Ενημέρωση και Διαδίκτυο

Η εισηγητική ομιλία του Σταύρου Ξενικουδάκη, μέλους της Συντακτικής Επιτροπής του «Ριζοσπάστη», στην αντίστοιχη εκδήλωση που έγινε στο 38ο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή»

Πριν αναφερθούμε ειδικά στην ενημέρωση μέσα από το Διαδίκτυο, είναι σκόπιμο να διευκρινίσουμε ορισμένα ζητήματα σχετικά με τον όρο ενημέρωση, γιατί συχνά παρανοείται ως κάτι που δεν είναι.
Η ενημέρωση δεν είναι γνώση, όπως και η πληροφορία δεν είναι γνώση. Η πληροφόρηση, η ενημέρωση δε συνιστά και δε συμβάλλει απαραίτητα σε ένα δομημένο νοητικό σχήμα, που αντανακλά την αντικειμενική πραγματικότητα. Η επαναλαμβανόμενη ενημέρωση, η πληροφόρηση δηλαδή γύρω από ένα ή περισσότερα ζητήματα, μπορεί να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση της γνώσης των ζητημάτων αυτών.
Γνώση είναι η άρρηκτα δεμένη με την πράξη διαδικασία, που σχετίζεται με την αντανάκλαση και αναπαράσταση της αντικειμενικής πραγματικότητας στη νόηση του ανθρώπου. Διαδικασία ανακάλυψης και δόμησης εννοιών για τα πραγματικά φαινόμενα, που οδηγεί στην κατανόηση του κόσμου. Η ανάγνωση σύντομων ειδήσεων, η παρακολούθηση ειδήσεων από το ραδιόφωνο, από την τηλεόραση και βέβαια και η ανάγνωση ειδήσεων από το διαδίκτυο δεν προσφέρουν γνώση. Ακόμα και η μελέτη εκτεταμένων άρθρων και αναλύσεων που δημοσιεύονται σε εφημερίδες, οπωσδήποτε προσφέρει περισσότερα, αλλά δεν είναι στο ίδιο επίπεδο με τη γνώση που μπορεί να προσφέρει πραγματικά η ανάγνωση ενός βιβλίου επιστημονικά γραμμένου για τα ίδια θέματα. Μπορεί η ισχνή και απομονωμένη από το πλαίσιο αναφοράς πληροφορία ενός tweet να θεωρηθεί γνώση; Πολλές φορές δεν μπορεί να θεωρηθεί καν, ολοκληρωμένη πληροφορία!


Ας αποσαφηνίσουμε και ένα άλλο ζήτημα, που αφορά τα ΜΜΕ τόσο τα παραδοσιακά όσο και τα σύγχρονα, μεταξύ αυτών και το διαδίκτυο ως μέσο μαζικής ενημέρωσης. Τα ΜΜΕ δεν είναι επιχειρήσεις που ιδρύονται με σκοπό το κέρδος, ούτε βέβαια τη λαϊκή ανάγκη της ενημέρωσης. Τα μεγάλα αστικά ΜΜΕ είναι ιδιοκτησία επιχειρηματικών ομίλων, συχνά ενταγμένων στο χρηματιστήριο, που έχουν και άλλες οικονομικές δραστηριότητες, στον τουρισμό, στις θαλάσσιες μεταφορές, στις κατασκευές, στη διαχείριση απορριμμάτων κλπ., γεγονός που τους δίνει τη δυνατότητα να χρηματοδοτούν τους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς τους, τις εφημερίδες τους. Τα αστικά ΜΜΕ είναι προπαγανδιστικοί μηχανισμοί της αστικής τάξης, αναπαράγουν την αστική ιδεολογία κι έχουν σκοπό τον εγκλωβισμό και τη χειραγώγηση του εργατικού και του ευρύτερου λαϊκού κινήματος. Είναι από τα πρώτα όπλα που χρησιμοποιούν οι αστοί ενάντια στο εργατικό κίνημα.

«Αντικειμενική ενημέρωση»

Υπάρχει αντικειμενική ενημέρωση; Μια είδηση μπορεί να παρουσιαστεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, χωρίς να δίνει ψευδή στοιχεία. Η ταξική σκοπιά από την οποία καταγράφονται και αποδίδονται τα γεγονότα, ενσωματώνεται στην είδηση, συνήθως σκοπίμως, με αποτέλεσμα να μεταφέρεται ένα εντελώς διαφορετικό μήνυμα στον αποδέκτη της, ανάλογα με την πηγή, με το ποιος έγραψε την είδηση.
Κλασικό παράδειγμα η είδηση ότι ένας αθλητής ήρθε δεύτερος και άρα πρόκειται για μεγάλη νίκη, όταν στην πραγματικότητα στον αγώνα συμμετείχαν μόλις ...δύο αθλητές. Ενώ ο αθλητής στην ουσία έχει χάσει από το μοναδικό συναθλητή του, παρουσιάζεται σα να είχε μεγάλη επιτυχία. Ας δούμε, όμως, μερικά παραδείγματα με σαφή πολιτική στόχευση, για το πώς παρουσιάζονται τα πολιτικά ζητήματα, περνώντας εντελώς διαφορετικά μηνύματα:
Ενα είναι ο τρόπος απόδοσης των μέτρων κυβέρνησης - τρόικας από τον αστικό Τύπο από τη μια μεριά και τον εργατικό Τύπο, από το «Ριζοσπάστη», από την άλλη. Στη μια περίπτωση εμφανίζονται ως απαραίτητα μέτρα, αναγκαία, που πρέπει να παρθούν για να βελτιωθεί η οικονομία και σε τελευταία ανάλυση για το καλό του λαού, ενώ ο εργατικός Τύπος τα παρουσιάζει ως αυτό που είναι, ως ένα βαρύ χτύπημα απέναντι στην εργατική τάξη, μια προσπάθεια του κεφαλαίου να ξεπεράσει την κρίση ρίχνοντας όλα τα βάρη στους εργάτες και τα άλλα λαϊκά στρώματα, να γίνει πιο ανταγωνιστικό, να διατηρήσει και να αυξήσει μελλοντικά την κερδοφορία του.
Αλλο παράδειγμα, είναι ο τρόπος παρουσίασης των εργατικών αγώνων. Τα ίδια γεγονότα στη μια περίπτωση παρουσιάζονται ότι δημιουργούν πρόβλημα, εμποδίζουν την οικονομία, κλείνουν επιχειρήσεις κτλ., ενώ από τον εργατικό Τύπο αναδεικνύονται ως αγώνες απαραίτητοι για τη συνειδητοποίηση της εργατικής τάξης και για να δοθούν λύσεις στα άμεσα προβλήματά της.
Είναι αποκαλυπτικό το γεγονός ότι δεν υπάρχει καν εργατικό ρεπορτάζ στα αστικά ΜΜΕ! Οι ειδήσεις που γράφονται γύρω από εργατικά θέματα, συντάσσονται από άλλα ρεπορτάζ, γιατί δεν αξιολογείται ότι ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας, όπως είναι η εργατική τάξη αξίζει να έχει ειδικό ρεπορτάζ και τα ζητήματα που την αφορούν να προβάλλονται ξεχωριστά. Δεν αξιολογείται, βεβαίως, όχι λόγω περιορισμένης αντίληψης, αλλά από σκοπιμότητα.
Η ενημέρωση λοιπόν, γίνεται πάντα από τη σκοπιά του φορέα της. Δεν μπορεί να υπάρξει ανεξάρτητα από την πρόθεση των συντακτών των ειδήσεων. Ακόμα και οι συντάκτες, που την επιδιώκουν με το ρομαντισμό της «δημοσιογραφίας ως λειτούργημα» και με διάθεση να διακινδυνεύσουν τη θέση τους -και αυτοί δεν είναι πολλοί- είναι οι ίδιοι φορείς ιδεολογικών, κοσμοθεωρητικών αντιλήψεων, που υπεισέρχονται στην είδηση και την πληροφορία που συντάσσουν.
Αφού οι ειδήσεις έχουν ενσωματωμένο ένα ταξικό μήνυμα, επειδή συντάσσονται και διακινούνται μέσα σε μια κοινωνία όπου διεξάγεται πάλη των τάξεων, τότε και οι εργαζόμενοι αποδέκτες αυτής της ενημέρωσης πρέπει να αναπτύξουν τα κατάλληλα φίλτρα που θα αποκαλύπτουν στα μάτια τους την ταξική στόχευση της συγκεκριμένης ενημέρωσης. Να μη δέχονται την ενημέρωση αυτή ως θέσφατο και δεδομένο, ακόμα κι αν προέρχεται από διαφορετικές, μεταξύ τους υποτίθεται ανεξάρτητες και «αντικειμενικές» πηγές. Να απορρίπτουν την αστική προπαγάνδα και να επιδιώκουν να πληροφορηθούν για τα γεγονότα από τη σκοπιά των δικών τους συμφερόντων, από τον εργατικό Τύπο.
Η ταξικότητα της ενημέρωσης αφορά τον παραδοσιακό Τύπο, τις εφημερίδες, περιοδικά κλπ. και από την πρώτη στιγμή εκδηλώθηκε και στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ. Βεβαίως, αφορά και το διαδίκτυο. Τα ΜΜΕ είναι όπλα στην πάλη των τάξεων, όποια μορφή κι αν έχουν, είτε χρησιμοποιούν για τη μετάδοσή τους το χαρτί, τα ερτζιανά, ή τα ψηφιακά δίκτυα.

Εργατικός Τύπος

Στον αντίποδα είναι ο εργατικός Τύπος, ο «Ριζοσπάστης», που μάχεται ανοιχτά και καθαρά, ως όργανο της ΚΕ του ΚΚΕ, στο πλευρό της εργατικής τάξης. Ο Λένιν τόνιζε, ότι η εφημερίδα του Κόμματος πρέπει να γίνει όχι μόνο συλλογικός προπαγανδιστής και συλλογικός διαφωτιστής, αλλά και συλλογικός οργανωτής. Είναι εξαιρετική η σημασία της εφημερίδας στο έργο της οργάνωσης και διεξαγωγής συστηματικής, βασισμένης σε αρχές, ολόπλευρης προπαγάνδας και ζύμωσης. Στο έργο της οργάνωσης της κομματικής δουλειάς, για την πολιτική διαφώτιση, την ιδεολογική διαπαιδαγώγηση και οργάνωση των μαζών.
Σήμερα που βρισκόμαστε σε μια εποχή πραγματικής έκρηξης όλων των μορφών των ΜΜΕ (έντυπων και ψηφιακών) και της λεγόμενης πολυπληροφόρησης, η ουσία των λόγων του Λένιν όχι μόνο παραμένει επίκαιρη, αλλά ίσως γίνεται πολύ πιο επιτακτική από την εποχή που πρωτοδιατυπώθηκαν. Ο κομματικός λόγος, η ιδεολογία και η πολιτική του Κόμματος είναι ενιαία και σε αυτή την ενιαιοποίησή τους βοηθάει και η εφημερίδα του Κόμματος.

Το «κυνήγι του καινούριου»

Το Διαδίκτυο παρουσιάζεται ως ένας «τεράστιος νέος κόσμος» που κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει. Παρότι έχει δυο δεκαετίες με τη σημερινή του μορφή, δηλαδή της κυριαρχίας του Παγκόσμιου Ιστού Πληροφοριών, του Web, παρότι υπάρχει μια γενιά ήδη που έχει γεννηθεί σ' έναν κόσμο όπου προϋπήρχε το ίντερνετ και το θεωρεί καθιερωμένο, μέσα από κάποιες νέες εφαρμογές που παρουσιάζονται κατά διαστήματα (τα τελευταία χρόνια είναι αυτές των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης) συντηρείται η αίσθηση του καινούριου.
Είναι γεγονός ότι πρέπει να αξιοποιούνται όλες οι χρήσιμες για το κίνημα δυνατότητες που δίνει το οποιοδήποτε νέο μέσο. Οχι με την έννοια της παρακολούθησης της μόδας ή της εποχής, του «ιν» όπως λέγεται, αλλά από την ουσιαστική πλευρά.
Πραγματικά καινούριο δεν είναι πάντα το ηλικιακά καινούριο. Συχνά, παλιές, σκουριασμένες ιδέες ντύνονται ένα νεωτεριστικό μανδύα και παρουσιάζονται ως νέες. Ούτε ο νεωτερισμός για το νεωτερισμό είναι οπωσδήποτε προοδευτικός. Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης είναι πράγματι καινούριο φαινόμενο, που δεν μπορούσε να υπάρξει πριν υπάρξει το Διαδίκτυο. To Facebook, για παράδειγμα, πέτυχε να πλουτίσει τον κ. Ζούκερμπεργκ και την παρέα του. Πέτυχε να μειώσει την ανάγκη του παλιού κλασικού χαφιέ με την καμπαρντίνα, ή την ανάγκη για πολύ προσωπικό στο ηλεκτρονικό φακέλωμα της πολιτικής και κοινωνικής δράσης, αφού οι ίδιοι οι χρήστες του τροφοδοτούν το σύστημα με το πολιτικό και κοινωνικό προφίλ τους, συνειδητά ή ασυνείδητα. Αλλά είναι προοδευτικό στοιχείο η υποκατάσταση της πραγματικής σχέσης φιλίας, με τη «φιλία» μέσω της κοινοποίησης των ίδιων μηνυμάτων σε εκατοντάδες «φίλους»; Είναι προοδευτικό στοιχείο η υποκατάσταση της άμεσης ουσιαστικής συζήτησης με τα μισόλογα των tweets;

Πρωτεύον πάντα το περιεχόμενο

Η μορφή -γιατί πρέπει να το δούμε κι από αυτή την πλευρά, καθώς είναι πολλές φορές όμορφος και ελκτικός, ιδιαίτερα στη νεολαία, ο τρόπος που παρουσιάζονται τα ζητήματα από το διαδίκτυο- στη διαλεκτική της σχέση με το περιεχόμενο έχει αυτοτελή σημασία και επιδρά στο περιεχόμενο. Μ' αυτή την έννοια λοιπόν, και το κίνημα πρέπει να αξιοποιεί όλες τις νέες μορφές ενημέρωσης, τις καινούριες δυνατότητες που δίνουν.
Ομως, το περιεχόμενο είναι η κύρια, η καθοριστική πλευρά του οποιουδήποτε φυσικού ή κοινωνικού αντικειμένου ή φαινομένου. Οσο όμορφα κι αν αποδίδονται τα γεγονότα με χρήση κειμένου, εικόνας (στατικής και κινούμενης), ήχου, υπερσυνδέσεων κτλ. μεγαλύτερη σημασία έχει αν το περιεχόμενο της πληροφόρησης αντανακλά την αντικειμενική αλήθεια. Αν είναι παρουσιασμένο από τη σκοπιά της τάξης εκείνης, που η πρωτοπορία της χρησιμοποιεί την επιστημονική μέθοδο για να αποκαλύψει την αλήθεια, γιατί έχει συμφέρον να αποκαλυφθεί η αλήθεια σε ολόκληρη την τάξη και τους δυνάμει συμμάχους της.
Η μορφή πρέπει να υπηρετεί το περιεχόμενο και αυτό δεν υποτιμά καθόλου τη σημασία της μορφής. Ούτε σημαίνει υποχώρηση από την προσπάθεια βελτίωσης της μεταδοτικότητας και της αισθητικής με την οποία παρουσιάζεται το περιεχόμενο.

Η στάση του ΚΚΕ

Ποια ήταν η στάση του ΚΚΕ στο ζήτημα του διαδικτύου; Το ΚΚΕ πρωτοπόρησε στο διαδίκτυο όταν πολλοί δεν το είχαν καν ακουστά: Το 1996 ίδρυσε το δικό του site και το 1997 ιδρύθηκε το site της εφημερίδας. Ιστοτόποι της ΚΝΕ, του solidnet και άλλοι υπάρχουν εδώ και πάρα πολλά χρόνια και βέβαια, όπως έχει ανακοινωθεί, πρόκειται να φτιαχτεί κι ένα ειδησεογραφικό πόρταλ.
Το Κόμμα δηλαδή, από την αρχή όταν διαδόθηκε η χρήση του διαδικτύου και στην Ελλάδα, αξιοποίησε τις προσφερόμενες δυνατότητες για την ενημέρωση, τη διαφώτιση και την επικοινωνία.

Οι ενημερωτικές ιστοσελίδες

Το διαδίκτυο επιτρέπει την απόκρυψη της ταυτότητας ενός χρήστη, από τη μεγάλη πλειοψηφία των υπόλοιπων χρηστών. Αυτό, φυσικά, δεν αφορά τις κρατικές υπηρεσίες ασφάλειας, αλλά και όσους κατέχουν τα μέσα και την τεχνική για την αποκάλυψη της ταυτότητας ενός χρήστη, ακολουθώντας τα ηλεκτρονικά του ίχνη.
Η απόκρυψη της ταυτότητας επιτρέπει τη διάδοση ακόμα και των μεγαλύτερων ψευδών, καθώς αυτός που τα πλασάρει δε χρεώνεται με αυτά, αν τυχόν αποκαλυφθούν. Από αυτή τη σκοπιά, οι ειδησεογραφικές ιστοσελίδες μπορούν να χωριστούν στις επώνυμες, εκείνες που ξέρουμε ποιο πρόσωπο ή οργανισμός δημοσιεύει το υλικό και τις ανώνυμες, εκείνες που έχουν μεν κάποιο τίτλο, αλλά δεν είναι γνωστό ποιος ή ποιοι κρύβονται από πίσω.
Στις επώνυμες είναι οι ιστότοποι των εφημερίδων, των ραδιοφώνων, των τηλεοράσεων. Οι περισσότερες από αυτές τις ιστοσελίδες είναι δωρεάν, ενώ σε άλλες, ορισμένα κομμάτια τους είναι επί πληρωμή. Υπάρχουν ειδησεογραφικές πύλες φτιαγμένες υποτίθεται ακριβώς για ενημερωτικό σκοπό, ιστοσελίδες με άλλο περιεχόμενο που ενσωματώνουν ειδήσεις και βέβαια τα ιστολόγια, τα blogs. Στις ανώνυμες ιστοσελίδες περιλαμβάνονται κάποια ιστολόγια που εμφανίζονται ανώνυμα, θεματικές ιστοσελίδες με ειδησεογραφικό περιεχόμενο κτλ. Η κατάταξη αυτή δε διεκδικεί πληρότητα. Υπάρχουν και πολλές άλλες παραλλαγές.
Σε τελευταία ανάλυση το ζήτημα που μας απασχολεί σ' αυτή την κατάταξη, έχει να κάνει με την ευθύνη και την αξιοπιστία των παρεχόμενων πληροφοριών, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι οι επώνυμες ιστοσελίδες δίνουν πάντα αξιόπιστες πληροφορίες, ακόμα κι όσον αφορά τα ίδια τα γεγονότα.

Φημολογία

Ενα ζήτημα που έχει πολύ μεγάλη σημασία είναι η δυνατότητα του διαδικτύου για ταχύτατη εξάπλωση οποιασδήποτε πληροφορίας, σωστής ή λάθος ή ακόμα και φημολογίας. Μελέτες έδειξαν ότι πληροφορίες ή φήμες μπορούν να μεταδοθούν σε ελάχιστο χρόνο, σε εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους. Και βέβαια, πολλοί το βρίσκουν δύσκολο να αντισταθούν στο να πατήσουν το κουμπί «share» ή το «retweet» στα αντίστοιχα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να ενημερώσουν τους «φίλους» τους για κάτι, που θεώρησαν ενδιαφέρον ή σημαντικό, πριν ακόμα προλάβουν οι ίδιοι να το αναλύσουν, ή πολύ περισσότερο να διασταυρώσουν την αξιοπιστία της πληροφορίας.
Παραδείγματα τέτοιας χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης κυρίως (αλλά και άλλων ιστοσελίδων) είναι το ανάλογο της αλυσίδας e-mail (π.χ. στέλνουν ένα mail και σου λένε ότι είναι πολύ σημαντικό προτρέποντάς σε να το στείλεις και σε άλλους κτλ.), κουτσομπολιά για δημόσια πρόσωπα, ψευδείς θάνατοι επιφανών, κατασκευασμένες πληροφορίες ως «κοινωνικά πειράματα» από επιστήμονες, αλλά και από υπηρεσίες για να δουν τις κοινωνικές αντιδράσεις, πόσο θα διαδοθούν και σε ποιους, διάδοση φημών κτλ. Τους τελευταίους μήνες έχουμε και διάδοση πλαστών συμφώνων και εγγράφων και της σχετικής φιλολογίας περί της προδοτικής τάχα στάσης του ΚΚΕ στο Β' Παγκόσιο Πόλεμο και μετά.
Μέσα από το διαδίκτυο μπορεί να γίνει αναπαραγωγή αδιασταύρωτων πληροφοριών και μέσα από αυτή τη διαδικασία το ψέμα μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Δηλαδή, κάτι που δεν είναι αληθές αναδημοσιεύεται χωρίς έλεγχο από πολλά site. Τελικά βρίσκεται να το 'χουν δημοσιεύσει π.χ. δέκα site και αυτός που το συναντά σκέφτεται ότι «αφού είναι κι εδώ και σε τόσες άλλες ιστοσελίδες δημοσιευμένο... κάποια βάση θα έχει, δε βγαίνει καπνός χωρίς φωτιά»... Φυσικά, οι εντυπώσεις μένουν. Δηλαδή, ακόμα κι αν κάπου δημοσιευτεί διόρθωση, πολλές φορές μένει και το ψέμα online μαζί με την αλήθεια, προκαλώντας σύγχυση. Τα πιο εντυπωσιακά (εν προκειμένω τα ψέματα) τραβάνε το ενδιαφέρον και την επισκεψιμότητα κι οι μηχανές αναζήτησης οδηγούν συνήθως σ' αυτά... κι άντε να βγάλεις άκρη ποια είναι η αλήθεια και ποιο είναι το ψέμα!

Μέσο προβολής της άλλης φωνής;

Στο διαδίκτυο υπάρχει μια πλημμυρίδα άχρηστων και αποπροσανατολιστικών πληροφοριών, κουτσομπολιό, γαργαλιστικά δημοσιεύματα, παρουσίαση των πολιτικών εξελίξεων από την κλειδαρότρυπα της παραπολιτικής και μια σειρά άλλα.
Ομως, το διαδίκτυο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την προβολή της άλλης φωνής. Πράγματι. Αποτελεί ένα πλεονέκτημα και είναι γεγονός ότι επειδή είναι δωρεάν μπορεί να διευρυνθεί το ακροατήριο για την άλλη φωνή. Μπορεί κάποιος να πέσει σ' ένα τέτοιο δημοσίευμα και με τυχαία αναζήτηση, κάτι που δε μπορεί να συμβεί αλλιώς. Αυτά οπωσδήποτε είναι θετικά στοιχεία.
Ωστόσο, η άλλη φωνή χάνεται μέσα στις τόσες. Χρειάζεται τελικά να επιδιώξεις να την ακούσεις, να πας δηλαδή επί τούτου στο συγκεκριμένο site που την προβάλλει. Ταυτόχρονα, δίνεται η ψευδαίσθηση της επιλογής μέσα από την πολλαπλότητα των site, ενώ στην ουσία, τα περισσότερα είναι παραλλαγές της αστικής αντίληψης για τα γεγονότα.

«Δημοσιογραφία των πολιτών»!

Μια αντίληψη που «παίζει» πολύ τα τελευταία χρόνια, λέει ότι ο κάθε χρήστης μπορεί να γίνει ρεπόρτερ, να σπάσουμε το μονόδρομο της πληροφόρησης από τα κλασικά μέσα μαζικής ενημέρωσης (ακόμα και από τη διαδικτυακή τους εκδοχή). Δημιουργείται, έτσι, η ψευδαίσθηση της ελευθερίας και της συμμετοχής. Ομως υπάρχουν ορισμένα ζητήματα. Για παράδειγμα, ποια θέματα μπαίνουν και ποια κόβονται, από όσα στέλνουν εκείνοι που νομίζουν ότι έτσι μπορούν να συμβάλλουν στην αντικειμενική ενημέρωση, με τον τρόπο που την καταλαβαίνουν; Ποια κόβονται το ξέρουν μόνο οι ίδιοι και εκείνοι που τα έκοψαν, δεν είναι κάτι που δημοσιεύεται. Εδώ υπάρχει και η έμμεση, εκούσια προσαρμογή στο μοτίβο και το πλαίσιο, ιδεολογικό και άλλο, που θέλει το συγκεκριμένο site της «δημοσιογραφίας των πολιτών». Ο ίδιος ο χρήστης, προσαρμόζει την επόμενη είδηση, την επόμενη πληροφορία που θα δώσει, ώστε να έχει περισσότερες πιθανότητες να δημοσιευθεί.

Το Διαδίκτυο ως «εγκυκλοπαίδεια»

Η Wikipedia είναι ένα από τα πιο γνωστά site που εμφανίζεται ως διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια. Ποιος γράφει εκεί πέρα; Οποιοσδήποτε. Ποιος διορθώνει; Οποιοσδήποτε. Εχουν γίνει και κωμικοτραγικά πράγματα όπου έχουν αλλάξει λήμματα 10 και 100 και 1000 φορές. Εμπαινε ο ένας έγραφε, έμπαινε ο άλλος διόρθωνε, ελπίζοντας ότι θα βαρεθεί ο προηγούμενος και θα μείνει η δικιά του η άποψη τελικά! Είναι φανερό ότι τέτοια διαδικασία δεν μπορεί να προσφέρει αξιοπιστία. Πολλές φορές δεν αναφέρονται πηγές και άλλες πληροφορίες (αυτά επισημαίνονται κι από την ίδια τη Wikipedia απέναντι στους συντάκτες της).
Υπάρχουν όμως και συγκεκριμένα παραδείγματα, που έχουν δημοσιευθεί και στο «Ριζοσπάστη», που δείχνουν τη χρήση της Wikipedia για προβοκάτσιες και για πλασάρισμα πλαστών πληροφοριών:

• Το χειμώνα του 2012, γράφτηκαν ανακρίβειες σε άρθρο της Wikipedia, σχετικά με τη ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Αλέκα Παπαρήγα.
• Το καλοκαίρι του 2011, είχαμε την προβοκάτσια ενάντια στο ΚΚΕ, με δημοσιεύματα σε ιστολόγια, σύμφωνα με τα οποία το Κόμμα ήταν ανάμεσα στους παραλήπτες ιρακινού πετρελαίου από το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν! Αρχική πηγή ένα σκοπίμως παραποιημένο λήμμα της Wikipedia, που αναπαράχθηκε ραγδαία σε ιστολόγια και ειδησεογραφικές σελίδες.
• Καλοκαίρι του 2007, άτομα που χρησιμοποιούσαν ηλεκτρονικούς υπολογιστές της CIA και του FBI μπήκαν και διόρθωσαν άρθρα της Wikipedia σε θέματα που αφορούσαν το Ιράκ και τη φυλακή του Γκουαντάναμο. Καταλαβαίνετε τι είδους διορθώσεις έκαναν...

«Αγγελος» ή «διάβολος»

Συνοψίζοντας μπαίνει το ερώτημα: Το διαδίκτυο είναι τελικά «άγγελος» ή «διάβολος»; Ούτε «άγγελος», ούτε «διάβολος». Είναι ανάλογα με τους σκοπούς για τους οποίους χρησιμοποιείται. Οι νέοι δρόμοι που ανοίγει για την ενημέρωση χρειάζονται φίλτρα, χρειάζονται την εξέταση του προσφερόμενου υλικού από την σκοπιά της αλήθειας, της ακρίβειας και της σκοπιμότητας. Εξέταση με την καθαρή ματιά της εργατικής τάξης, που μπορεί να δει τα πράγματα όπως πραγματικά είναι, γιατί μόνο έτσι μπορεί να ανατρέψει το καθεστώς της εκμετάλλευσης. Για να αποφύγει κανείς τους νέους δρόμους για τη χειραγώγηση δεν αρκεί η άπαξ συνειδητοποίηση της ύπαρξής τους. Πρέπει να προσέχει σε κάθε βήμα, σε κάθε διακλάδωση και να επιλέγει συνειδητά τι είναι αυτό που θα δεχτεί και τι αυτό που θα απορρίψει, τι είναι αυτό που θα κάνει, τι είναι αυτό που δε θα κάνει στο διαδίκτυο.
Η σημερινή πραγματικότητα του Διαδικτύου, αλλά και το μέλλον του είναι αντανάκλαση της ταξικής πάλης. Το ίδιο και η ενημέρωση που προσφέρει. Αυτή τη στιγμή η αστική τάξη είναι κυρίαρχη στην κοινωνία, είναι κυρίαρχη και στο διαδίκτυο. Μπορεί και πρέπει το διαδίκτυο να χρησιμοποιηθεί και από το εργατικό κίνημα, όμως η αλλαγή στην κοινωνία δε θα έρθει μέσω του διαδικτύου (ούτε η ίδια η αλλαγή του διαδικτύου θα έρθει μέσα από αυτό), παρότι και το διαδίκτυο είναι ένα επιμέρους πεδίο σύγκρουσης. Το αντίθετο θα συμβεί. Η αλλαγή της πραγματικότητας του Διαδικτύου θα έρθει μέσα από τον πολιτικό αγώνα στην κοινωνία, στον τόπο εργασίας και στον τόπο διαμονής.
Αν μη τι άλλο, η συνεχής προσπάθεια της αστικής ιδεολογίας να πείσει ότι το Διαδίκτυο είναι ο ενδεδειγμένος στη σημερινή εποχή τρόπος διεξαγωγής πολιτικού αγώνα από τα κινήματα, πρέπει να βάλει σε σκέψη όσους υπερτιμούν την αξία του ως όπλο του λαϊκού κινήματος. Να μη δεχτούμε ο ριζοσπαστισμός να εγκλωβιστεί σε εικονικούς κόσμους που θα χαζεύουν μειδιώντας από ικανοποίηση οι κεφαλαιοκράτες, αλλά και να μην αφήσουμε το πεδίο ελεύθερο στον ταξικό εχθρό.