Κάποιες απορίες για ένα απόσπασμα του Λένιν που κυκλοφορεί πρόσφατα στο διαδίκτυο

Από το Radical Desire

Τις μέρες αυτές κυκλοφορεί στο διαδίκτυο, τόσο υπό τη μορφή δημοσίευσης όσο και υπό τη μορφή σχολίων σε ιστολόγια, το παρακάτω απόσπασμα του Λένιν ως απάντηση στις επιφυλάξεις που διατύπωσε για τις κινητοποιήσεις στις πλατείες το ΚΚΕ μέσω της ΓΓ του, Αλέκας Παπαρήγα. Το απόσπασμα προέρχεται από το "Τα αποτελέσματα της συζήτησης για την αυτοδιάθεση", κείμενο του 1916. Αποτελούσε κεντρική αναφορά στην συζήτηση των εννοιών της "ηγεμονίας" και του "κοινωνικού μπλοκ" στο άρθρο των Βερναρδάκη-Μαυρή που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Θέσεις, τ. 20, Ιούλη-Σεπτέμβρη 1987. Το απόσπασμα --είναι πάντα το ίδιο ακριβώς σε όλες του τις αναπαραγωγές-- έχει ως εξής:

Όποιος περιμένει μια "καθαρή" κοινωνική επανάσταση, δεν θα τη δει ποτέ του. Αυτός είναι επαναστάτης στα λόγια που δεν καταλαβαίνει τι θα πει αληθινή επανάσταση.

Η ρώσικη επανάσταση του 1905 ήταν αστικοδημοκρατική. Αποτελούνταν από μια σειρά μάχες όλων των δυσαρεστημένων τάξεων, ομάδων και στοιχείων του πληθυσμού. Ανάμεσα τους υπήρχαν μάζες με τις πιο πρωτόγονες προλήψεις, με τους πιο ασαφείς και φανταστικούς σκοπούς του αγώνα, υπήρχαν ομαδούλες που έπαιρναν λεφτά από τους ιάπωνες, υπήρχαν κερδοσκόποι και τυχοδιώκτες κτλ. Αντικειμενικά, το κίνημα των μαζών τσάκιζε το τσαρισμό και ξεκαθάριζε το δρόμο για τη δημοκρατία, γι αυτό το καθοδηγούσαν οι συνειδητοί εργάτες.

Η σοσιαλιστική επανάσταση στην Ευρώπη δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά το ξέσπασμα της μαζικής πάλης όλων των καταπιεζομένων και δυσαρεστημένων. Αναπόφευκτα θα πάρουν μέρος σ’ αυτήν τμήματα των μικροαστών και των καθυστερημένων εργατών – χωρίς μια τέτοια συμμετοχή δεν είναι δυνατή η μαζική πάλη, δεν είναι δυνατή καμιά επανάσταση – κι εξίσου αναπόφευκτα θα φέρουν μαζί τους στο κίνημα τις προλήψεις τους, τις αντιδραστικές τους φαντασιοπληξίες, τις αδυναμίες και τα λάθη τους. Αντικειμενικά όμως θα επιτίθενται ενάντια στο κεφάλαιο, και η συνειδητή εμπροσθοφυλακή της επανάστασης, το πρωτοπόρο προλεταριάτο, εκφράζοντας αυτή την αντικειμενική αλήθεια της ποικιλόχρωμης και ποικιλόφωνης, ανομοιόμορφης και εξωτερικά κομματιασμένης μαζικής πάλης, θα μπορέσει να τη συνενώσει και να την κατευθύνει, να κατακτήσει την εξουσία, να καταλάβει τις τράπεζες, να απαλλοτριώσει τα μισητά για όλους (αν και από διάφορους λόγους!) τράστ και να πραγματοποιήσει άλλα… μέτρα, που στο σύνολο τους μας δίνουν την ανατροπή της αστικής τάξης και τη νίκη του σοσιαλισμού, νίκη που κάθε άλλο παρά «θα ξεκαθαριστεί» αμέσως από τη μικροαστική σκουριά.

Μιας και τέθηκε υπόψην όλων ως πρόκληση για την επανερμηνεία του χαρακτήρα των κινητοποιήσεων στο Σύνταγμα από σκοπιά επαναστατική, θα ήθελα να διατυπώσω εδώ κάποιες πάρα πολύ απλές και σχηματικές απορίες που είχα διαβάζοντάς το.

1. Ο Λένιν περιγράφει την ρωσική επανάσταση του 1905 --στον χαρακτήρα της οποίας επικεντρώνεται το απόσπασμα-- ως "κίνημα των μαζών τσάκιζε το τσαρισμό και ξεκαθάριζε το δρόμο για τη δημοκρατία." Με δεδομένο το ότι το πολιτειακό καθεστώς της σημερινής Ελλάδας δεν είναι ο τσαρισμός και ότι ο τρόπος παραγωγής της δεν είναι κυρίαρχα αγροτικός (δεν υπάρχει φεουδαρχία, κολλίγοι, τσιφλίκια, κλπ), αλλά μάλλον ο αστικός κοινοβουλευτισμός, ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής και η ισχυρότατη "τέταρτη εξουσία" των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (που δεν απασχολούν τον Λένιν στις αναλύσεις του παρά μόνο υπό την περιορισμένη μορφή του αστικού τύπου, και σίγουρα όχι με όρους κοινωνίας του θεάματος), ποιες είναι οι αναγωγές που κάνουν οι σύντροφοι που διακινούν αυτό το απόσπασμα ως απάντηση στο ΚΚΕ; Είναι ποτέ δυνατόν να υποστήριζε ο Λένιν ένα κίνημα που θα άνοιγε απλώς "το δρόμο για τη δημοκρατία", δεδομένης της πρότερης εδραίωσης καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής; Γνωρίζουμε πολύ καλά την σκληρότατη κριτική του στα όνειρα και τις φιλοδοξίες της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας περί "σταδιακής" στροφής στον σοσιαλισμό μέσα από τους αστικοδημοκρατικούς θεσμούς· γνωρίζουμε επίσης ότι αυτήν ακριβώς την πίστη ότι μια ήδη καπιταλιστική κοινωνία μπορεί να "εκδημοκρατιστεί" περισσότερο  με τον οποιονδήποτε θεσμικό τρόπο απορρίπτει κάθετα η όλη αντίληψη της αναγκαιότητας της δικτατορίας του προλεταριάτου. Το άνοιγμα προς την δημοκρατία έχει επαναστατικό νόημα μόνο υπό κρατούσες συνθήκες φευδαρχικού τύπου, για τον απλό λόγο ότι επιτρέπει την πολιτικοποίηση μαζών που πριν ήταν πολιτικά αδρανείς και εκτός πολιτικής δράσης, και άρα, την έκθεσή τους στην σοσιαλιστική ιδεολογία. Σήμερα, που από κάποιους χαιρετίζεται αυτή καθαυτή η πολιτικοποίηση ως επαναστατική κατάκτηση, ποιο είναι το υπονοούμενο: ότι κοινωνικά και οικονομικά η Ελλάδα του 2011 ομοιάζει με την Τσαρική Ρωσία των αρχών του 20ου αιώνα, και συνεπώς ότι ένα επαναστατικό κίνημα μπορεί να επικεντρωθεί στο άνοιγμα "του δρόμου γα τη δημοκρατία" ως πρωταρχικό του καθήκον;

2. Ο Λένιν συμπληρώνει ότι το κίνημα του 1905 καθοδηγούνταν από "συνειδητούς εργάτες". Είναι αυτή η περίπτωση σήμερα, όταν το εργατικό-συνδικαλιστικό κίνημα παραμένει περιφερειακό ως προς τις κινητοποιήσεις του Συντάγματος, αν όχι ουσιαστικά αποκλεισμένο από αυτές ως οργανωμένη παρουσία; Ή όταν επικρατεί ιδεολογικά μια διάχυτη απαίτηση για "αυτονομία" κόντρα στην οργανωμένη εργατική-συνδικαλιστική δράση; Είναι η "συνειδητή εμπροσθοφυλακή της επανάστασης" που επιτελείται υποτίθεται στις πλατείες το "πρωτοπόρο προλεταριάτο" όπως αργότερα παρατηρεί για το κίνημα του 1905 ο Λένιν; 

3. Ως στόχοι του κινήματος του 1905 αναφέρονται οι ακόλουθοι: "να κατακτήσει την εξουσία, να καταλάβει τις τράπεζες, να απαλλοτριώσει τα μισητά για όλους (αν και από διάφορους λόγους!) τράστ και να πραγματοποιήσει άλλα… μέτρα, που στο σύνολο τους μας δίνουν την ανατροπή της αστικής τάξης και τη νίκη του σοσιαλισμού". Ο Λένιν μάλιστα προσθέτει, με ιδιαίτερη επιφυλακτικότητα, ότι ακόμα και αυτή η "νίκη του σοσιαλισμού" θα πάρει καιρό για να καθαριστεί επαρκώς από την "μικροαστική σκουριά" με την οποία θα έχει γεννηθεί. Εκτιμούν οι σύντροφοι που διακινούν το απόσπασμα ότι αυτοί είναι οι στόχοι των συγκεντρωμένων στο Σύνταγμα; Είναι προτάγματα όπως το "δεν πληρώνω" ή το "έξω από το μνημόνιο" συμβατά με προτάγματα όπως η κατάκτηση της εξουσίας, η απαλλοτρίωση των τραπεζών ή η πραγματοποίηση μέτρων που συνολικά "ανατρέπουν την αστική τάξη"; Και αν δεν είναι επί του παρόντος, ποιανών κοινωνικών δυνάμεων η συμμετοχή και η κινητοποίηση στις πλατείες δίνει ελπίδες ότι θα γίνουν; Της εκκλησίας, που επικροτεί και συμμετέχει, παραγόντων και ψηφορόρων της δεξιάς, που κάνουν το ίδιο, παραγόντων του λαϊκιστικού και ξενοφοβικού εθνικισμού, που επίσης συμμετέχουν; 

Μήπως έχουμε να κάνουμε, για μια ακόμα φορά, με μια άσκηση ανάστροφης ερμηνείας του τι σημαίνει ηγεμονία, δια της οποίας η απλή ακροαριστερή συμμετοχή σε ένα αστικό κίνημα αναγορεύεται αυθαίρετα σε άσκηση ηγεμονίας πάνω του, ενώ στην ουσία συμβαίνει το αντίθετο, δηλαδή ότι το αστικό κίνημα ασκεί επιτυχημένα την δική του ηγεμονία πάνω στους όρους με τους οποίους σκέφτεται και μορφοποιεί τα ζητήματα ένα κομμάτι της σημερινής άκρας αριστεράς;