8 Μαΐου 2013

Η τέχνη που δεν φτάνει για όλους




Προσπαθούσα κάποτε σε ένα σύντομο κειμενάκι μου να γράψω 5 πράγματα για την ποίηση. Κατάφερα εκεί πέντε αράδες, αλλά αν υπήρχε κάτι που συνειδητοποίησα είναι πως δεν είναι καθόλου εύκολο να μιλήσει κάποιος για την τέχνη, από όποια πλευρά και αν το πιάσει το πράγμα, ειδικά όταν θέλει να βγάλει ασφαλή συμπεράσματα. Σήμερα θα κάνω μια ακόμη απόπειρα, αυτή τη φορά με αφορμή την δήλωση της Κ. Δημουλά που είπε ότι δεν αντέχει άλλο τους μετανάστες διότι την τρομάζουν, είναι πολλοί, κλέβουν και πιάνουν όλα τα παγκάκια της Αθήνας.

Θα περίμενε κανείς από ανθρώπους του πνεύματος, όταν καταπιάνονται με ένα τέτοιο ζήτημα να είναι περισσότερο ευαίσθητοι, αν όχι επειδή το αισθάνονται, ας είναι τουλάχιστον περισσότερο αναλυτικοί ώστε να αναφέρονται σε όλες τις πλευρές του συγκεκριμένου ζητήματος και να μην πετάνε χοντράδες. Η φτώχεια η μετανάστευση ως αιτίες που γεννούν της εγκληματικότητα στα φτωχά και στα εξαθλιωμένα στρώματα, είναι ζητήματα που συνδέονται άμεσα με τις οικονομικές και πολιτικές συνθήκες του κόσμου που ζούμε, δεν μπορεί ούτε να ειδωθούν ούτε να αντιμετωπιστούν ανεξάρτητα από αυτές.



Πέρα από αυτό υπάρχει όμως και το καθαρά ανθρωπιστικό, αυτό που δεν χρειάζεται ο άλλος να έχει μελετήσει τον καπιταλισμό για να γνωρίζει πως "καταντούν" οι άνθρωποι να ζουν τέτοιου είδους ζωές. Ο ανθρωπισμός, που υπαγορεύει ότι αν μέσα σε ένα 40 τετραγωνικών ανήλιαγο και παραμελημένο σπίτι ζουν 15 άνθρωποι, λογικό είναι να θέλουν να περνούν όσο χρόνο παραπάνω μπορούν έξω από αυτό. Το ίδιο και οι άνθρωποι που δεν έχουν δουλειά, που δεν έχουν καν σπίτι και που το μοναδικό τους σπίτι είναι αυτό το παγκάκι που θα ήθελε για δική της διάθεση η Κικίτσα.

Σε συνθήκες λοιπόν τόσο ακραίας φτώχειας και εξαθλίωσης και εγκληματικότητα θα υπάρχει, και κλεψιές, όμως οι πρώτοι που υποφέρουν από την εγκληματικότητα αυτή είναι οι ίδιοι οι μετανάστες, που γίνονται αντικείμενα εκμετάλλευσης από διαφόρων ειδών νταβατζήδες, έλληνες και ξένους. Οι ίδιοι έχουν στην πλειοψηφία τους γνωρίσει με τον πιο βάναυσο τρόπο την πιο οργανωμένη και παγκοσμίων διαστάσεων μορφή εγκληματικότητας, αυτή της καπιταλιστικής παραγωγής και της ιμπεριαλιστικής επέκτασης με όλα τα μέσα.

Θα περίμενε κανείς όλα τα παραπάνω, να αναφερθούν από έναν άνθρωπο του πνεύματος της τέχνης και του πολιτισμού, αλλά μιας και δεν αναφέρθηκαν για να εξετάσουμε λίγο για ποια τέχνη, ποιό πνεύμα και ποιο πολιτισμό μιλάμε όταν αναφερόμαστε σε άτομα όπως η Κική(και δεν είναι μόνο ή Κική απλά αφορμής δοθείσας επιλέχθηκε ως παράδειγμα προς αποφυγή).

Να δηλώσω εξαρχής ότι δεν είμαι ειδικός στο έργο της Κικής. Είχα διαβάσει μερικά ποιήματα της τότε που υπέγραφε το κατάπτυστο κείμενο για τη σωτηρία της Ελλάδας και πράσινα άλογα μαζί με άλλους ανθρώπους του πνεύματος, και την κατέταξα, μπακάλικα δεν λέω όχι, στην κατηγορία εκείνη των εγωκεντρικών ποιητών που τα πάντα ξεκινούν και τελειώνουν στα προσωπικά τους πάθη, σε σχέση με τον περίγυρο τους(καλλιτεχνικό και άλλο) που τα υψώνουν και τα ενώνουν με το "απέραντο" και το άπειρο κλπ. Παραδέχομαι πάντως ότι καλλιτεχνικά μπορεί και να την αδικώ μην έχοντας διαβάσει ένα ικανό μέρος του έργου της για να μπορέσω να βγάλω ασφαλή συμπεράσματα, και μάλλον εκεί θα μείνω διότι όπως φαίνεται ο άνθρωπος Δημουλά δεν εξάπτει τίποτα θετικό ή ενδιαφέρον μέσα μου.

Πριν προχωρήσω παρακάτω θα παραθέσω μιαν αράδα ενός άλλου ποιητή, έτσι όπως τη έχω στο μυαλό μου, του Ρίτσου, η αράδα είναι περίπου αυτή.

"Άμα δεν μπορέσω να σε κάνω να το δεις και εσύ είναι σαν να μη το έχω"

Παρά το γεγονός ότι και από του Ρίτσου το έργο δεν έχω διαβάσει ούτε το εν δέκατο,  όμως η εντύπωση που μου έδωσε από το πρώτο κιόλας ποίημα που διάβασα ήταν εντελώς διαφορετική, αργότερα, όταν διάβασα και τον επιτάφιο ομολογώ ότι δεν σταμάτησα να δακρύζω παρά μόνο όταν ολοκληρώθηκε η ανάγνωση του. Ο Ρίτσος λοιπόν εκφράζει έναν διαφορετικό κόσμο από αυτόν της Δημουλά...ποιός είναι αυτός; Είναι ο κόσμος που το αγαθό της τέχνης, μαζί με όλα τα υπόλοιπα αγαθά, είτε αυτά εκφράζονται με υλικό είτε με ιδεατό τρόπο, πρέπει να γίνουν κτήμα όλων και όχι μόνο μιας κλειστής ελίτ. Ο πνευματικός όπως και ο υλικός πολιτισμός στο νου του Ρίτσου, δεν αποτελεί ένα κλειστό μυστήριο που απευθύνεται μόνο στους μυημένους, αλλά την κληρονομιά των λαών που πρέπει να ανήκει στους λαούς. Ο Ρίτσος όχι μόνο απευθύνεται στο σύνολο του λαού με την ποίηση του, αλλά τον εκφράζει κιόλας, χωρίς το έργο του να στερείται υψηλών νοημάτων και τεχνικής αρτιότητας, χωρίς να γίνεται απλοϊκό. Η ποίηση του Ρίτσου πατά στο χώμα και στη λάσπη, και γίνεται σκάλα για να υψωθούν εκείνοι που γεννήθηκαν στο(και από) χώμα και στη λάσπη, και που με αυτό το χώμα και αυτή τη λάσπη, και με τις προσπάθειες των ανθρώπων αυτών, έχει οικοδομηθεί ο κόσμος στον οποίο ζούμε. Η Δημουλά είναι ανίκανη να το κάνει αυτό, δεν καταλαβαίνει, δεν αισθάνεται, δεν ζει στον ίδιο κόσμο με αυτούς τους ανθρώπους, για εκείνη ο φτωχός και ο μετανάστης είναι σκουπίδι που πρέπει να καταλήξει στην χωματερή για να μην της χαλά την αισθητική. Για να το πούμε και διαφορετικά, αν η τέχνη ήταν ένα παγκάκι, ο Ρίτσος θα καθόταν δίπλα στους μετανάστες και στους φτωχούς θα συζητούσε μαζί τους, στο Ελις Αιλαντ της Κικής όλοι αυτοί κρίνονται ανεπιθύμητοι.

Η Δημουλά απευθύνεται σε ανθρώπους που ήδη είναι ψηλά, ψηλά με μορφωτικούς, με κοινωνικούς, με οικονομικούς όρους. Η ποίηση της, η τέχνη της, χρησιμεύει σαν στεγανό, σαν νοητό πνευματικό σύνορο που χωρίζει έναν κόσμο από έναν άλλο, σύνορο που καλλίτερα να παραμείνει αδιαπέραστο, που δεν χωρά πνευματικούς μετανάστες, τουλάχιστον όχι αν εκείνοι δεν αποδεχθούν τους όρους της δικής της, πάνω από τα σύννεφα, κοινωνίας. Δεν αποτελεί σκάλα λοιπόν, αποτελεί θόλο, μετατρέπει το "αν δεν μπορώ να σε κάνω να το δεις και εσύ είναι σαν να μην το έχω" σε "αυτό που εγώ έχω με ξεχωρίζει από σένα που δεν έχεις τίποτα". Αποτελεί δε την χειρότερη μορφή ιδιοποίησης, την ιδιοποίηση της πνευματικής δημιουργίας, που μετατρέπει κάτι που μπορούν να το απολαμβάνουν και να εκφράζονται όλοι μέσα από αυτό, σε προϊόν που ικανοποιεί και εκφράζει συγκεκριμένο και αυστηρά περιορισμένο target group.

Είναι ένα είδος τέχνης λοιπόν που εκπροσωπεί ένα συγκεκριμένο πνεύμα και ένα δεδομένο πολιτισμό, που για τον απλό άνθρωπο που θα έρθει σε επαφή μαζί του μοιάζει με κονσέρβα χωρίς το ανάλογο ανοιχτήρι, και που ακόμα και αν μπορούσε να την ανοίξει θα έβρισκε μέσα αέρα κοπανιστό. Αυτός είναι ο πολιτισμός των ανισοτήτων, της ακραίας φτώχειας και της εξαθλίωσης, σε κοινωνίες με αριστοκράτες και δούλους, ή πιο σωστά με καπιταλιστές και το σκυλολόι τους και με εργάτες προλετάριους, άνεργους, άστεγους και λοιπά λούμπεν στοιχεία. Όλοι αυτοί όχι ανεξάρτητοι ο ένας από τον άλλον, αλλά με τον έναν να είναι αιτία της εξύψωσης του άλλου και τον άλλο να είναι αιτία της εξαθλίωσης του πρώτου.

 Αυτή την τέχνη και αυτό το πνεύμα εκφράζουν διανοητές όπως η Δημουλά, την συντήρηση και την εκμετάλλευση, ή πιο σωστά την συντήρηση της εκμετάλλευσης που τους επιτρέπει να διακρίνονται ως πρώτοι και καλύτεροι σε μια κοινωνία μη ίσων. Συχνά όλοι αυτοί αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως δάσκαλο, αν όντως ήταν τέτοιοι, θα ήταν εντελώς αποτυχημένοι, γιατί η αξία κάθε δασκάλου φαίνεται από το επίπεδο των μαθητών του, και μαθητές ενός ανθρώπου του πνεύματος θα έπρεπε να ήταν ολάκερη η κοινωνία, και πρωτίστως εκείνοι που έχουν την περισσότερη έλλειψη άρα και την περισσότερη ανάγκη να μάθουν.Αν και για να πούμε την αλήθεια, όσο λιγότερα διδαχθεί ο λαός απο αυτού του είδους τους πνευματικούς ανθρώπους, τόσο το καλλίτερο.



Λαγωνικάκης Φραγκίσκος(Poexania)

18 σχόλια:

  1. http://yperboles.wordpress.com/2013/05/07/dimoyla/

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. http://fadomduck2.blogspot.gr/2013/05/blog-post_7.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Νικνεημς παιδια παρακαλω, δεν τα σβηνω τα σχολια παντως γιατι οδηγουν σε ενδιαφεροντα αρθρα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Το απίστευτο είναι πως πριν μισή ώρα είχα μια παρόμοια συζήτηση περί τέχνης, τέχνη για την τέχνη, τέχνη για τον λαό-για τους πολλούς, νόημα και σημασία αλλά και ταξικότητα (χωρίς να αναφερθεί η λέξη για να μην διώξουμε και τον συνομιλητη) κ.λπ. Με παραδείγματα τους Σεφέρη, Ελύτη, Ρίτσο, Καββαδία κ.λπ.
    Θα αξιοποιήσω αύριο το κείμενό σου αν δε σε πειράζει. (Που και να σε πειράζει δηλαδή, εγώ θα το αξιοποιήσω, οι ιδέες δεν είναι ιδιοκτησία κανενός
    :):):)

    Όσο για την Κική, όταν αγωνίζεσαι χρησιμοποιώντας τον λόγο (που η χρήση του είναι να εκφράζει και να επικοινωνεί νοήματα) να μην γίνεις κατανοητός, είσαι πολύ χειρότερος από τον πιο ούγκανο Χρυσαυγίτη.
    Τυχαίες οι βραβεύσεις? Δεν νομίζω...

    Ιάκωβος Δανιηλίδης

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αξιοποιησε το οπως θες, ετσι και αλλιως οτι ανεβαινει στο ιντερνετ ετσι χυμα ειναι "λαικη περιουσια" εκ της φυσεως του:)

      Διαγραφή

  5. την "βραβευσανε οι αμερικάνοι πριν λίγο καιρό: http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=495602

    επίσης οι ευρωπαιοι : http://www.poiein.gr/archives/9719

    και οι εδω "υποτελείς" : http://www.protothema.gr/life-style/politismos/article/?aid=121176

    ε, γνωστα ολα αυτα, ο τροπος δηλαδη που εξαγοράζουν την διανόηση..!
    τωρα η κυρια εξαργυρώνει τα γραμμάτια!
    και σίγουρα δεν θα είναι μόνο αυτά... σίγουρα θα ακολουθήσουν και άλλα.
    christos04

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Το ζητημα ειναι οτι οσα βραβεια και αν σου δωσουν παντα εχεις τη δυνατοτητα να μην γινεις αυτο που θελουν, το εχουν αποδειξει καποιοι αυτο, μειοψηφια βεβαια αλλα υπαρχουν.

      Διαγραφή
  6. Το χρήσιμο είναι να καταλάβουμε οτι όλοι στεγάζουμε μέσα στη ψυχοσύνθεση μας αντιδραστικές απόψεις στον έναν ή τον άλλο βαθμό. Για αυτό εξαλλου προπαγανδίζουμε την οργανωμένη πάλη τη κοινή δράση και δεν ακολουθούμε αρχηγό η την ατομική μας κάβλα. Ακόμα και οι παπούδες μου αγωνιστές του ΕΑΜ είχαν πάρα πολλές αντιδραστικές απόψεις. Μη μένουμε σε μία στείρα ατομική κριτική που αδικεί τον άνθρωπο. Τα πράγματα είναι απλά... όποιος βγαίνει έξω απο το μαντρί (της συνειδητής ταξικής πάλης) τον τρώει ο λύκος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ναι η διαφορα με τους παπουδες μας ειναι οτι δεν ειχαν τη απαραιτητη καλλιεργια και μορφωση και οτι ζούσαν 70 χρόνια πριν που η κοινωνια ηταν εντελως διαφορετικη. Ειναι απαραδεκτο σημερα, που εχουμε δει τα δεινα του ρατσισμου απο πρωτο χερι, να υπαρχουν ανθρωποι του "πνευματος" που να ξεστομιζουν τετοιοες ατακες, εστω και καταλαθος. Αλλα το ζητημα δεν ειναι μονο η συγκεκριμμενη ατακα αλλα γενικα η κοσμοαντιλιψη της συγκεκριμμενης(και αλλων).

      Απο κει και περα, οπως εγραψα και στο αρθρο, δεν ειναι μονο η Κικη, απλά η Κική έδωσε την αφορμή για το αρθρο, υπαρχουν και χειροτεροι και ειναι μαλλον εκεινοι που εξαργυρωνουν τον καποτε αγωνα τους, παρασερνοντας σημερα το λαο σε περιεργα μονοπατια.

      Διαγραφή
  7. Η συνεντευξη της Δημουλα εκει

    http://news247.gr/eidiseis/koinonia/ti_akrivws_eipe_h_dhmoyla_gia_toys_metanastes_sthn_kypselh.2242953.html

    Αν και τα λεει πιο στρογγυλεμενα το νοημα ειναι το ιδιο κατα τη γνωμη μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Αυτή είναι η μόνη διανόηση που μπορεί να προσφέρει μια τάξη που πεθαίνει...
    Δεν με ενοχλεί το μεμονωμένο ρατσιστικό σχόλιο. Δεν περίμενα και τίποτα καλύτερο. Με ενοχλεί η θέση τους στην κοινωνία και η στάση τους απέναντι στον κόσμο.
    Τι θα πει διανοούμενος; Ποιος "επιλέγει" αν κάποιος είναι διανοούμενος ή όχι; Δεν είναι ξεκάθαρο ότι η κάθε τάξη επιλέγει τους διανοούμενούς της; Δεν ακόμα πιο ξεκάθαρο ότι αυτοί που προβάλλονται ως διανοούμενοι του σήμερα είναι οι εκλεκτοί της κυρίαρχης αστικής τάξης; Και δεν είναι ακόμα πιο ξεκάθαρο ότι, όπως ο αστός είναι σήμερα υποχρεωμένος να τσακίσει το λαό, έτσι και το κάθε μορφωμένο φερέφωνό του θα προσπαθήσει να τσακίσει το πνεύμα του λαού;
    Οι αναλύσεις τους, εκτός πραγματικότητας, με κάνουν να γελάω. Ιδίως οι ψυχολογικές, κοινωνικές και πολιτικές αναλύσεις για την κρίση (βλ. Στ. Ράμφος) είναι τραγικές, όταν ταυτόχρονα ζεις με ανθρώπους που κόβουν το ψωμί και το λάδι για να έχουν ρεύμα.
    Είναι μικροαστοί και μεσοαστοί, που στις καλές εποχές μπορεί να φαίνονταν και κάπως σοβαροί. Τώρα ο φόβος τους για τα ερείπια που θα τους πλακώσουν, τους κάνει να φαίνονται γελοίοι. Στις συνθήκες αυτές, έστω και υποσυνείδητα, θυμήθηκαν που πραγματικά ανήκουν, και θα ακούσουμε από αυτούς όλα όσα ακούμε στα καφενεία. Με απόλυτη βεβαιότητα, θα γράψουν και θα πουν πιο γελοία πράγματα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Το σχολιο σου τα λεει ολα

      Διαγραφή
    2. Dinos M
      Θα΄έγραφα κάτι αλλά σχεδόν με κάλυψες. H τελευταία σου παραγραφος λέει τα πάντα - όλα.



      Πάντως οι αστοί έχουν προβλήματα στην προπαγάνδα τους

      από
      ( http://rizospastis.gr/columnPage.do?publDate=8/5/2013&columnId=1761 )

      (..) Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ: «Σε αρκετές πρώην κομμουνιστικές χώρες (...) ένα τμήμα της κοινωνίας αναπολεί τον κομμουνιστικό ολοκληρωτισμό (...) Η νοσταλγία του αυταρχισμού είναι ένα ρομαντικό και αντιδραστικό συναίσθημα, στο οποίο οι άνθρωποι καταφεύγουν όταν δυσκολεύονται να διαχειριστούν ένα αντιφατικό και γεμάτο δυσκολίες παρόν (...) Οι πιο ευπαθείς ομάδες πολιτών απέναντι στον αυταρχισμό δείχνουν να είναι οι νέοι και οι ηλικιωμένοι (...) κάτι σαν τη λατρεία του πατερούλη Στάλιν σε ένα τμήμα του σοβιετικού ή και μετασοβιετικού κόσμου, έρχεται και επανέρχεται ως χίμαιρα στην κοινή γνώμη (...) Στην Ελλάδα υπάρχει έλλειμμα φιλελεύθερων αξιών (...) ο φιλελευθερισμός υπήρξε ένα είδος προς εξαφάνιση στις κοινότητες των διανοουμένων» (ο Ν. Μαρατζίδης στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ). (..) Ilief

      Διαγραφή
    3. ένα καλό κείμενο από dies-brumalis μέσω LR

      Τρίτη, 3 Ιουλίου 2012
      Διανοούμενοι χωρίς όραμα (Dies Brumalis)
      ( http://leninreloaded.blogspot.gr/2012/07/dies-brumalis.html )Ilief

      Διαγραφή
    4. και δηλώσεις Σώτη για το θέμα
      ( http://fadomduck2.blogspot.gr/2013/05/blog-post_6840.html ).Ilief

      Διαγραφή
    5. Ήξερα πως όταν γυρίσω σπίτι, θα δω πως έστειλε απάντηση η αγαπημένη μου Σώτη.....
      Ειλικρινά παιδιά αν είχα γερό στομάχι θα έκανα ένα πόνημα για τα έργα και ημέραι αυτής της σύγχρονης Σαπφούς.
      Υπάρχει κανείς που να διάβασε (ή να έχει το κουράγιο να διαβάσει) 2-3 έργα της και να κάνει ένα αρθράκι;; Θα μ' ενδιέφερε πολύ, αλλά δυστυχώς (ή ευτυχώς) μου είναι πολύ αποκρουστική για να το κάνω.

      Διαγραφή
  9. Εξαιρετικό το άρθρο! Πολύ καλή η ανάλυση. Υπάρχει όμως μια τιμωρία αναπόφευκτη για αυτούς τους "αυτιστικούς" ποιητές και καλλιτέχνες που κλεισμένοι στο μικρόκοσμό τους δε βλέπουν τίποτε άλλο από τα μικροαστικά ψυχολογικά τους προβλήματα (που μπορεί να λύνονταν αν άνοιγαν λίγο το "πλάνο" και νοιάζονταν και για κάτι πέρα από τον εαυτό τους). Η τιμωρία τους είναι η λήθη. Όσο κι αν η προπαγάνδα της εποχής τους τους επαινεί, όπως και πολλούς άλλους στο παρελθόν, θα παραμείνουν ανύπαρκτοι αν δεν τους αγκαλιάσει ο λαός. Σχεδόν όλοι οι μεγάλοι ποιητές ήταν εξωστρεφείς ως προς το έργο τους, ειδικά στην ελληνική ποίηση. Μελοποιήθηκαν, αγαπήθηκαν και έγιναν αθάνατοι.
    Φαίδρα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Δημητρη σβηνω το σχολιο σου επειδη απαντα στο χρυσαυγιτη που του εσβησα το σχολιο

    Χρυσαυγιτη, δεν σας χαλα ναζιστακια που ο κοκκινος στρατος σας πατησε κατω.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΥ

Είμαστε ανοιχτοί σε όλα τα σχόλια που προσπαθούν να προσθέσουν κάτι στην πολιτική συζήτηση.

Σχόλια :
Α) με υβριστικό περιεχόμενο ή εμφανώς ερειστική διάθεση
Β) εκτός θέματος ανάρτησης
Γ) με ασυνόδευτα link (spamming)
Δ) χωρίς τουλάχιστον ένα διακριτό ψευδώνυμο
Ε) που δεν σέβονται την ταυτότητα και τον ιδεολογικό προσανατολισμό του blog

ΘΑ ΔΙΑΓΡΑΦΟΝΤΑΙ.

Παρακαλείστε να γράφετε τα σχόλια σας στα Ελληνικά

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.