Λόγια μεγάλων ανδρών 2 (Anthony Giddens "Κοινωνιολογία")

Διαβάζω αυτές τις μέρες το βιβλίο του Γκίντενς με τίτλο "Κοινωνιολογία". Το βιβλίο καταπιάνεται με ένα σωρό κοινωνιολογικά θέματα όπως τη βία, το έγκλημα, τον φεμινισμό κ.α. Γενικά είναι γραμμένο για πολύ αρχάριους και έτσι δεν γίνεται σε βάθος ανάλυση σε οποιοδήποτε από αυτά τα θέματα. Γενικά, σαν βιβλίο, είναι καλογραμμένο και διαβάζεται ευχάριστα παρότι αρκετά μεγάλο. Τώρα αν κάποιος έχει ασχοληθεί από πριν με την κοινωνιολογία η αλήθεια είναι ότι δεν έχει και πολλά να μάθει από το βιβλίο αυτό. Επίσης, τα στατιστικά δεδομένα του είναι παρμένα από σχεδόν δυο δεκαετίες πίσω οπότε δεν είναι για να στηριχθεί κανείς σε αυτά, κάτι αρκετά λυπηρό διότι αν ήταν επικαιροποιημένα(σαν τα μνημόνια ένα πράμα) θα μπορούσε κάποιος να αντλήσει πολύ χρήσιμες πληροφορίες αφού υπάρχουν πολλά στατιστικά και ποσοτικά στοιχεία για μια πλειάδα θεμάτων.

Από εκεί και πέρα επειδή ο Γκίντενς είναι ένα καθαρά αστός κοινωνιολόγος, όπως είναι λογικό "σκαλώνω" σε πολλά πράγματα στη διάρκεια της ανάγνωσης. Ξέρετε, παίζει μέσα πολύ "ατομική ελευθερία" πολύ Στάλιν, πολύ "ολοκληρωτισμός". Πέρα από αυτά όμως, ο Γκίντενς μεροληπτεί με διάφορους τρόπους, όπως για παράδειγμα όταν περιγράφει τη μετανάστευση και τους πολέμους που διώχνουν τους πολίτες από τις χώρες τους, "ξεχνά" να αναφερθεί στον ρόλο του ιμπεριαλισμού όσον αφορά στους πολέμους αυτούς. Με τον τρόπο αυτό, άμα διαβάσει το βιβλίο κάποιος που δεν γνωρίζει τι έχει γίνει στη Γιουγκοσλαβία για παράδειγμα του δίνεται η εντύπωση ότι πρόκειται για ένα "τοπικό" φαινόμενο. Παρακάτω θα παραθέσω δυο χαρακτηριστικά αποσπάσματα για να καταλάβετε τι θέλω να πω, το ένα έχει να κάνει με την μετανάστευση και το άλλο με τις ατομικές ελευθερίες:

"Σε πολλά μέρη του κόσμου σήμερα υπάρχουν έκδηλες αντιπαλότητες μεταξύ πολιτιστικών και φυλετικών ομάδων, μερικές από τις οποίες οδηγούν σε έντονες αντιπαραθέσεις και φριχτές αιματοχυσίες. Αιματηροί πόλεμοι με τέτοια προέλευση έχουν ξεσπάσει σε διάφορες περιοχές, μεταξύ των οποίων είναι η Βοζνία-Ερζεγοβίνη(στην πρώην Γιουγκοσλαβία), η Αιθιοποία(στην Αφρική) και η Γεωργία(στην πρώην Σοβιετική Ένωση).

Ταυτόχρονα τεράστια ρεύματα προσφύγων και μεταναστών μετακινούνται ασταμάτητα μεταξύ των διαφόρων περιοχών του κόσμου προσπαθώντας να γλιτώσουν από τις συγκρούσεις αυτές, ή να απαλλαγούν από τη φτώχεια αναζητώντας μια καλύτερη ζωή[...] Σήμερα υπάρχουν νέα κύματα μεταναστών, νόμιμων και παράνομων, προς την ίδια τη Δυτική Ευρώπη. Οι μετανάστες έρχονται από την Ανατολική Ευρώπη, την Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Ασία."[1]

Καμία αναφορά στις αιτίες τις φτώχειας ή στους λόγους που ξεσπούν οι διαμάχες και που διαλύονται τα διάφορα κράτη ομοσπονδιακά και μη. Θα περίμενε κανείς να γίνεται έστω αναφορά στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, όμως όχι, το συγκεκριμένο κεφάλαιο αναλώνεται κυρίως στα περί ρατσισμού και τα των εθνικών μειονοτήτων. Το καλό όμως βρίσκεται στο επόμενο απόσπασμα.

"Είναι, για παράδειγμα, τα υψηλά επίπεδα βίας το τίμημα που πρέπει να πληρώσει μια κοινωνία για τις ατομικές ελευθερίες που έχουν οι πολίτες της; Μερικοί υπαινίχτηκαν στην πραγματικότητα κάτι τέτοιο, όταν υποστήριξαν πως τα εγκλήματα βίας είναι αναπόφευκτα σε μια κοινωνία όπου δεν εφαρμόζονται αυστηροί κανόνες συμμόρφωσης. Η άποψη αυτή δεν ευσταθεί αν την εξετάσει κανείς πιο προσεκτικά. Σε μερικές κοινωνίες που αναγνωρίζουν ένα ευρύ φάσμα ελευθεριών και ανέχονται παρεκκλίνουσες δραστηριότητες(όπως είναι η Ολλανδία), τα ποσοστά των εγκλημάτων βίας είναι χαμηλά. Αντίστροφα, χώρες όπου το εύρος των ατομικών ελευθεριών είναι περιορισμένο(όπως στις κοινωνίες της Λατινικής Αμερικής) μπορούν να εμφανιστούν υψηλά ποσοστά βίας."[2]

Τώρα πείτε μου εσείς αν μπορούσε να φέρει πιο ατυχές παράδειγμα από αυτό. Συγκρίνει δηλαδή το καρπούζι με το κεράσι και εξετάζει αν για το ασύγκριτα μεγαλύτερο βάρος του καρπουζιού ευθύνεται το χρώμα του. Δηλαδή δεν γίνεται λόγος για το γεγονός ότι αιτία της υψηλής εγκληματικότητας στην Λ.Αμερική είναι η ακραία φτώχεια και η εξαθλίωση, αλλά εξετάζεται ένας παράγοντας, δηλαδή οι θεσμοθετημένες ατομικές ελευθερίες, που παίζει εντελώς δεύτερο ή τρίτο ρόλο όσον αφορά τα επίπεδα εγκληματικότητας στην μία(την Ολλανδία) και στις άλλες χώρες(αυτές της Λ. Αμερικής). Υπό αυτήν την έννοια, και εφόσον χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο παράδειγμα, ο Γκίντενς θα έπρεπε να ξεαθαρίσει ότι οι ατομικές ελευθερίες δεν είναι αυτές που καθορίζουν το επίπεδο της εγκληματικότητας σε μια κοινωνία, αλλά κυρίως οι συνθήκες ζωής.

Συμπερασματικά, αν και δεν το έχω αποτελειώσει, το βιβλίο είναι αρκετά "επικίνδυνο" για τους νεαρούς φοιτητές, στους οποίους κυρίως απευθύνεται, διότι αποτελεί ένα δούρειο ίππο που τους μυεί σε μια απόλυτα συστημική/συντηρητική αντίληψη του κοινωνι(ολογι)κού γίγνεσθαι. Κάποιος "υποψιασμένος" πάντως και με στοιχειωδώς ανεπτυγμένο κριτήριο δεν έχει πολλά να φοβηθεί από την "Κοινωνιολογία" του Γκίντενς αλλά ούτε και πολλά να κερδίσει, πέρα από κάποιες αποσπασματικές γνώσεις, μερικές από τις οποίες είναι ομολογώ αρκετά ενδιαφέρουσες.[3] Φυσικά η "Κοινωνιολογία" σηκώνει ακόμα πολύ κριτική και ιδεολογική αντιπαράθεση, όμως ο σκοπός μου ήταν να κάνω κάποιες ενδεικτικές αναφορές και όχι να εξαντλήσω το[ούτως ή άλλως ανεξάντλητο,] θέμα..


Λαγωνικάκης Φραγκίσκος(Poexania)




[1] Anthony Giddens, Κοινωνιολογία, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, δεύτερη έκδοση, δελ. 298

[2] Στο ίδιο, σελ. 295.

[3] Όπως για παράδειγμα ότι στη Μέση Ανατολή δυο άνθρωποι συνηθίζουν να βρίσκονται σε κοντινότερη απόσταση μεταξύ τους από ότι στο Δυτικό κόσμο όταν συζητάνε κάτι που μπορεί να φέρει σε αμηχανία άτομα από τη Δύση που επισκέπτονται αυτές τις χώρες(ίσως για αυτό κάνουνε και Carpet Bombing πρώτα για να σπάσει ο πάγος).