Grover Furr - Οι αποδείξεις για την συνεργασία του Τρότσκι με τη Γερμανία και την Ιαπωνία (Δεύτερο μέρος)

Από το Lenin Reloaded

Η αντικειμενικότητα και η πειθώ 

Η πολιτική προκατάληψη συνεχίζει να κυριαρχεί στην μελέτη της ΕΣΣΔ. Τα συμπεράσματα τα οποία έρχονται σε αντίθεση με το κυρίαρχο παράδειγμα απορρίπτονται κατά βούληση ως αποτελέσματα προκατάληψης ή ανικανότητας. Τα συμπεράσματα τα οποία θέτουν εν αμφιβόλω τις κατηγορίες ενάντια στον Στάλιν, ή αυτά τα οποία τον κάνουν να δείχνει είτε λιγότερο "καλός" είτε λιγότερο "κακός" από ό,τι τον θεωρεί το κυρίαρχο παράδειγμα αποκαλούνται "σταλινικά." Κάθε αντικειμενική μελέτη των αποδείξεων που είναι πλέον διαθέσιμες ρισκάρει να αποκληθεί "σταλινική" απλώς και μόνο επειδή φτάνει σε συμπεράσματα που δεν είναι πολιτικά αποδεκτά σε όσους έχουν ισχυρές πολιτικές προκαταλήψεις, είτε αυτές είναι αντικομμουνιστικές είτε συγκεκριμένα τροτσκιστικές.

Στόχος της παρούσας μελέτης είναι να εξετάσει τις κατηγορίες του διατυπώθηκαν στην ΕΣΣΔ κατά την δεκαετία του 1930, ότι ο Τρότσκι ήταν συνεργός των Γερμανών και των Ιαπώνων ενάντια στη Ρωσία, στη βάση στοιχείων που είναι πλέον διαθέσιμα. Η μελέτη δεν είναι "εισήγηση εισαγγελέα" ενάντια στον Τρότσκι. Δεν είναι απόπειρα να αποδειχθεί "ένοχος" ο Τρότσκι για συνομωσία με τους Γερμανούς ή τους Ιάπωνες. Ούτε είναι απόπειρα να "υπερασπιστεί" τον Τρότσκι ενάντια σε τέτοιες κατηγορίες.

Προσπαθήσαμε σκληρά να κάνουμε αυτό που κάνει ένας ερευνητής στην περίπτωση ενός αδικήματος στο οποίο δεν έχει ειλημμένη θέση [parti pris] αλλά θέλει απλώς να λύσει το μυστήριο του εγκλήματος. Αυτό κάνουν διαρκώς οι ιστορικοί που ερευνούν το πιο μακρινό παρελθόν ή την ιστορία άλλων χωρών, εκτός της ΕΣΣΔ.

Θέλουμε να πείσουμε τον δίκαιο, αντικειμενικό αναγνώστη ότι διενεργήσαμε μια ικανή και έντιμη έρευνα. Πιο συγκεκριμένα, ότι κάναμε τα ακόλουθα:

* συγκεντρώσαμε όλες τις αποδείξεις που μπορέσαμε να εντοπίσουμε οι οποίες υποστηρίζουν τον ισχυρισμό ότι ο Τρότσκι ήταν συνεργάτης των Γερμανών και των Ιαπώνων

* συγκεντρώσαμε όλες τις "αρνητικές" αποδείξεις -- κάθε "άλλοθι" που μπορεί να είχε ο Τρότσκι και ο βασικός πολιτικός του βοηθός, ο γιός του Λεόν Σέντοφ. Το έχουμε κάνει κυρίως δίνοντας σοβαρή σημασία στην μαρτυρία του Τρότσκι στην Επιτροπή Ντούι [Dewey Commission] το 1937, όπου ο ίδιος ανέλαβε την υπεράσπισή του

* μελετήσαμε όλες τις αποδείξεις προσεκτικά και έντιμα, και

* αντλήσαμε συμπεράσματα στην βάση των αποδείξεων αυτών.

Θέλουμε να πείσουμε τον αντικειμενικό αναγνώστη ότι φτάσαμε στα συμπεράσματά μας στην βάση των στοιχείων και της ανάλυσής τους και σε καμία άλλη βάση, όπως αυτή της πολιτικής προκατάληψης. Δεν έχουμε ως στόχο να δικάσουμε ή να "καταδικάσουμε" τον Τρότσκι. Παραμένουμε έτοιμοι να πεισθούμε ότι ο Τρότσκι δεν ήταν συνεργάτης των Γερμανών και των Ιαπώνων εφόσον στο μέλλον αποκαλυφθούν νέα στοιχεία τα οποία να δείχνουν πως αυτές οι κατηγορίες ήταν ψευδείς. 

Ο ρόλος του δέοντος σκεπτικισμού 

Σε όλη τη διάρκεια αυτής της μελέτης προσπαθήσαμε να προλάβουμε τις αντιρρήσεις ενός σκεπτικιστή κριτικού. Δεν κάναμε τίποτε παραπάνω από αυτό που κάνει κάθε προσεκτικός και αντικειμενικός ερευνητής, ή αυτό ακριβώς που κάνουν και η εισαγγελεία και η υπεράσπιση σε κάθε ποινική έρευνα, σε ό,τι αφορά στοιχεία και ερμηνείες.

Περιλαμβάνουμε μια μακρά συζήτηση των αποδεικτικών στοιχείων στην αρχή του κειμένου. Στο κυρίως σώμα ακολουθούμε κάθε παρουσίαση στοιχείων με μια κριτική εξέταση. Στο τελευταίο τμήμα, το οποίο έχει τον τίτλο "Συμπεράσματα", ο αναγνώστης θα βρει μια σύνοψη και μια αποδεικτική απόρριψη των αντιρρήσεων που θα μπορούσε να έχει ο διεισδυτικός αλλά δίκαιος κριτικός.

Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν αναγνώστες για τους οποίους τα στοιχεία δεν έχουν σημασία· για τους οποίους, για να το θέσουμε ευγενικά, το θέμα δεν είναι ζήτημα στοιχείων αλλά πίστης ή προσήλωσης σε κάποιον. Συζητούμε τα επιχειρήματα που συνήθως προβάλλει αυτή η ομάδα στο τμήμα με τον τίτλο "Αντικειμενικότητα και απάρνηση." Σε κάθε ιστορική έρευνα, όπως και σε κάθε ποινική υπόθεση, η "πίστη" και η "προσήλωση" σε κάποιον είναι άσχετες με την αλήθεια ή το ψεύδος μιας υπόθεσης. Εξ ορισμού, η πίστη που δεν βασίζεται έλλογα σε στοιχεία δεν μπορεί να ανατραπεί με ορθά επιχειρήματα και στοιχεία.

Αλλά αυτοί που δεν δύνανται να αμφισβητήσουν τις προαποφασισμένες ιδέες τους μπορούν παρόλα αυτά να προκληθούν από τις ίδιες τους τις προκαταλήψεις να δουν ιδιαίτερα κριτικά τα στοιχεία και να εντοπίσουν αδυναμίες στην ερμηνεία τους που μπορεί να διαφεύγουν από άλλους αναγνώστες, για τους οποίους δεν διακυβεύονται το ίδιο σημαντικά πράγματα. Αυτό το γεγονός ορισμένες φορές κάνει τις αντιρρήσεις από την πλευρά αυτή άξιες προσοχής. Προσπαθήσαμε πολύ και να προλάβουμε τέτοιες αντιρρήσεις και να τις αντιμετωπίσουμε με ικανοποιητικό τρόπο. 

Τα στοιχεία 

Πριν προχωρήσουμε στην παράθεση και μελέτη νέων αρχειακών ντοκουμέντων θα πρέπει να συζητήσουμε το ίδιο το ερώτημα των στοιχείων. Αν και τα "ντοκουμέντα" είναι υλικά αντικείμενα --στην δική μας περίπτωση, γραπτά-- οι "αποδείξεις" είναι μια σχεσιακή έννοια. Μας απασχολεί η διερεύνηση μιας κατηγορίας: ότι ο Τρότσκι συνομώτησε με γερμανούς και/ή ιάπωνες αξιωματούχους. Έχουμε ως στόχο να συγκεντρώσουμε και να μελετήσουμε τα στοιχεία που δείχνουν πως ο Τρότσκι έδρασε όπως κατηγορείται ότι έδρασε.

Δεν υπάρχουν απόλυτες αποδείξεις. Κάθε απόδειξη μπορεί να πλαστογραφηθεί. Κάθε δήλωση --μια ομολογία ενοχής, μια άρνηση ενοχής, μια δήλωση ότι κάποιος βασανίστηκε, μια δήλωση ότι δεν εξαναγκάστηκε με κανένα τρόπο-- μπορούν να είναι αληθείς ή ψευδείς, απόπειρες να ειπωθεί η αλήθεια όπως την θυμάται ο ομιλητής (ή συγγραφέας) ή ενσυνείδητα ψέμματα. Τα ντοκουμέντα μπορούν να πλαστογραφηθούν, και, στην περίπτωση της σοβιετικής ιστορίας, έχουν συχνά πλαστογραφηθεί. Τα πλαστά ντοκουμέντα έχουν κάποιες φορές εισαχθεί στα αρχεία με στόχο να "ανακαλυφθούν." Ή, μπορεί να εννοηθεί ότι ένα ντοκουμέντο βρέθηκε σε ένα αρχείο ενώ δεν βρέθηκε εκεί. Οι φωτογραφίες μπορούν να πλαστογραφηθούν. Οι μάρτυρες μπορεί να πουν ψέμματα, και έτσι κι αλλιώς οι αυτόπτες μάρτυρες κάνουν λάθη τόσο συχνά που οι αποδείξεις που αντλούνται από αυτούς συγκαταλέγονται στις πιο αναξιόπιστες. Επί της αρχής, δεν υπάρχει "όπλο που ακόμα καπνίζει" -- απόδειξη που να είναι τόσο ξεκάθαρα αυθεντική και ισχυρή που να μην μπορεί να αμφισβητηθεί.

Τα προβλήματα της ταυτοποίησης, της συγκέντρωσης, της μελέτης και της άντλησης σωστών συμπερασμάτων από τα στοιχεία είναι παρόμοια στις έρευνες για ποινικά αδικήματα και στην ιστορική έρευνα. Αυτό ισχύει ιδίως όταν, όπως στην δική μας περίπτωση, η έρευνα έχει ως στόχο να διαπιστώσει αν διαπράχθηκε ένα αδίκημα στο παρελθόν. Αλλά υπάρχουν και σοβαρές διαφορές και είναι ζωτικό να είμαστε ξεκάθαροι για αυτές.

Σε μια δίκη του ποινικού δικαίου, ο κατηγορούμενος έχει συγκεκριμένα δικαιώματα. Η δίκη πρέπει να κρατήσει ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, μετά από το οποίο ο κατηγορούμενος είτε καταδικάζεται είτε αθωώνεται μια και καλή. Ο κατηγορούμενος πρέπει να απολαμβάνει της αρχικής υπόθεσης της αθωότητάς του και την ευεργεσία κάθε έλλογης αμφιβολίας. Ο κατηγορούμενος έχει το δικαίωμα σε έναν ικανό υπερασπιστή του οποίου η μόνη δουλειά είναι η ερμηνεία όλων των στοιχείων με τρόπο ώστε να βοηθήσει τον πελάτη του. Εν τω μεταξύ, ο δικαστής και ακόμα και ο εισαγγελέας πρέπει να δείχνουν ενδιαφέρον όχι απλώς για την εξασφάλιση καταδίκης αλλά για την δικαιοσύνη. Εφόσον πεισθούν σε λογικά πλαίσια ότι ο κατηγορούμενος είναι αθώος, καθήκον τους είναι να αποσύρουν τις κατηγορίες και να αφήσουν ελεύθερο τον κατηγορούμενο, ακόμα και αν μπορούν να πείσουν τους ενόρκους να τον καταδικάσουν. Οι πρακτικές αυτές έχουν ως στόχο την προστασία του αθώου κατηγορούμενου από την άδικη ετυμηγορία και τιμωρία.

Οι ιστορικοί βρίσκονται σε αρκετά διαφορετική θέση. Οι νεκροί δεν έχουν ούτε δικαιώματα, ούτε τίποτε άλλο που να μπορεί να τύχει υπεράσπισης. Έτσι ο ιστορικός δεν χρειάζεται να δώσει βάρος στην πρότερη υπόθεση της αθωότητας, της "έλλογης αμφιβολίας", κλπ. Σε αντίθεση με μια νομική ετυμηγορία, κανένα συμπέρασμα δεν είναι τελικό. Η ιστορική έρευνα δεν χρειάζεται να τελειώνει ποτέ. Μπορεί να συνεχιστεί ξανά και ξανά καθώς ανακαλύπτονται νέα στοιχεία και φτάνουμε σε νέες ερμηνείες παλαιότερων στοιχείων. Και αυτό ακριβώς κάνουμε στην παρούσα μελέτη. Διερευνούμε το ερώτημα της συνέργειας του Τρότσκι με γερμανούς και ιάπωνες αξιωματούχους υπό το φως νέων στοιχείων, ενώ την ίδια στιγμή ξαναεξετάζουμε στοιχεία που ήταν επί μακρόν διαθέσιμα.

Η ταυτοποίηση, ο εντοπισμός, η συγκέντρωση και η μελέτη και ερμηνεία στοιχείων είναι δεξιότητες που μπορεί ο οποιοσδήποτε να διδαχτεί. Η πιο δύσκολη και η πιο σπάνια δεξιότητα ικανότητας στην ιστορική έρευνα είναι αυτή της αντικειμενικότητας. Για  να φτάσουμε σε ορθά συμπεράσματα --σε προτάσεις που να είναι περισσότερο αληθείς από άλλες, εξίσου εφικτές προτάσεις πάνω σε ένα δεδομένο ζήτημα-- θα πρέπει πρώτα να αμφισβητήσουμε και να θέσουμε εν αμφιβόλω κάθε προειλημμένη ιδέα που μπορεί να έχουμε για το θέμα υπό διερεύνηση. Οι προειλημμένες απόψεις και οι προκαταλήψεις του καθενός είναι οι πιο πιθανές αιτίες να ωθηθεί σε υποκειμενική ερμηνεία των στοιχείων. Κατά συνέπεια, ο ερευνητής πρέπει να πάρει ειδικά μέτρα για να εξασφαλίσει ότι τούτο δεν θα συμβεί.

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί. Οι τεχνικές είναι γνωστές και έχουν ευρεία εφαρμογή στις φυσικές και κοινωνικές επιστήμες. Μπορούν να προσαρμοστούν και στην ιστορική έρευνα. Αν δεν εφαρμόζονται τέτοιες τεχνικές, ο ιστορικός θα επηρεαστεί αρκετά σοβαρά ώστε να απομακρυνθεί από την αντικειμενική κατανόηση των στοιχείων εξαιτίας των δικών του προϋπαρχόντων προτιμήσεων και υποκειμενικών κρίσεων. Αυτό ουσιαστικά εγγυάται ότι τα συμπεράσματα του ή της ιστορικού θα είναι ψευδή ακόμα και αν έχει τα καλύτερα στοιχεία και όλες τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την ανάλυσή τους.

Πουθενά δεν είναι η αφοσίωση στην αντικειμενικότητα πιο βασική ή λιγότερο εφαρμοσμένη αρετή από ό,τι στο πεδίο της σοβιετικής ιστοριογραφίας της περιόδου του Στάλιν. Καθώς είναι αδύνατο να ανακαλύψουμε την αλήθεια αν λείπει η αφοσίωση στην αντικειμενικότητα,  η μελέτη μου προσπαθεί τα μέγιστα να είναι αντικειμενική. Τα συμπεράσματά της θα δυσαρεστήσουν, ακόμα-ακόμα θα εξοργίσουν πολλούς ανθρώπους που είναι αφοσιωμένοι όχι στην αντικειμενικότητα και στην αλήθεια αλλά στην προστασία του θρύλου του Τρότσκι ως έντιμου επαναστάτη, ή στην προστασία του ψυχροπολεμικού-αντικομμουνιστικού παραδείγματος της σοβιετικής ιστορίας.

Φυσικά δεν ισχυρίζομαι ότι βρήκα όλα τα συναφή στοιχεία που υπάρχουν. Υπάρχει τεράστια πιθανότητα να υπάρχουν πολύ περισσότερα τέτοια στοιχεία, αφού η τεράστια πλειοψηφία των αρχειακών πηγών που αφορούν στην αντιπολίτευση της δεκαετίας του 1930 παραμένει απόρρητη στη Ρωσία και στα μεταρωσικά κράτη ως σήμερα και δεν είναι προσβάσιμη στους ερευνητές. Αλλά αυτά που έχουμε πλέον είναι πολλά. Κατά την δική μας κρίση υπάρχουν περισσότερες από επαρκείς αποδείξεις ότι ο Τρότσκι ήταν πράγματι συνεργάτης των Γερμανών και Ιαπώνων, λίγο-πολύ όπως τον κατηγόρησαν οι σοβιετικές αρχές στην δεκαετία του 1930. Το γιατί τό έκανε είναι ένα ερώτημα άξιο σκέψης. Έχουμε προσθέσει κάποιες δικές μας σκέψεις σχετικά προς το τέλος της μελέτης αυτής.

Μέρος Α'
Μέρος Β'
Μέρος Γ'
Μέρος Δ'
Μέρος Ε'
Μέρος ΣΤ'