Ο Διεθνής Ρόλος Της Κίνας (Πρώτο Μέρος)

Το παρακάτω άρθρο που θα δημοσιευθεί σε δύο μέρη είναι του Ελισαίου Βαγενά, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπευθύνου του τμήματος Διεθνών Σχέσεων του Κόμματος. Το άρθρο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο περιοδικό Κομμουνιστική Επιθεώρηση στο 6^ο τεύχος του 2010 (Νοέμβρης-Δεκέμβρης), μετά έγινε αναδημοσίευση του στον Ριζοσπάστη σε εφτά μέρη, αυτή τη μορφή διατηρήσαμε και εμείς. 

Το άρθρο έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον, αφού περιλαμβάνει αρκετά σχετικά με τη νέα Κίνα που αναδύεται σε σημαντικό παράγοντα των εξελίξεων στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα. Αυτό το άρθρο δεν θα είναι και η τελευταία παρουσίαση της νέας Κίνας από εμάς, θα ακολουθήσουν και άλλες δημοσιεύσεις. Η Κίνα παρουσιάζει ένα ξεχωριστό ενδιαφέρον ακόμα για το λόγο ότι ο καπιταλισμός αναπτύσσεται κάτω από κόκκινες σημαίες και υποτιθέμενου σοσιαλισμού και δείχνει που μπορεί να οδηγήσουν τα πράγματα αν (και στην περίπτωση της Κίνας σχεδόν από την αρχή) υποτιμηθούν, ή δεν παρθούν (ή βιασθούν κατάφωρα) υπόψη οι αντικειμενικοί νόμοι ανάπτυξης που οδηγούν στον σοσιαλισμό-κομμουνισμό. 

I

Η «ανατολή» μιας νέας παγκόσμιας δύναμης, της Κίνας, προκαλεί το αμείωτο ενδιαφέρον αναλυτών και απλών εργαζομένων σ' ολόκληρο τον κόσμο. Το ενδιαφέρον αυτό είναι πολλαπλό σε ανθρώπους πολιτικοποιημένους, οι οποίοι γνωρίζουν για την εποχή των κοινωνικών επαναστάσεων που άνοιξε ο Οκτώβρης του 1917 στη Ρωσία και που οδήγησε σε σειρά μεγάλων κοινωνικών - πολιτικών αγώνων και επαναστάσεων σ' ολόκληρο τον κόσμο, μεταξύ των άλλων και της Κινεζικής Επανάστασης. Το ενδιαφέρον για την άνοδο της ισχύος της Κίνας είναι αντιφατικό, γιατί αυτή πραγματοποιείται κάτω από τις κόκκινες σημαίες και με το ΚΚ Κίνας στην εξουσία.

Ωστόσο, ανάμεσα στα «μαθήματα» που έδωσε η αντεπανάσταση στη Σοβιετική Ενωση, ήταν πως οι κομμουνιστές δε θα έπρεπε να επαφίενται στα όσα υποστήριζε το ΚΚΣΕ, αλλά θα έπρεπε το κάθε ΚΚ, με επιμονή στην αρχή του προλεταριακού διεθνισμού, να μελετά με τις δικές του δυνάμεις τις εξελίξεις, την πείρα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος και να προσπαθεί να διαμορφώσει δική του γνώμη γι' αυτές, με εργαλείο τη μαρξιστική - λενινιστική κοσμοθεωρία. Το ΚΚΕ ασκεί το δικαίωμα της κριτικής μέσα στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα και με σκοπό την ενίσχυσή του, την ενίσχυση της κομμουνιστικής στρατηγικής, αντιπαρατίθεται σε παρεκκλίσεις από τις αρχές του μαρξισμού - λενινισμού και τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, διατηρώντας ταυτόχρονα διμερείς σχέσεις με κομμουνιστικά κόμματα με τα οποία έχει διαφορετικές προσεγγίσεις.

Στη βάση αυτή το ΚΚΕ, ενώ συνεχίζει να διατηρεί διμερείς σχέσεις με το ΚΚ Κίνας, παρακολουθεί συστηματικά, διαμορφώνει τις δικές του εκτιμήσεις, τις θέτει ανοικτά στο ΚΚΚ και δημόσια. Οπως είναι γνωστό, ήδη από το 17ο Συνέδριό του (2005), το ΚΚΕ επισήμανε την επέκταση των καπιταλιστικών σχέσεων στην Κίνα. Στα χρόνια που μεσολάβησαν η τάση αυτή ισχυροποιήθηκε και είναι εμφανής ακόμα περισσότερο.

Εξελίξεις στη διεθνή θέση της Κίνας στην οικονομία

Η αύξηση της οικονομικής ισχύος της Κίνας είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός. Ετσι θεωρείται πως η Κίνα, ξεπερνώντας την Ιαπωνία, είναι πλέον η 2η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο¹ μετά τις ΗΠΑ, ενώ το 2010 ξεπέρασε τη Γερμανία κι αναδείχτηκε στην 1η θέση της παγκόσμιας κατάταξης ανάμεσα στις χώρες - εξαγωγείς. Κατά το διάστημα Γενάρη - Οκτώβρη 2009, η Κίνα εξήγαγε εμπορεύματα αξίας 957 δισ. δολαρίων². Οι εξαγωγές καλύπτουν το 80% των συναλλαγματικών εσόδων του κράτους³. Η Κίνα εξάγει 50 χιλιάδες διαφορετικά προϊόντα σε 182 χώρες, ενώ με τις 80 από αυτές έχει υπογράψει και σχετικές εμπορικές συμφωνίες και πρωτόκολλα συνεργασίας. Βασικοί εμπορικοί εταίροι της Κίνας είναι οι μεγάλες καπιταλιστικές χώρες (Ιαπωνία, ΗΠΑ, χώρες της ΕΕ), που καλύπτουν το 55% των συναλλαγών του εξωτερικού εμπορίου της⁴. Ενα γεγονός που μαρτυρά την αλλαγή που έχει γίνει τα τελευταία 20 χρόνια είναι πως, αν το 1993 η Κίνα έκανε εξαγωγές πετρελαίου, σήμερα είναι αναγκασμένη όχι απλώς να κάνει εισαγωγές, αλλά από το 2009 να συγκρίνεται με τις ΗΠΑ στις παγκόσμιες εισαγωγές πετρελαίου.

Η Κίνα κατέλαβε το 2010 τη 2η παγκόσμια θέση (μετά τις ΗΠΑ) σε αριθμό δισεκατομμυριούχων (130 άνθρωποι), των οποίων μάλιστα η περιουσία αυξήθηκε μέσα σ' ένα χρόνο κατά 222%. Εκτιμάται ακόμη πως οι 1.000 πλουσιότεροι άνθρωποι της Κίνας αύξησαν μέσα σ' ένα χρόνο την περιουσία τους κατά 30%, αυξάνοντάς την από τα 439 δισ. δολάρια στα 571 δισ. δολάρια⁵.

Θα μπορούσαμε να αντιπαραθέσουμε τα παραπάνω στοιχεία με άλλα, που δείχνουν τη μιζέρια και την εκμετάλλευση που βιώνουν τα εκατοντάδες εκατομμύρια των εργαζομένων στη σημερινή Κίνα, ως αποτέλεσμα της πολιτικής του «Πλουτίστε!», που ακολουθεί φανερά εδώ και 30 χρόνια το ΚΚΚ. Θα αναφέρουμε όμως τα εξής, από εκτιμήσεις της Ενωσης των Κινέζων επιχειρηματιών, όπως τις μετέδωσε η κινεζική τηλεόραση: Το 8,5% των 500 μεγαλύτερων μονοπωλίων στον κόσμο είναι κινέζικα (43 εταιρείες). Αν και αυτή τη στιγμή τα αμερικάνικα μονοπώλια έχουν διπλάσιο όγκο κερδών από τα κινέζικα, η τάση είναι τα κινεζικά μονοπώλια να έχουν μεγαλύτερη κερδοφορία και μεγαλύτερη ταχύτητα συσσώρευσης από τα αμερικάνικα⁶.

Τα επίσημα στοιχεία, επίσης, δείχνουν πως την περίοδο από το 2004 έως το 2010 ο αριθμός των ιδιωτικών επιχειρήσεων στην Κίνα αυξήθηκε κατά 81% και φτάνουν σήμερα τα 3.596 εκατομμύρια επιχειρήσεις⁷. Τα κέρδη των 500 μεγαλύτερων ιδιωτικών επιχειρήσεων αυξήθηκαν το 2009 κατά 23,27%⁸.

Ταυτόχρονα, αυτές οι επιχειρήσεις, δίπλα στα κρατικά κινεζικά μονοπώλια, αύξησαν το διεθνή ανταγωνισμό. Οι 117 από αυτές συμμετείχαν σε 481 επενδυτικά σχέδια στο εξωτερικό, όπου επένδυσαν 225,27 εκατομμύρια δολάρια⁹. Συνολικά, το 2009 οι κινεζικές άμεσες επενδύσεις στον κόσμο έφτασαν τα 56,53 δισ. δολάρια (το 5,1% των παγκόσμιων επενδύσεων), κατατάσσοντας την Κίνα στην 5η θέση της παγκόσμιας λίστας των παγκόσμιων επενδυτών¹⁰.

Η άνοδος της οικονομικής ισχύος της Κίνας έκανε τον Ιούνη του 2010 μια σειρά διεθνείς τράπεζες (όπως HSBC, Deutsche Bank, Citigroup) να σπρώχνουν επιχειρήσεις να χρησιμοποιούν για τις δοσοληψίες τους το κινεζικό νόμισμα, γιουάν, αντί του δολαρίου¹¹.

Ταυτόχρονα, το Σεπτέμβρη του 2010, η Κίνα αύξησε τις αγορές αμερικανικών ομολόγων κατά 3,0 δισ. δολάρια φτάνοντας στα 846,7 δισ. δολάρια και διατήρησε τη θέση της, πάνω από την Ιαπωνία, ως ο μεγαλύτερος ξένος κάτοχος αμερικανικών ομολόγων¹². Επιπλέον υπέγραψε συμφωνία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) ώστε να αγοράσει ομόλογά του αξίας 50 δισ. δολαρίων¹³.

Αξιοσημείωτη είναι η επιδίωξη της Κίνας να ελέγξει όσο το δυνατό μεγαλύτερους φυσικούς πόρους, οι οποίοι ολοένα και περισσότερο περνούν υπό τον έλεγχο κινεζικών εταιρειών. Στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας βρίσκεται η Αφρική. Χαρακτηριστικό είναι το εξής στοιχείο: Αν στα μέσα της δεκαετίας του 1990 το εμπόριο της Κίνας με ολόκληρη τη Μαύρη ήπειρο ήταν περίπου 5-6 δισ. δολάρια, το 2003 το ποσό αυτό αυξήθηκε στα 18 δισ. ευρώ και έως το 2008 είχε φτάσει τα 100 δισ. ευρώ¹⁴. Σήμερα σχεδόν σε όλες τις χώρες της Αφρικής υπάρχει σημαντική οικονομική παρουσία της Κίνας. Στη ζώνη του χαλκού της Ζάμπια και της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό (ΛΔΚ) βρίσκεται η ταχύτερα αναπτυσσόμενη Chinatown στον κόσμο. Το Σουδάν έχει γίνει ένας από τους βασικούς προμηθευτές πετρελαίου στην κινεζική αγορά:Κάθε μέρα στην Κίνα αποστέλλονται 600 χιλιάδες βαρέλια σουδανικού πετρελαίου. Το ένα τρίτο των εισαγωγών της Κίνας προέρχεται από την Αφρική, με μεγαλύτερους προμηθευτές την Αγκόλα, την Ισημερινή Γουινέα και το Σουδάν. Επιπλέον το πετρέλαιο πηγαίνει προς την Κίνα από το Τσαντ, τη Νιγηρία, την Αλγερία και την Γκαμπόν.

Σε αντάλλαγμα για την πρόσβαση σε φυσικούς πόρους των αφρικανικών χωρών, η Κίνα πραγματοποιεί επενδύσεις σε οδικές και λιμενικές υποδομές, σε υποδομές αναγκαίες για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης (κτίρια σχολείων, νοσοκομείων, κατοικίες), καθώς και βιομηχανικών υποδομών. Στην Αγκόλα και τη Μοζαμβίκη, οι κινεζικές εταιρείες κατασκευάζουν δρόμους, αναβαθμίζουν λιμάνια και σιδηρόδρομους. Στην πρωτεύουσα της Αιθιοπίας Αντίς Αμπέμπα και στο Ναϊρόμπι της Κένυας κινεζικές εταιρείες κατασκευάζουν πολυάριθμα έργα. 

Σημειώσεις:

1. «Η απειλή του κίτρινου γίγαντα», http://www.paraskhnio.gr/index.php?option= com_content&view=article&id=435:2010-09-06-10-00-51&catid=13:paraskhniostonkosmo&Itemid=8.

2. «Η Κίνα αποτελεί πλέον τη μεγαλύτερη εξαγωγική δύναμη του κόσμου», http://www. eurocapital.gr/index.php/permalink/5287.html

3. http://sino.by/analitics/109-analitics.

4. http://o-kitae.ru/sovremennaya-ekonomika-kitaya/16.html.

5. «Η φιλοσοφία της επιτυχίας των Κινέζων δισεκατομμυριούχων», http://www. buffett.ru/investments/?ID=3293&print=Y.

6. «Οι μεγαλύτερες εταιρείες στην Κίνα και στον κόσμο», http://russian.cntv.cn/ program/news_ru/20100906/102640.shtml.

7. «Ο αριθμός των ιδιωτικών επιχειρήσεων στην Κίνα ξεπέρασε τα 3,5 εκατομμύρια», http://www.ttservice.by/index.php?name=news&op=view&id=4.

8. «Φέτος οι 500 ισχυρότερες ιδιωτικές επιχειρήσεις της Κίνας έχουν 5 ιδιαιτερότητες», http://russian.china.org.cn/exclusive/txt/2010-09/01/content_20841263.htm.

9. Ο.π.

10. «Η Κίνα το 2009 ήταν μέσα στους 5 μεγαλύτερους επενδυτές στον κόσμο», http://www.bfm.ru/news/2010/09/06/kitaj-v-2009-godu-stal-pjatym-krupnejshiminvestoromv-mire.html.

11. «Παγκόσμια οικονομία: Ο κινέζικος κύκλος», http://www.warandpeace.ru/ru/ reports/vprint/51067.

12. «ΗΠΑ: Αγορές αμερικανικών ομολόγων από την Κίνα», http://www.capital.gr/News Print.asp?id=1048344.

13. «Η Κίνα βαδίζει στον κόσμο», http://www.chaskor.ru/article/kitaj_poshel_po_ miru_18811.

14. «Σκούπα πρώτων υλών», http://www.expert.ru/printissues/expert/2009/40/resursnuy_ pylesos/. Τα παρακάτω στοιχεία σ' αυτό το κεφάλαιο είναι από το συγκεκριμένο άρθρο.

II

Το Πεκίνο αναζητεί πρώτες ύλες κι έξω από την Αφρική και σε λιγότερο απομακρυσμένες περιοχές. Επενδύει σημαντικά στην εξόρυξη φυσικών πόρων στη Βιρμανία (ξυλεία, πολύτιμοι λίθοι). Σύμφωνα με το βιρμανικό υπουργείο Εθνικού Προγραμματισμού και Ανάπτυξης, η εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων στο οικονομικό έτος 2008-'09 αυξήθηκε σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος κατά σχεδόν έξι φορές, από 173 στα 985 εκατομμύρια δολάρια, ενώ το 87% αυτών των επενδύσεων οφείλεται στην Κίνα. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, περίπου το 90% της οικονομίας της Βιρμανίας στηρίζεται σε κινεζικά κεφάλαια.

Οι κινεζικές εταιρείες δραστηριοποιούνται και στη Μέση Ανατολή, ιδίως στο Ιράν, όπου η επένδυση για την κατασκευή μόνο ενός βιομηχανικού συμπλέγματος παραγωγής αλουμινίου, για την παραγωγή 110.000 τόνων αλουμινίου ετησίως, εκτιμάται πως θα φτάσει τα 516 εκατομμύρια δολάρια. Το Ιράν συναγωνίζεται με τη Σαουδική Αραβία στην προμήθεια της Κίνας με πετρέλαιο.

Ενας άλλος σημαντικός προμηθευτής πετρελαίου της Κίνας είναι η Βενεζουέλα. Η Κίνα επενδύει 2 δισ. δολάρια για την ανάπτυξη του τομέα εξόρυξης πετρελαίου στη χώρα αυτή. Αν το 2004 η Βενεζουέλα πουλούσε στην Κίνα 12 χιλιάδες βαρέλια τη μέρα, το 2006 ξεπέρασε τα 200 χιλιάδες και μέχρι το 2011 σχεδιάζεται να φτάσει τα 500 χιλιάδες βαρέλια. Αυτό το πετρέλαιο θα αποστέλλεται στην Κίνα, αφού νωρίτερα περάσει από το στάδιο της επεξεργασίας σε νέα εργοστάσια που κατασκευάζονται ειδικά για το αργό πετρέλαιο της Βενεζουέλας. Θα περνά δε από τη διώρυγα του Παναμά, η οποία βρίσκεται πλέον υπό κινεζικό επιχειρηματικό έλεγχο και αναμορφώνεται στη βάση κινεζικού επενδυτικού σχεδίου, ώστε να μπορούν να περάσουν τα τάνκερ από τη Βενεζουέλα. Η Κίνα, για να «δέσει» οικονομικά τη Βενεζουέλα, υπέγραψε το 2005 επενδυτικές συμφωνίες ύψους 9 δισ. δολαρίων για την ανάπτυξη των υποδομών της Βενεζουέλας, καθώς και στον τομέα της εξόρυξης, της γεωργίας και των τηλεπικοινωνιών. Η Κίνα μπόρεσε να αποκτήσει σημαντική πρόσβαση στους φυσικούς πόρους της Σιβηρίας και της Κεντρικής Ασίας. Τον Αύγουστο του 2010 ξεκίνησε η λειτουργία του αγωγού που συνδέει την Κίνα με το φυσικό πλούτο της Ανατολικής Σιβηρίας. Αρχικά η Κίνα θα εισάγει από τη Ρωσία 15εκατ. τόνους πετρελαίου το χρόνο, με προοπτική διπλασιασμού της ποσότητας.

Επίσης, η Κίνα μπόρεσε να στρέψει προς αυτήν τμήμα του φυσικού αερίου της Κασπίας, κατασκευάζοντας αγωγό από το έδαφος του Τουρκμενιστάν με δυνατότητα μεταφοράς 30 δισ. κυβικών μέτρων. Ταυτόχρονα, βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με τη ρωσική «Γκαζπρόμ» για την κατασκευή δύο νέων αγωγών φυσικού αερίου ολικής ισχύος 63 δισ. κυβικών μέτρων το χρόνο, κάτι που ισοδυναμεί περίπου με τις ποσότητες φυσικού αερίου που θα διοχετεύονται μέσω του «South Stream» από τη Ρωσία προς τη νότια Ευρώπη. Επίσης, υπολογίζεται πως η Κίνα ελέγχει σήμερα το 23% της εξόρυξης πετρελαίου στο Καζαχστάν.

Αύξηση της στρατιωτικής δύναμής της

Τα τελευταία χρόνια η Κίνα και άλλες ιμπεριαλιστικές χώρες προχωρούν σε σημαντική ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεών τους. Σήμερα οι κινεζικές Ενοπλες Δυνάμεις είναι οι πολυπληθέστερες στον κόσμο, με 2.300.000 άνδρες. Ωστόσο, όπως είναι γνωστό, το βάρος πλέον δε δίνεται στον όγκο των στρατιωτικών δυνάμεων, αλλά στην απόκτηση σύγχρονων οπλικών συστημάτων κι ευέλικτων, καλά εξοπλισμένων στρατιωτικών σωμάτων.

Η Κίνα επίσημα αύξησε το 2010 τις στρατιωτικές της δαπάνες κατά 7,5%, οι οποίες θα φτάσουν τα 532,1 δισ. γιουάν (77,9 δισ. δολάρια)¹⁵, που είναι περίπου 25% περισσότερο από όσα ξοδεύει ετησίως η Ρωσία και 10 φορές λιγότερο από ό,τι ξοδεύουν οι ΗΠΑ. Να σημειωθεί ωστόσο πως οι ΗΠΑ εκτιμούν πως το πραγματικό ποσό που ξόδεψε η Κίνα το 2010 για στρατιωτικές δαπάνες είναι διπλάσιο και έφτασε τα 150 δισ. δολάρια, ενώ εκτιμούν πως μέσα σε 4 χρόνια, από το 2006, αυτό το ποσό έχει τετραπλασιαστεί!¹⁶

Σήμερα η Κίνα διαθέτει 434 πυρηνικές κεφαλές¹⁷, 1.500 βαλλιστικούς πυραύλους, οι περισσότεροι από τους οποίους έχουν ακτίνα δράσης 2.800 χιλιόμετρα, 20 πυραύλους με ακτίνα δράσης 4.750 χιλιόμετρα και 4 πυραύλους με ακτίνα δράσης τα 12.000 χιλιόμετρα. Είναι στην 3η παγκόσμια θέση σε κατοχή υποβρυχίων και μεταξύ των 5 χωρών που διαθέτουν πυρηνικά υποβρύχια με βαλλιστικούς πυραύλους. Το 2007 η Κίνα κατέρριψε (με πύραυλο) δικό της δορυφόρο, δείχνοντας πως έχει τη δυνατότητα να δράσει και στο διάστημα, όπου αναπτύσσει το δικό της διαστημικό πρόγραμμα. Διαθέτει ακόμη 7.580 άρματα μάχης και 144 πολεμικά πλοία, ενώ έχει σχεδόν 1.700 μαχητικά αεροσκάφη, εκ των οποίων τα 500 είναι τέταρτης γενεάς, ενώ θα έχει το μαχητικό πέμπτης γενιάς σε επιχειρησιακή λειτουργία μέχρι το 2018. Κάνει εισαγωγές όπλων, αλλά και κατασκευάζει μόνη της δεκάδες σύγχρονα όπλα, αγοράζοντας πατέντες οπλικών συστημάτων, αλλά και απλώς αντιγράφοντάς τα. Μεταξύ άλλων σύντομα θα αποκτήσει αεροπλανοφόρο.

Σύμφωνα με εισήγηση της Κινεζικής Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών η Κίνα βρίσκεται σήμερα στη 2η παγκόσμια θέση σε ό,τι αφορά τις αμυντικές δαπάνες, τον αριθμό των Ενόπλων Δυνάμεων και τον εξοπλισμό τους¹⁸.

Συμπερασματικά, ωστόσο, αν και η Κίνα δεν μπορεί προς το παρόν να συγκριθεί με τη στρατιωτική ισχύ των ΗΠΑ, αν και βρίσκεται πίσω και στο ζήτημα μιας θεωρητικής αποτρεπτικής απάντησης στο πρώτο πυρηνικό χτύπημα (δυνατότητα που σήμερα π.χ. διαθέτει η Ρωσία), την ίδια ώρα έχει κάνει αξιοσημείωτα βήματα στον τομέα της στρατιωτικής ισχύος της. Αυτό δεν έχει μείνει απαρατήρητο από τις ΗΠΑ, με τις ανάλογες επισημάνσεις σε εκθέσεις αρμόδιων υπηρεσιών τους και σε δημοσιεύματα εμπειρογνωμόνων τους.

Ενίσχυση της παρουσίας της στις διεθνικές ενώσεις

Η Κίνα είναι μέλος του ΟΗΕ από την ίδρυσή του και μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας. Από το 2000 αύξησε την οικονομική συμμετοχή της από 0,995% σε 2,053% του προϋπολογισμού του ΟΗΕ το 2006, ενώ έθεσε από το 1988 και την υποψηφιότητά της για τη συμμετοχή στις «ειρηνευτικές δυνάμεις» του ΟΗΕ. Από τότε έχει πάρει μέρος σε δεκάδες «ειρηνευτικές» αποστολές του ΟΗΕ (Λιβερία, Αφγανιστάν, Κόσσοβο, Αϊτή, Σουδάν, Λίβανο κ.α.), ενώ διατηρεί «ειρηνευτικό σώμα» δύναμης πάνω από 6.000 άντρες^19-20. Σε ομιλία του ο υπουργός Αμυνας της Κίνας σημείωσε πως η Κίνα συνολικά έως το 2010 συμμετείχε σε 24 ειρηνευτικές αποστολές, με περίπου 10.000 άντρες και πως είναι η 1η χώρα μεταξύ των μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ σε αριθμό συμμετοχής σε «ειρηνευτικές αποστολές»²¹.

Η Κίνα, μαζί με τη Ρωσία και τις κεντροασιατικές χώρες, συγκρότησε το 2001 την «Οργάνωση Συνεργασίας της Σαγκάης» (ΟΣΣ), που αν και κάνει μεγάλα στρατιωτικά γυμνάσια κάθε χρόνο, δε θεωρείται στρατιωτικό «μπλοκ» και προβάλλει κυρίως τα ζητήματα της οικονομικής συνεργασίας των χωρών της περιοχής και της πολιτικής ασφάλειας. Ωστόσο, δείχνει τη σημασία που δίνει η Κίνα σε μια περιοχή με μεγάλο φυσικό πλούτο, όπως είναι αυτή της Κεντρικής Ασίας, που τις τελευταίες δύο δεκαετίες γίνεται το «μήλον της Εριδος» στους ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς. Ταυτόχρονα η Κίνα είναι από το 1991 μέλος της «Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας και Ειρηνικού Ωκεανού» (APEC), που συγκροτήθηκε το 1989 με πρωτοβουλία της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας και στην οποία συμμετέχουν 21 χώρες, όπου ζει το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού, παράγεται περίπου το 54% του παγκόσμιου ΑΕΠ και διεξάγεται το 44% του παγκόσμιου εμπορίου.

Τέλος, συμμετέχει και στα φόρουμ των πιο αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών (στο G8 ως παρατηρητής και στο G20 ως μέλος), ενώ χωρίς να έχει συγκροτηθεί κάποια ιδιαίτερη διεθνής οργάνωση συνεργάζεται στα πλαίσια της BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα) με χώρες που διεκδικούν αναβάθμισή τους στο διεθνή συσχετισμό δυνάμεων. Οι χώρες αυτές συντονίζονται στενά στο πλαίσιο του G20, ενώ κάνουν προσπάθειες να συντονιστούν και στο πλαίσιο του ΟΗΕ. 

Σημειώσεις:

15. «Το Πεντάγωνο ανησυχεί για την αυξανόμενη στρατιωτική ισχύ της Κίνας», http://www.bbc.co.uk/russian/international/2010/08/100817_cnina_military_ report_pentagon.shtml.

16. «Πεντάγωνο: Η Κίνα συνεχίζει να αυξάνει το στρατιωτικό δυναμικό της», http:// www.voanews.com/russian/news/world-news/US-China-military-2010-08-16100809179.html

17. «Η συνολική ισχύς της Κίνας», http://www.journal-neo.com/?q=node/488.

18. «Το στρατιωτικό δυναμικό της Κίνας βρίσκεται στη 2η παγκόσμια θέση», http://vpk. name/news/35274_voennyii_potencial_kitaya_zanimaet_vtoroe_mesto_v_mire.html.

19. Στοιχεία από τη ρωσόφωνη ιστοσελίδα του κινεζικού υπουργείου Εμπορίου http://russia.mofcom.gov.cn/article/subject/zhongguo/lanmufff/200803/ 20080305410262.html.

20. «Ζεμίν Ζιμπάο», http://russian.people.com.cn/31521/6980549.html.

21. Γιαν Τζετσί: «Η ΛΔ Κίνας όλο και περισσότερη προσοχή δίνει στην ανάπτυξη, αναλαμβάνοντας όλο και μεγαλύτερη ευθύνη», ομιλία στο Μόναχο, 5 Φλεβάρη 2010, http://russian.people.com.cn/31520/6889574.html.

III

Εκτιμήσεις για τη θέση και το ρόλο της Κίνας στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα

ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΗΣ ΘΕΣΗ

1. Η Κίνα, ιδιαίτερα από τη δεκαετία του '80, έχει συνδέσει την οικονομία της με τη διεθνή καπιταλιστική αγορά. Είναι ένα γεγονός που όχι μόνο δεν αρνείται η ίδια η κινεζική ηγεσία, αλλά το εκθειάζει. Συμμετέχει πλέον ενεργά στον παγκόσμιο καπιταλιστικό καταμερισμό ως μια μεγάλη «φάμπρικα» φτηνού εργατικού δυναμικού, με μεγάλα ποσοστά κερδοφορίας για εκείνους τους καπιταλιστές που έχουν τη δυνατότητα να επενδύσουν εκεί.

2. Ως αποτέλεσμα αυτής της στροφής η Κίνα έχει «σφιχταγκαλιαστεί» με άλλες ισχυρές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, πρώτα απ' όλα τις ΗΠΑ, αλλά και την Ιαπωνία, την ΕΕ, από τις οποίες εξαρτάται ως παγκόσμια εξαγωγική δύναμη που είναι. Είναι πια «σάρκα από τη σάρκα» του διεθνούς ιμπεριαλιστικού συστήματος. Αυτή η σχέση εξάρτησης κι αλληλεξάρτησης εκφράζεται και στο ζήτημα των αμερικανικών ομολόγων που έχει στα χέρια της η Κίνα.

3. Οσο η Κίνα δυναμώνει οικονομικά, τόσο αυξάνουν οι ανάγκες της σε πρώτες ύλες και καύσιμα. Για το λόγο αυτό οξύνεται ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός σε παγκόσμιο επίπεδο για τον έλεγχο των πηγών ενέργειας στην Κεντρική Ασία, στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική, στη Λατινική Αμερική.

Οπως έγραφε ο Λένιν, «οι καπιταλιστές μοιράζουν τον κόσμο όχι από κάποια κακία τους, αλλά γιατί ο βαθμός συγκέντρωσης που επιτεύχθηκε τους αναγκάζει να πάρουν αυτό το δρόμο για να βγάζουν κέρδος. Συγκεκριμένα τον μοιράζουν "ανάλογα με τα κεφάλαιά τους", "ανάλογα με τη δύναμή τους" - άλλος τρόπος μοιράσματος δεν μπορεί να υπάρχει μέσα στο σύστημα της εμπορευματικής παραγωγής και του καπιταλισμού. Η δύναμη όμως αλλάζει ανάλογα με την οικονομική και πολιτική ανάπτυξη...»²².

Ο ανταγωνισμός για τα μερίδια των αγορών είναι ιδιαίτερα σκληρός. Αυτό αναδείχνει και η πρόσφατη προσπάθεια πολιτικών - οικονομικών κύκλων στις ΗΠΑ να προωθήσουν νομοσχέδιο που προβλέπει κυρώσεις σε εκείνες τις χώρες που εκτιμάται πως τεχνητά κρατούν υποτιμημένο το νόμισμά τους, για να έχουν ανταγωνιστικές τιμές στα εμπορεύματα που εξάγουν, κατακτώντας μερίδια αγορών και εκτοπίζοντας τους ανταγωνιστές τους.

Στα παραπάνω συχνά αντιτάσσονται τα εξής αντεπιχειρήματα:

α) Ο ισχυρισμός ότι και η ΕΣΣΔ είχε εξωτερικές οικονομικές σχέσεις. Αξίζει να υπενθυμίσουμε τα εξής: Πάνω από το μισό των εμπορικών συναλλαγών της ΕΣΣΔ γίνονταν με τις άλλες σοσιαλιστικές χώρες του Συμφώνου Οικονομικής Αλληλοβοήθειας (ΣΟΑ). Περίπου το 1/3 των συναλλαγών της ΕΣΣΔ αφορούσε το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, που ήταν σε αφθονία στη χώρα, και μάλιστα η στροφή στην αύξηση των εξαγωγών τους και στην παραπέρα ανάπτυξη των σχέσεων με τις πιο αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες επήλθε μετά τη δεκαετία του '60, κάτω από την οπορτουνιστική αντίληψη της λεγόμενης «ειρηνικής συνύπαρξης» και της «ειρηνικής άμιλλας». Ωστόσο, ακόμη και τότε, η ΕΣΣΔ δεν είχε ποτέ στη διάθεσή της το 1/3 των αμερικανικών ομολόγων ούτε έκανε εξαγωγές κεφαλαίων. Ετσι, π.χ., ποτέ δεν πέρασε από το νου κανενός πως η ΕΣΣΔ θα μπορούσε να αγοράσει το λιμάνι του Πειραιά και το Θριάσιο! Στοιχεία που για άλλη μια φορά δείχνουν την ποιοτική διαφορά της σημερινής Κίνας, από μια σοσιαλιστική χώρα, όπως ήταν η ΕΣΣΔ.

β) Ορισμένες φορές ακούμε από κάποιες πλευρές πως, σε αντίθεση με τις άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, η Κίνα με τις επενδύσεις της στις αναπτυσσόμενες χώρες δεν αποσκοπεί στην άμεση καταλήστευση των φυσικών πόρων αυτών των χωρών, αλλά στη διαμόρφωση υποδομών (δρόμων, κτιρίων, εγκαταστάσεων, νοσοκομείων, σχολείων κ.ά.). Στόχος, όπως υποστηρίζουν οι ίδιοι οι Κινέζοι, είναι αυτές οι χώρες «να βελτιώσουν την ανάπτυξη των υποδομών τους και να προαγάγουν τις επιχειρηματικές συνεργασίες»²³. Η Κίνα υλοποιεί στις αναπτυσσόμενες χώρες ειδικά ιατρικά προγράμματα, προγράμματα εκπαίδευσης στελεχών αυτών των χωρών, μείωσης δασμών για τις εισαγωγές των προϊόντων αυτών των χωρών στην Κίνα, απορροφώντας το 50,1% των εισαγωγών όλων των αναπτυσσόμενων χωρών από λιγότερο αναπτυγμένες χώρες²⁴, ενώ τους παρέχει και χαμηλότοκα δάνεια. Τα παραπάνω παρουσιάζονται από ορισμένους ως στοιχεία που δείχνουν τη διαφορά της «σοσιαλιστικής» Κίνας από τις άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.

Ακόμη κι αν δεχτούμε πως υπάρχει διαφορά στον τρόπο που δραστηριοποιείται η Κίνα στην Αφρική, στην Ασία κ.α., από άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (πράγμα αρκετά αμφισβητήσιμο, αφού και αυτές αναπτύσσουν ανάλογα «ανθρωπιστικά» και «εκπαιδευτικά προγράμματα» στις λιγότερο αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, π.χ. η ΕΕ έως το 2008 ήταν ο μεγαλύτερος χορηγός βοήθειας κι εμπορικός εταίρος της Αφρικής²⁵), επί της ουσίας τα παραπάνω μέτρα δε διαφοροποιούν την Κίνα στον κύριο σκοπό για τον οποίο γίνονται. Κι ο σκοπός αυτός είναι η διευκόλυνση των κινεζικών επενδύσεων στις χώρες αυτές, η διευκόλυνση του «δρόμου» για το κινεζικό κεφάλαιο, που δραστηριοποιείται εκεί, δηλαδή η συσσώρευση κεφαλαίου. Η δραστηριοποίηση αυτή βοηθιέται π.χ. όταν υπάρχουν σύγχρονες υποδομές (δρόμοι, λιμάνια, αεροδρόμια, κτίρια), καθώς και υποδομές αναγκαίες για την εκπαίδευση του εργατικού δυναμικού, που απαιτείται για να τεθούν σε λειτουργία οι επιχειρήσεις. Ο χαμηλότοκος δανεισμός που παρέχουν κινεζικές τράπεζες ή η απορρόφηση των εξαγωγών αυτών των χωρών από την Κίνα έχει να κάνει με την προσπάθεια της Κίνας από τη μια να εξασφαλίσει καλύτερους όρους για τη διείσδυση των κινεζικών κεφαλαίων στις χώρες αυτές κι από την άλλη να ενισχύσει τους δεσμούς της με τις χώρες αυτές, προσβλέποντας και στην πολιτική συμμαχία τους σε διάφορες περιπτώσεις μέσα στους διεθνείς οργανισμούς (ΟΗΕ, ΠΟΕ κ.ά.), όπου - όπως θα δούμε παρακάτω - προσπαθεί να ηγηθεί ενός μπλοκ χωρών, μαζί με τα άλλα καπιταλιστικά κράτη που ενισχύουν τη διεθνή θέση τους.

Η αναγόρευση της Κίνας σε «αντίπαλο δέος» των ιμπεριαλιστών

Το ενδιαφέρον που αναπτύσσεται και στους κόλπους του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος για την Κίνα έχει να κάνει και με το αν οι σημαντικές αναταράξεις και αλλαγές στο συσχετισμό δυνάμεων σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, που φέρνει η «άνοδος» της Κίνας, μπορούν να οδηγήσουν στη διαμόρφωση ενός νέου «αντίπαλου δέους» απέναντι στους ιμπεριαλιστές, ρόλο που στο παρελθόν έπαιξε η ΕΣΣΔ.

Το ιστορικό προηγούμενο

Εχει μια σημασία να θυμίσουμε ορισμένα γεγονότα από το παρελθόν. Οσο υπήρχε η Σοβιετική Ενωση, η εξωτερική πολιτική που ακολουθούσε η Κίνα συντονιζόταν με εκείνη των ΗΠΑ ενάντια στην ΕΣΣΔ. Η στάση αυτή αρχικά εμφανίστηκε ως κριτική στάση του ΚΚΚ προς την οπορτουνιστική στροφή που πήρε το ΚΚΣΕ στο 20ό Συνέδριό του. Στην πραγματικότητα βέβαια γνωρίζουμε σήμερα πως αρχικά το ΚΚΚ δε διαφοροποιήθηκε ανοιχτά και ουσιαστικά από τις κατευθύνσεις του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ. Η διαφοροποίησή του δημοσιοποιήθηκε αργότερα, έχοντας ως αιτία τις σινορωσικές συνοριακές διαφορές. Η στάση του ΚΚΚ είχε ορισμένη απήχηση σε ΚΚ, εξαιτίας της οπορτουνιστικής διολίσθησης της ΕΣΣΔ σε θέσεις όπως για «παντοτινή ειρήνη και άμιλλα» με τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις στα πλαίσια της «ειρηνικής συνύπαρξης». Ωστόσο, το ΚΚΚ δεν περιορίστηκε στην κριτική οπορτουνιστικών θέσεων μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, αλλά επέλεξε στρατηγική που στην πράξη οδήγησε σε πολλές περιπτώσεις σε εχθρική στάση απέναντι στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα και στην ΕΣΣΔ, καθώς και σε συντονισμό με τις ΗΠΑ, σε βάρος των συμφερόντων του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος. Το ΚΚΚ στηρίχτηκε στην εκτίμηση περί «τριών κόσμων», όπου ο «πρώτος κόσμος» αποτελούνταν από τις «υπερδυνάμεις» (μάλιστα η ΕΣΣΔ χαρακτηριζόταν ως «σοσιαλιμπεριαλιστική δύναμη»), ο «δεύτερος κόσμος» από τους πλούσιους συμμάχους των υπερδυνάμεων και ο «τρίτος κόσμος» από τις αναπτυσσόμενες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Κίνα.

Από τις πιο γνωστές ανάλογες περιπτώσεις είναι η στάση της Κίνας απέναντι στη διεθνιστική βοήθεια που έδωσε η ΕΣΣΔ στη Λαϊκή Επαναστατική Εξουσία στο Αφγανιστάν. Η Κίνα στην υπόθεση αυτή ήταν με το «μπλοκ» των δυνάμεων που είχαν συγκροτήσει οι ΗΠΑ, μαζί με τη Σαουδική Αραβία, το Πακιστάν και άλλους, χρηματοδοτώντας τις πιο αντιδραστικές κοινωνικές - πολιτικές δυνάμεις του Αφγανιστάν, που με το όπλο στο χέρι μάχονταν τη νεοσύστατη λαϊκή εξουσία²⁶. Σε δημοσίευμα της «Washington Post» στις 19 Ιούλη του 1992, σχετικά με την τακτική της CIA απέναντι στο Αφγανιστάν το 1980, αναφέρεται ότι η Κίνα πούλησε όπλα στη CIA και χάρισε ένα μικρότερο αριθμό όπλων στο Πακιστάν, ενώ επισημαίνεται: «Αλλά σε τι βαθμό έπαιξε ρόλο η Κίνα, αποτελεί ένα από τα πιο καλά φυλαγμένα μυστικά του πολέμου»²⁷. Στο άρθρο γίνονται αναφορές ακόμη και για τα είδη των όπλων που έδωσε η Κίνα για την ενίσχυση των αντεπαναστατών. 

Σημειώσεις:

22. Β. Ι. Λένιν: «Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού», «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 27, σελ. 378-379.

23. Από την ιστοσελίδα της κινεζικής πρεσβείας στην Αθήνα: http://gr.chinaembassy. org/eng/xwdt/t261536.htm.

24. Ο.π.

25. Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 23ης Απρίλη 2008 σχετικά με την πολιτική της Κίνας και τον αντίκτυπό της στην Αφρική, 2007/2255(INI) (2009/C 259 E/08).

26. Νικίτα Μεντκόβιτς: «Η χρηματική διάσταση του πολέμου στο Αφγανιστάν (1979-1989)» http://afghanistan.ru/print/?id=18319.

27. Steve Coll: «Anatomy of a Victory CIA s Covert Afghan War», «Washington Post», 19 July 1992, http://emperors-clothes.com/docs/anatomy.htm.