ Πειραιά υπό τον Ε. Παπαναστασίου διαγράφεται, και ιδρύουν την Κομμουνιστική Ένωση Ελλάδας (ΚΕΕ) αργότερα μέσα στο έτος (το όνομα δεν είναι τυχαίο καθώς πρόκειται για μέλη της παλιάς Κομμουνιστικής Ένωσης του 1921). Η ΚΕΕ κατηγόρησε το ΣΕΚΕ (Κ) για σοσιαλδημοκρατική παρέκκλιση, αποδέχτηκε όλες τις θέσεις τις Κομμουνιστικής Διεθνούς, προσπάθησε μάλιστα να αναγνωριστεί ως ο γνήσιος εκφραστής της στην Ελλάδα, αλλά το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, δεν το δέχτηκε και πρότεινε την συνένωση της με το ΣΕΚΕ (Κ).

Ο απόλυτος χάρτης των διασπάσεων της περιόδου 1918-1948

(κλικ, και ξανά κλικ για μέγιστη μεγένθυνση)

*Τα εμβλήματα της περιόδου αυτής επανασχεδιάστηκαν απο εμάς με βάση τα επίσημα όργανα των κομμάτων και οργανώσεων.

Παράλληλα από το 1923 εμφανίζονται έντονες διαφωνίες και από τα δεξιά, καθώς αρκετά στελέχη ζητούν την συνεργασία του ΣΕΚΕ (Κ) με αστικά κόμματα και την αναθεώρηση της επαναστατικής τακτικής του Κόμματος. Αυτά τα στελέχη είτε διαγράφονται, είτε αποχωρούν, τον Γενάρη του 1924, δημιουργώντας δυο νέες ομάδες, την Συγκεντρωτική Ομάδα του ΣΕΚΕ ή Νέα Εποχή του Α. Μπεναρόγια και την Σοσιαλιστική Εργατική Ένωση (ΣΕΕ) των Σίδερη – Γεωργιάδη. Αυτές οι ομάδες τον Φεβρουάριο του 1924 θα ενωθούν διατηρώντας το όνομα της δεύτερης.

Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους το ΣΕΚΕ (Κ) προχωρά στο 3^ο (Έκτακτο) Συνέδριο, στο οποίο εγκρίνεται ομόφωνα η ένταξη στην Κομμουνιστική Διεθνή, καθώς και η μετονομασία του κόμματος σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας - Ελληνικό Τμήμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς (ΚΚΕ – ΕΤΚΔ). Ο Παντελής Πουλιόπουλος γίνεται ο πρώτος γενικός γραμματέας του ΚΚΕ. Στο Συνέδριο αυτό, το οποίο θα μείνει στην ιστορία ως το συνέδριο της μπολσεβικοποίησης, θα υιοθετηθεί μετά από πιέσεις της ΚΔ και η περιβόητη θέση περί «Ενιαίας και Ανεξάρτητης Μακεδονίας και Θράκης» στα πλαίσια της συγκρότησης μιας Βαλκανικής Σοσιαλιστικής Ομοσπονδίας κρατών και η οποία θα αποτελέσει την δικαιολογία για το ανελέητο κυνήγι των κομμουνιστών στο μέλλον.

Τον Ιούνιο του 1925, εκδηλώνεται κίνημα υπό τον στρατηγό Θεόδωρο Πάγκαλο με την στήριξη όλων των αστικών πολιτικών κομμάτων, και απαγορεύονται όλες οι επαναστατικές εφημερίδες. Ο Θ. Πάγκαλος θα εξαπολύσει τρομοκρατία κατά του ΚΚΕ, της ΚΕΕ, της ΣΕΕ και του εργατικού κινήματος μέχρι τον Αύγουστο του 1926 και την ανατροπή της δικτατορίας. Το Αρχείο δεν θα δεχτεί σοβαρές διώξεις, καθώς δεν έχει αποδεχτεί τις θέσεις της Κομμουνιστικής Διεθνούς, δρα σε καθεστώς άκρας μυστικότητας και δεν σχετίζεται ιδιαίτερα με το εργατικό κίνημα.

1926 – 1941

Τα χρόνια πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι διασπαστικές ικανότητες των αριστεριστών και η ίδρυση του ΕΑΜ.

Από το Αρχείο διασπάται το 1926, μια ομάδα με επικεφαλής τον Μάρα, η οποία διαφωνεί με την συμπεριφορά του Αρχείου απέναντι στο ΚΚΕ και το κατηγορεί για αδράνεια όσον αναφορά την οργάνωση της εργατικής τάξης. Η ομάδα αυτή, η οποία θα ονομαστεί Τρίτη Κατάσταση (δηλαδή ούτε Αρχείο, ούτε ΚΚΕ) θα θέσει ως στόχο της την συνεργασία μεταξύ Αρχείου και ΚΚΕ. Θα δούμε πολλές τέτοιες ομάδες στο μέλλον να διασπώνται επικαλούμενοι την ενότητα, και να δικαιολογούν με αυτόν τον τρόπο την «μετανάστευσή» τους σε κάποιον άλλο χώρο της Αριστεράς.

Οι εσωτερικές διαφωνίες του ΚΚΕ και η επίδραση του εξωτερικού παράγοντα με τις διαγραφές των Τρότσκι – Ζηνόβιεφ στην Σοβιετική Ρωσία το 1927, οδηγούν στην δημιουργία μιας Αριστερής Αντιπολίτευσης του ΚΚΕ υπό τους πρώην γενικούς γραμματείς του ΚΚΕ, Παντελή Πουλιόπουλο και Παστία Γιατσόπουλο, οι οποίοι εκδίδουν αρχικά το περιοδικό "Νέο Ξεκίνημα" και λίγο αργότερα τον Σπάρτακο. Το περιοδικό αυτό ασκεί δριμεία κριτική στην ηγεσία του ΚΚΕ αλλά προς το παρόν θα συνεχίσει να στηρίζει την δράση του Κόμματος, καταδικάζοντας παράλληλα τις βίαιες επιθέσεις του Αρχείου ενάντια στο ΚΚΕ και την γενικότερη απουσία του από το εργατικό κίνημα. Η πλειοψηφία της Τρίτης Κατάστασης, αφού αποτυγχάνει να πείσει τα στελέχη του Αρχείου για ενότητα, θα προσχωρήσει μέχρι τα τέλη του 1927 στο ΚΚΕ. Από την μειοψηφία κάποια μέλη της θα επιστρέψουν σταδιακά στο Αρχείο μέχρι το 1929 ενώ οι υπόλοιποι θα συνεργαστούν με τους Φραξιονιστές του Μιχ. Ράπτη.

Το 1929, το Αρχείο Μαρξισμού μετονομάζεται σε Ένωση Διεθνιστών Κομμουνιστών (ΕΔΚ) και ξεκινά πιο έντονη δραστηριοποίηση σε συνδικάτα εργαζομένων. Παράλληλα συνδέεται με τις ιδέες του Τρότσκι και συζητά την ένταξή της στην Διεθνή Αριστερή Αντιπολίτευση (ΔΑΑ). Παρόμοιες επαφές κάνει και ο Σπάρτακος ο οποίος βρίσκεται σαφώς πιο κοντά στις θέσεις του Τρότσκι απ’ότι το Αρχείο. Ο Σπάρτακος το 1929 μετατρέπετε σε επίσημη πολιτική οργάνωση, ύστερα και από την διαγραφή των μελών του από το ΚΚΕ.

Η Πάλη των Τάξεων - Όργανο της ΚΟΜΛΕΑ

Η Κομμουνιστική Ένωση Ελλάδας (διάσπαση του 1924), μετονομάζεται την ίδια χρονιά σε Ομάδα Μπολσεβικοποίηση, ενώ το 1930 προσπαθεί να αναγνωριστεί ως επίσημη τάση του ΚΚΕ ανεπιτυχώς και προσχωρεί εν τέλει χωρίς όρους ξανά στο Κόμμα. Η ΈΔΚ υπό την ηγεσία του Γιωτόπουλου (πατέρα του γνωστού Γιωτόπουλου της 17Ν) προσχωρεί στην Διεθνή Αριστερή Αντιπολίτευση και αποφασίζει μετά την Α’ Συνδιάσκεψή του, την μετονομασία σε Κομμουνιστική Οργάνωση Μπολσεβίκων Λενινιστών Ελλάδας Αρχειομαρξιστές - Ελληνικό τμήμα της Δ.Α.Α. (ΚΟΜΛΕΑ), η οποία θα αποτελέσει το πιο μαζικό κόμμα της πέραν του ΚΚΕ αριστεράς του μεσοπολέμου.

Οι διαφωνούντες με τα αποτελέσματα της Α’ Συνδιάσκεψης του ΕΔΚ, με πρωτεργάτη τον Μιχάλη Ράπτη, αποχωρούν και δημιουργούν μια Φραξιονιστική ομάδα η οποία θα έλθει σε συνεννόηση με τους εναπομείναστες της Τρίτης Κατάστασης και θα δημιουργήσουν το 1931 την Κομμουνιστική Ενωτική Ομάδα (ΚΕΟ). Στόχος της νέας οργάνωσης η ενοποίηση των αντιπολιτευόμενων στο ΚΚΕ οργανώσεων (Σπάρτακος - Αρχείο). Η αντιμετώπιση που δέχεται όμως από το Αρχείο, πυροδοτεί μια σκληρή γραμμή της ΚΕΟ απέναντι στην ΚΟΜΛΕΑ κατηγορώντας τους Αρχείους για «σταλινικές» μεθόδους ενώ τα βάζει και με τον Τρότσκι ο οποίος τους αναγνώρισε ως επίσημο τμήμα της ΔΑΑ. Μια ομάδα της ΚΕΟ θα προσχωρήσει άμεσα μέσα στο χρόνο στον Σπάρτακο, ορισμένοι θα επιστρέψουν στην ΚΟΜΛΕΑ (μιλάμε για τόσο σταθερές αξίες και ιδανικά), ενώ οι υπόλοιποι συνεργάζονται με την ομάδα του διαγραφέντα από το ΚΚΕ, Άγι Στίνα, και θα δημιουργήσουν στα τέλη του 1932 την Λενινιστική Αντιπολίτευση του ΚΚΕ (ΛΑΚΚΕ). Τον ίδιο χρόνο η παλιά ομάδα της Κομμουνιστικής Ένωσης και της Ομάδας Μπολσεβικοποίηση, διαγράφονται καθώς λειτουργούσαν ανεπίσημα ως τάση στο Κόμμα. Πρόκειται για την τελευταία μαζική διαγραφή του ΚΚΕ για τον Μεσοπόλεμο.

Τον Μάρτιο του 1933, ο Χίτλερ καταλαμβάνει την εξουσία στην Γερμανία και ο φασισμός κάνει την εμφάνιση του ως το κατάλληλο μέσο για την αστική τάξη να χαλιναγωγήσει τους λαούς και να διαλύσει τα κινήματα που ανέβαιναν. Για την Κομμουνιστική Διεθνή αυτό σημαίνει αναπροσαρμογή της στρατηγικής της και ιδιαίτερα για τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου που ήταν καπιταλιστικά υποανάπτυκτες, με ημιφεουδαρχικές δομές και σχέσεις. Για τις χώρες αυτές προβλέπεται «πορεία λίγο ή πολύ γρήγορου περάσματος της αστικοδημοκρατικής επανάστασης σε επανάσταση σοσιαλιστική...» (στα πρότυπα της Ρωσίας 1905-1917) και η συνεργασία των Κομμουνιστών με ευρύτερα αντιφασιστικές δυνάμεις κρίνεται απαραίτητη, στοιχείο που θα αποτυπωθεί στην συνέχεια, στις αποφάσεις και τις διακηρύξεις όλων των ΚΚ της Ευρώπης, όπως και του ΚΚΕ, από το 1934 μέχρι τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι υπερεπαναστάτες της ΔΑΑ και ο Τρότσκι έκριναν αντίθετα, πως η Κομιντέρν υπαναχωρεί από τις επαναστατικές της θέσεις ενώ υπήρχε η ευκαιρία για μια πανευρωπαϊκή σοσιαλιστική επανάσταση, στοιχείο άκρως αντιεπιστημονικό και ανεδαφικό. Αυτό θα σήμαινε την απομόνωση των Κομμουνιστών και την εύκολη εξόντωσή τους από τις φασιστικές ορδές της αστικής τάξης.

Στην Ελλάδας, ο Στίνας αναστατώνει την ΛΑΚΚΕ, όταν διατυπώνει πρώτος την θέση για ρήξη με την 3^η Διεθνή και την δημιουργία νέας Διεθνούς και νέου ελληνικού κομμουνιστικού κόμματος. Η πλειοψηφία της ΛΑΚΚΕ αντιδρά έντονα με αυτήν την θέση και ο Στίνας με μια μειοψηφική ομάδα, απομονώνεται και κατευθύνεται προς την ΚΟΜΛΕΑ, όπου θα συνδεθεί με την τροτσκιστική τάση του Βιτσιώρη, η οποία διατυπώνει παρόμοιες θέσεις. Η πλειοψηφία της ΛΑΚΚΕ με επικεφαλή τον Ράπτη, λίγο αργότερα θα μετονομαστεί σε Λενινιστική Ένωση.

Ο Ριζοσπάστης της 21/01/34 για την 6η Ολομέλεια

Τον Γενάρη του 1934 το ΚΚΕ στην 6^η Ολομέλεια της ΚΕ, συμφωνεί με την Κομιντέρν και προτάσσει την αναγκαιότητα να προηγηθεί της σοσιαλιστικής επανάστασης, μια αστικοδημοκρατική επανάσταση με συμμαχίες σε ολόκληρο το αντιφασιστικό φάσμα. Αυτή η απόφαση ταράζει τις υπερεπαναστατικές ομάδες και οργανώσεις, οι οποίες κατηγορούν το ΚΚΕ για προδοσία. Ο Σπάρτακος του Πουλιόπουλου κάνει στροφή αποσύροντας την όποια στήριξή του στο ΚΚΕ (χωρίς όμως να προσανατολίζεται για κάποια νέα διεθνή), και ενώνεται με την Λενινιστική Ένωση δημιουργώντας της Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας (ΟΚΔΕ).

Αναστάτωση έχουμε και στην ΚΟΜΛΕΑ, όπου ο Γιωτόπουλος συγκρούεται με τον Τρότσκι, ως προς τον στόχο μιας νέας διεθνούς, πράγμα που οδηγεί στην διάσπαση της οργάνωσης μέσα στο 1934 και τον διαχωρισμό αρχειομαρξιστών(Γιωτόπουλος) και τροτσκιστών(Βιτσιώρης). Οι αρχειομαρξιστές δημιουργούν το Κομμουνιστικό Αρχειομαρξιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΑΚΕ) το οποίο θα συνδεθεί με το αγγλικό Διεθνές Επαναστατικό Μαρξιστικό Κέντρο, ενώ οι τροτσκιστές δημιουργούν την Οργάνωση Μπολσεβίκων Λενινιστών Ελλάδας – Ο Μπολσεβίκος (ή απλά Μπολσεβίκος) η οποία θα παραμείνει συνδεδεμένη με τον Τρότσκι και την νέα Κομμουνιστική Διεθνιστική Ένωση (μετονομασία της ΔΑΑ το 1933). Στην οργάνωση αυτή θα προσχωρήσουν και μια ομάδα μελών της ΟΚΔΕ, με το όνομα Νέα Διεθνή.

Στις αρχές του 1936, πραγματοποιούνται οι τελευταίες εκλογές πριν από τον Πόλεμο, όπου το ΚΚΕ δημιουργεί σε συνεργασία με το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας, το Παλλαϊκό Μέτωπο και εκλέγει 15 βουλευτές, η μεγαλύτερη κοινοβουλευτική ομάδα του ΚΚΕ μέχρι τότε. Ακολουθεί το «σύμφωνο Σκλάβαινα-Σοφούλη» κατα το οποίο το Μέτωπο δίνει ψήφο εμπιστοσύνης στο Σοφούλη με αντάλλαγμα μια σειρά φιλολαϊκών μέτρων. Η ηγεσία των Φιλελευθέρων την κρίσιμη στιγμή, όταν το ΚΚΕ καλούσε σε δράση για αποτροπή της σχεδιαζόμενης (από το Παλάτι και τους Άγγλους) δικτατορίας, αθέτησε τη συμφωνία, με αποτέλεσμα τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου του 1936.

Εντωμεταξύ, οι τροτσκιστές συνεχίζουν να διασπώνται, και από τον Μπολσεβίκο προκύπτουν το 1936 οι οργανώσεις Κομμουνιστική Διεθνιστική Ένωση Ελλάδας (ΚΔΕΕ) που υποστηρίζει πως η Ελλάδα βρίσκεται σε επαναστατική κατάσταση (σοσιαλιστική βεβαίως βεβαίως) και ο Νέος Δρόμος – ΚΔΕΕ που υποστηρίζει το αντίθετο. Οι τάσεις αυτές είχαν αναδειχτεί από το Μάρτη του 1935 και το κίνημα του Βενιζέλου.

Από τον Αύγουστο του 1936, η Δικτατορία του Μεταξά θα απαγορεύσει την κυκλοφορία όλων των επαναστατικών εφημερίδων και μέσω του Υφυπουργού Ασφαλείας Κ. Μανιαδάκη, θα ασκήσει διώξεις κατά όλων των αριστερών οργανώσεων και κομμάτων. Μάλιστα ο Μανιαδάκης αφού συνέλαβε όλη την ΚΕ του ΚΚΕ, κατασκεύασε την «προσωρινή διοίκηση» του Κόμματος και εξέδωσε τον δικό του Ριζοσπάστη, ώστε να ελέγξει το κίνημα.

Στο μέτωπο του αριστερισμού, ο Νέος Δρόμος θα συνδεθεί μέσα στο 1936 με την ΟΚΔΕ και θα ιδρύσουν το Φλεβάρη του 1937 την Ενιαία Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας (ΕΟΚΔΕ). Σε αυτήν την οργάνωση κάνει τα πρώτα του πολιτικά βήματα και ο Ανδρέας Παπανδρέου.

Το 1938 ιδρύεται στο Παρίσι η 4^η Διεθνής, η οποία θέτει ως βασική προϋπόθεση αναγνώρισης του ελληνικού της τμήματος, την συνένωση των οργανώσεων ΚΔΕΕ και ΕΟΚΔΕ. Μάλιστα οι αντιπρόσωποί τους, Βιτσιώρης (ΚΔΕΕ) και Ράπτης(ΕΟΚΔΕ), οι οποίοι περιέργως είχαν αφεθεί ελεύθεροι από το καθεστώς Μεταξά, αποδέχτηκαν τον όρο και καθόρισαν το όνομα της νέας οργάνωσης : Επαναστατική Σοσιαλιστική Οργάνωση. Η Ένωση όμως δεν έγινε ποτέ καθώς επικράτησαν ξανά οι ισχυρές προσωπικές διαφορές.

Σε αντίθεση με τις διασπαστικές τάσεις που κυριαρχούσαν στην πλευρά των τροτσκιστών και αρχειομαρξιστών, το 1941 το ΚΚΕ ανοίγει μέτωπο συνεργασίας προς όλες τις αντιφασιστικές κατευθύνσεις και δημιουργεί σε συνεργασία με το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας (ΑΚΕ), το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΣΚΕ) και την νεοϊδρυθείσα Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας (ΕΛΔ) το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ).

Κύριοι στόχοι του ΕΑΜ είναι «...η απελευθέρωση του Έθνους από τον ξένο ζυγό...» και «...η κατοχύρωση του κυριαρχικού δικαιώματος του ελληνικού λαού, όπως αποφανθεί περί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του...»(Ιδρυτική Διακύρηξη του ΕΑΜ).

1942 – 1948

Ο αντιφασιστικός αγώνας του ΕΑΜ και ο γαλαξίας των τεταρτοδιεθνιστικών οργανώσεων.

Κατά την διάρκεια της Αντίστασης και ενώ το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ διεξήγαγε τον αντιφασιστικό αγώνα, οι τροτσκιστικές και αρχειομαρξιστικές ομάδες, όχι μόνο αρνούνται να συμμετάσχουν στην ευρύτερη συμμαχία που σχημάτισε το ΚΚΕ αλλά δεν συμμετέχουν γενικά στην Αντίσταση ως οργανώσεις (ατομικά, διάφοροι τροτσκιστές οργανώθηκαν στο ΕΑΜ) και συνεχίζουν τις διασπάσεις.

Στα τέλη του 1942 ανασυγκροτείται η ΚΔΕΕ η οποία απορροφά ομάδα μελών της ΕΟΚΔΕ και σχηματίζουν το Κομμουνιστικό Διεθνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΔΚΕ) υπό τον Στίνα. Την ίδια εποχή ανασυγκροτείται και η ΕΟΚΔΕ, η οποία κατευθείαν το Μάιο του 1943, διασπάται. Η πλειοψηφία της ΕΟΚΔΕ δημιουργεί άμεσα το Κόμμα Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας (ΚΚΔΕ), ενώ η μειοψηφία ενώνεται το Δεκέμβριο του 1943 με το ΚΔΚΕ και δημιουργούν το Διεθνιστικό Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΔΚΚΕ). Η αιτία όλων των διασπάσεων της εποχής, είναι η αξιολόγηση του χαρακτήρα του σοβιετικού κράτους (είτε ως κρατικοκαπιταλιστικό, είτε ως εκφυλισμένο εργατικό κράτος) και η στάση τους απέναντι στην Αντίσταση και το ΕΑΜ, στο οποίο όπως αναφέραμε καμία τροτσκιστική οργάνωση δεν συμμετείχε. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος για τον οποίο οι τροτσκιστικές ομάδες απομονώθηκαν από τον ελληνικό λαό και αποδυναμώθηκαν στον μέγιστο βαθμό.

Την άνοιξη του 1943, αποσπάστηκαν από το ΣΚΕ που συμμετείχε στο ΕΑΜ, δυο νέες ομάδες : το Επαναστατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΕΣΚΕ), το οποίο μετονομάστηκε το Σεπτέμβριο του 1943 σε Επαναστατικό Σοσιαλιστικό Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΕΣΚΚΕ) και το Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας.

Το 1943 δημιουργείται και η Ενωτική Ομάδα η οποία αποτελεί προϊόν συγχώνευσης δυο ολιγομελών ομάδων, της Ομάδας Επίθεση (με τα μέλη της να προέρχονται από την ΚΑΚΕ και τον Μπολσεβίκο) και της Ομάδας Καλλιθέας (παλαιοί Σπαρτακιστές). Το Φθινόπωρο του 1944 διασπάται το ΔΚΚΕ, με την ομάδα του Στίνα να δημιουργεί το Διεθνιστικό Επαναστατικό Κόμμα Ελλάδας (ΔΕΚΕ) και την ομάδα του Καστρίτη (Καρλιάφτη) να ενώνεται λίγο αργότερα (Μάρτης του 1945) με το ΚΚΔΕ και την Ενωτική Ομάδα, ώστε να σχηματίσουν το Εργατικό Διεθνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΕΔΚΕ).

Εντωμεταξύ οι Γερμανοί αποχωρούν και οι Άγγλοι ετοιμάζουν μια νέα αστική κοινοβουλευτική κατοχή για την Ελλάδα. Απαραίτητα συστατικά για μια τέτοια εξέλιξη, ήταν ο αφοπλισμός του ΕΛΑΣ και η απομόνωση των Κομμουνιστών καθώς η επιρροή τους πάνω στον ελληνικό λαό είχε γίνει ιδιαίτερα μεγάλη. Ο πρώτος στόχος του ΕΑΜ, δηλαδή η απελευθέρωση της χώρας από τον ναζισμό είχε επιτευχθεί. Έμενε πλέον η ολοκλήρωση και του δεύτερου. Μετά τον Οκτώβρη του 1944 και την αποχώρηση των Γερμανών, δόθηκε το σύνθημα για λαοκρατία. Η απάντηση όμως των Άγγλων ήρθε στα Δεκεμβριανά, όπου οι αστοί έδειξαν τις άγριες διαθέσεις τους. Η συνέχεια λίγο πολύ γνωστή, με την ήττα και του ΕΛΑΣ, το ρηγμα στο ΕΑΜ και την υπογραφή της συνθήκης της Βάρκιζας τον Φλεβάρη του 1945.

Τον Απρίλιο του 1945, το ΣΚΕ, η ΕΛΔ, το ΕΣΣΚΕ αποχωρούν από το ΕΑΜ και ενοποιούνται στον σοσιαλδημοκρατικό σχηματισμό ΕΛΔ-ΣΚΕ (και ΣΚΕΛΔ λίγο αργότερα). Το ΕΑΜ, στο οποίο προσχωρούν το Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (ΕΣΚ) του Πασαλίδη και το Δημοκρατικό Ριζοσπάστικό Κόμμα του Μιχάλη Κύρκου, μετασχηματίζεται σε πολιτικό μέτωπο. Αργότερα (το 1946), από το ΕΣΚΚΕ το οποίο έχει προσχωρήσει στην ΕΛΔ-ΣΚΕ, θα αποχωρήσει η νεολαία του κόμματος, ιδρύοντας την Κόκκινη Σημαία. Η Κόκκινη σημαία θα πάρει τεταρτοδιεθνιστικό χαρακτήρα.

Τον Φλεβάρη του 1946, το ΕΔΚΕ δηλώνει την στήριξή του στο ΚΚΕ, για τις εκλογές του Μαρτίου εφόσον αυτό διαλύσει την συμμαχία (ΕΑΜ) με τις "ρεφορμιστικές δυνάμεις" και κατηγορεί την ΕΣΣΔ πως δεν επεμβαίνει ώστε να μπουν χαλινάρια στην δράση των φασιστών στην Ελλάδα. Το ΚΚΕ φυσικά δεν διαλύει το ΕΑΜ, αλλά λόγω της λευκής τρομοκρατίας και της εμφυλιακής κατάστασης που προωθούσαν οι Άγγλοι και το παλάτι, αποφασίζει μια εβδομάδα πριν απο τις εκλογές να μην συμμετάσχει και καλεί τον κόσμο σε αποχή. Η αποχή φτάνει το 52-53%, με το ποσοστό του ΚΚΕ εκείνη την εποχή να εκτιμάται στο 30%. Τελικά όμως όπως όλοι γνωρίζουμε, ο εμφύλιος δεν θα αποφευχθεί ...

Η τελευταία πράξη αυτής της εποχής όσον αναφορά την χαρτογράφηση της Αριστεράς, θα παιχτεί μεταξύ των τεταρτοδιεθνιστικών ομάδων οι οποίες ενώνονται τελικά μετά τον θάνατο του Τρότσκι (ΕΔΚΕ, ΔΕΚΕ, Περιφ. Επιτροπη ΔΚΚ Θεσσαλονίκης, Κόκκινη σημαία), τον Ιούλιο του 1946, σχηματίζοντας το Κομμουνιστικό Διεθνιστικό Κόμμα Ελλάδας - μέλος της 4ης Διεθνής. Μια ομάδα όμως θα αποσπαστεί πολύ γρήγορα, θα σχηματίσει την Διεθνιστική Εργατική Πρωτοπορία και θα εισχωρήσει στο ΚΚΕ.

Το ΚΑΚΕ (αρχειομαρξιστές) το οποίο ως οργάνωση είναι εξαφανισμένο σε όλη την διάρκεια της Κατοχής, μετά το 1945 προσπαθεί να ενταχθεί στο ΕΑΜ αλλά δεν γίνεται δεκτό απο το ΚΚΕ. Το ΚΑΚΕ θα περάσει σταδιακά απο ρεφορμιστικές σε αντικομμουνιστικές απόψεις, στοιχείο που οδηγεί τον Ιούλιο του 1945 στην αποχώρηση της Ομάδα Κομμουνιστών, η οποία θα ενταχθεί αργότερα στο ΚΚΕ. Το ρεύμα του αρχειομαρξισμού θα σβήσει οριστικά με τον μετασχηματισμό του ΚΑΚΕ σε Αρχειομαρξιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΑΚΕ) το 1947 και τους επαίνους του, προς τον Εθνικό Στρατό.

Ακολουθεί σε λίγες μέρες το "Ο χάρτης των οργανώσεων και κομμάτων της Επαναστατικής Αριστεράς - Μέρος Β' (1949-1979)"

Κύριες Πηγές

- Ο παράνομος τύπος 1936-1949 - Συλλογές ΑΣΚΙ

- Αρχείο του Ριζοσπάστη από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας
- Η Αριστερή Αντιπολίτευση στην Ελλάδα 1926-1936 (Δ. Λιβιεράτος)
- Ο Τροτσκισμός στην Ελλάδα 1936-1946 (Δ. Λιβιεράτος)
- Ρήξη και Ενσωμάτωση (Α. Γκίκας)
- Αρχεία των Σπαρτακιστών
- Αρχεία των Αρχειομαρξιστών