Κριτική προσέγγιση στο κείμενο της ΑΝΤΑΡΣΥΑ (μέρος 2ο)

Άρθρο του AlexD στο Γλόμπινγκ

Το πρώτο μέρος εδώ

Στο β' μέρος του κειμένου παρατίθενται οι θέσεις για την καπιταλιστική κρίση, την Ελλάδα και την ΕΕ. Στην παράγραφο 11 διαβάζουμε: “Ο διαρκής φόβος για την κρίση χρέους,η υπερχρέωση όχι μόνο περιφερειακών σχηματισμών, αλλά και σχηματισμών του ιμπεριαλιστικού κέντρου, η έκρηξη της ανεργίας, η διαρκής αστάθεια στην παγκόσμια οικονομία αποτελούν εκφράσεις της οικονομικής κρίσης”. Η λογοκοπία αυτή “φόβος για την κρίση χρέους”, “σχηματισμοί του ιμπεριαλιστικού κέντρου” , “εκφράσεις της οικονομικής κρίσης” σε ένα κεφάλαιο υπό τον τίτλο “καπιταλιστική κρίση κλπ”, δείχνει μια σύνθεση ψευδο-λενινιστικής και σοσιαλδημοκρατικής αντίληψης. Όταν έχεις ξεκάθαρο ότι πρόκειται περί καπιταλιστικής κρίσης με όλα τα στοιχεία που την χαρακτηρίζουν, δεν μεταπηδάς σε όρους αστικής οικονομίας περί “κρίσης χρέους” ή “οικονομικής κρίσης”. 

Κι απ' την προσέγγιση στην παρ. 12 των πραγματικών οικονομικών στοιχείων που παρατίθενται, γίνεται φανερό ότι η αντίληψη περί καπιταλιστικής κρίσης στην ΑΝΤΑΡΣΥΑ αιωρείται ανάμεσα σε μια ασαφή εικόνα σχετικά με το τι είναι “καπιταλιστική κρίση” και στην αντίληψη της “κρίσης” ως ένα άθροισμα επιμέρους κρίσεων, ή ως μιας κρίσης με πολλά πρόσωπα: Χρηματοπιστωτική, “δομική” καπιταλιστική, δημοσιονομική. “δεν έχουμε να κάνουμε με μια συγκυριακή ή κυκλική οικονομική κρίση”! Ούτε κυκλική αλλά ούτε και συγκυριακή. Δομική καπιταλιστική, λέει, που πρώτα ήταν χρηματοπιστωτική, μετά έγινε δημοσιονομική αλλά “σε τελική ανάλυση” εδράζεται στην υπερπαραγωγή! Μέσα από έναν λαβύρινθο μεταμορφώσεων του χρέους, πηγαίνοντας Θεσσαλονίκη – Αθήνα μέσω Ντιγιαρμπακίρ, προκύπτει αναπόδραστα κι εξόχως “δομικά”, αλτουσεριανά, ότι “εν τέλει” η κρίση “εδράζεται στη σφαίρα παραγωγής υλικών προϊόντων και υπηρεσιών”... 
Η γνώση της λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος και ιδιαίτερα στην εποχή του ιμπεριαλισμού, της συμφύσεως του βιομηχανικού και του τραπεζιτικού κεφαλαίου, του χρηματιστικού κεφαλαίου δηλαδή, η διαμόρφωση του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού στις επιμέρους χώρες στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, δεν αφήνει περιθώρια εξερεύνησης “άλλων” πεδίων κρίσης: η κρίση υπερπαραγωγής, η υπερσυσσώρευση κεφαλαίου προκαλεί όλα τα επιμέρους φαινόμενα.

Στην παρ. 14 επισημαίνεται ότι, η στρατηγική του διεθνούς κεφαλαίου φτάνει στα όριά της καθώς διάφοροι παράγοντες όπως: “η ριζική αλλαγή του συσχετισμού δύναμης σε βάρος της εργασίας, η επέλαση της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης, η ένταση της διεθνοποίησης του κεφαλαίου, η απελευθέρωση των ροών κεφαλαίου, η συμπίεση του εργατικού κόστους, η ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, [...] η εισαγωγή μεταφορντικών συστημάτων...”, ενώ δημιούργησαν συσσώρευση αρχικά “δεν απάλλαξαν τον καπιταλισμό από την ενεργό δυνατότητα μεγάλων καπιταλιστικών κρίσεων”. Ο ναρίτικος αυτός βερμπαλισμός, και η περιφραστική παράθεση αυτονόητων πραγμάτων, όπως το ότι οι κρίσεις είναι σύμφυτες με τον καπιταλισμό, προφανώς δεν λειτουργεί σαν “ευφημισμός”. Ότι δηλαδή, ακόμα κι εσείς που διαβάζετε το κείμενο, αν είχατε ποτέ την αυταπάτη ότι ο καπιταλισμός μπορεί να απαλλαγεί απ' τις κρίσεις, τώρα δεν πρέπει να'χετε. Μήπως όμως ισχύει αυτό για μας που γράψαμε το κείμενο θέσεων; μήπως εμείς είχαμε αυταπάτες, είχαμε το φόβο ότι τελικά ο καπιταλισμός θα την έβγαζε καθαρή, ιδίως την περίοδο της αντεπανάστασης και διάλυσης της ΕΣΣΔ; ευτυχώς που έπαθε κρισάρα ο καπιταλισμός κι έτσι δεν επιβεβαιώθηκαν οι φόβοι μας...

Εδώ έχουμε έναν εντελώς αντιμαρξιστικό υποκειμενισμό, καθώς σε σχέση με τα παραπάνω, αμφισβητείται ότι αυτή η κρίση είναι “κυκλική”, υπάρχει στο βάθος ο φόβος ότι η συνταγή επιβίωσης του καπιταλισμού μετά το 73-74 μπορεί να εξασφάλιζε (επ' άπειρον;) μακροημέρευσή του. Άρα μια βαθιά υποκειμενική αντίληψη της ιστορίας, βουλησιαρχία. 
Στην παρ. 15 προκύπτει το θριαμβευτικό συμπέρασμα ότι το κεφάλαιο πια στερείται σαφούς σχεδίου εξόδου απ' την κρίση απλά “επαναλαμβάνει την ίδια πολιτική που οδήγησε στην σημερινή κρίση”. Μάλιστα. Πολιτική που “οδήγησε” στην κρίση, δεν “εδράζεται” πια στη σφαίρα υλικής παραγωγής και υπηρεσιών... Το κεφάλαιο πάντα επεξεργάζεται σχέδια, είτε μέσω της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, είτε μέσω της λέσχης Μπίλντερμπεργκ, είτε μέσα από το ίδιο το πλάνο των πολυεθνικών. Η αποτυχία του κεφαλαίου να εξέλθει της κρίσης, δεν οφείλεται, όπως αφήνεται να εννοηθεί, σε “θεωρητική ανεπάρκεια” των κεφαλαιοκρατών αλλά στο γεγονός ότι τα ίδια τα όρια του καπιταλισμού στενεύουν. Τα δικά τους θεωρητικά εργαλεία, τα οποία προσπαθούν να ενσωματώσουν και τον μαρξισμό, τους οδηγούν σε λύσεις όχι διαφορετικές απ' ότι στο παρελθόν: στύψιμο των λαϊκών εισοδημάτων, μαζική καταστροφή κεφαλαίων.

Στο κείμενο όμως διαβάζουμε ότι, ενώ το κεφάλαιο παίρνει όλ' αυτά τα μέτρα, αυτό αποτελεί έναν “κοινωνικό, “εμφύλιο” πόλεμο, σε βάρος της εργασίας..” Δεν το ξέραμε ότι το κεφάλαιο και ο “κόσμος της εργασίας” υπήρξαν ποτέ, ταξικά μιλώντας, σύμμαχοι! "Εμφύλιος" πόλεμος λοιπόν η ίδια η ουσία του επιστημονικού σοσιαλισμού, η πάλη των τάξεων, η ανειρήνευτη αντίθεση κεφαλαίου-εργασίας, η πεμπτουσία των εκμεταλλευτικών συστημάτων, η κινητήριος δύναμη της ιστορίας. Τώρα που έχουμε κρίση, άρχισε ο “εμφύλιος” ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς. Θεωρητική φτώχεια με πλούσιο λεξιλόγιο. Οι αστοί και οι εργάτες ουδέποτε αποτέλεσαν ταξικά την ίδια "φυλή". Ανήκουν και οι δύο φυσικά στην ανθρώπινη φυλή, οπότε η περιγραφή αυτή αποκτά κι εξόχως ανθρωπιστικό περιεχόμενο...

Κι έρχεται το αναπόδραστο και πάλι συμπέρασμα: “ χωρίς την παραγωγική δύναμη της εργασίας δεν μπορεί να αποδώσουν οι επιστημονικές και τεχνολογικές καινοτομίες στην παραγωγή”. Κι εμείς που τα λέμε ξύλινα, και φωνάζουμε συνθήματα “χωρίς εσένα γρανάζι δεν γυρνά”! Το καίριο ζήτημα για το κεφάλαιο δηλαδή είναι ότι η παραγωγή των καπιταλιστών, που θα εισάγει τεχνολογικές καινοτομίες, ε, δεν θα μπορέσει να “αποδώσει” χωρίς την “παραγωγική δύναμη” της εργασίας (λες και υπάρχει μη-παραγωγική δύναμη της εργασίας). Μέσα σ' όλο αυτό κατεβατό της παρ. 15, θαρρείς και υπάρχει μια υποσυνείδητη ανησυχία για το κεφάλαιο, πώς διάολο θα κερδοφορήσει μετά από τέτοια κρίση;

Η άλυτη αντίθεση στον καπιταλισμό είναι η εξής: η αναντιστοιχία του κοινωνικού χαρακτήρα της παραγωγής με την ατομική ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της. Η παραγωγή σήμερα έχει κοινωνικοποιηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, δεν είναι υπόθεση μερικών μόνο εργοστασίων, αλλά και η αλληλεξάρτηση που έχουν στη διαδικασία της παραγωγής οι διάφοροι παραγωγικοί τομείς, που δεν μπορεί ο ένας χωρίς τον άλλον, και φυσικά η κερδοφορία που αφορά μόνο τον ιδιοκτήτη των μέσων παραγωγής. Αυτές οι παλιές και γνώριμες λέξεις, που με τόση επιμέλεια αποποιήθηκαν οι της ΑΝΤΑΡΣΥΑ μη τυχόν και νομίσει κανένας ότι αντιγράφουν το ΚΚΕ, απουσιάζουν εντελώς από το κείμενο. Απορρίφθηκαν προφανώς ως ξύλινες και δογματικές. Η λύση της πιο πάνω αντίθεσης συνιστά και την ανατροπή του καπιταλισμού αλλά για θέματα στρατηγικής βλέπε παρακάτω. 


Η παρ. 17 μιλά σχεδόν με πόνο ψυχής για τα “κοινωνικά συμβόλαια” κεφαλαίου-εργασίας που πλέον διαλύονται, αποσαθρώνεται η βάση της “συναίνεσης”. Αυτή η φρασεολογία γίνεται με μια δήθεν αποστασιοποίηση, ότι οι αναλυτές της ΑΝΤΑΡΣΥΑ είχαν συλλάβει καλύτερα τα μεγαλοφυή σχέδια των καπιταλιστών και τώρα τα ξεσκέπασαν. Η φράση “η δημοκρατία που γνωρίσαμε” δημιουργεί ύπουλους συνειρμούς που πάντα μπορεί να έχουν διπλό χαρακτήρα: κλαίμε για τη δημοκρατία που γνωρίσαμε επειδή καταβάθος μας άρεσε η μεταπολιτευτική καπιταλιστική “ανάπτυξη” της δεκαετίας του '80; ή μήπως είναι μια “λεπτή” ειρωνία για το σοσιαλισμό που γνωρίσαμε; Ευγενές τροτσκίστικο χιούμορ, μπηχτή για το σταλινικό ΚΚΕ; Πάντως μια φορά, ολ' αυτά καθαρές κουβέντες δεν είναι. Και τι πρωτότυπο, και η “ανάπηρη” δημοκρατία αυτή της μεταπολίτευσης, μπαίνει και αυτή σε βαθιά κρίση. Άλλη κρίση αυτή. Που εδράζεται τώρα αυτή “σε τελική ανάλυση”; Πρίν είχαμε την αλτουσεριανή σκέψη, εδώ έχουμε μια ξεθωριασμένη μισο-τροτσκίστικη, μισο-σοσιαλδημοκρατική σκέψη και η διαλεκτική τους σχέση οδηγεί στην πρώτη πανελλαδική συνδιάσκεψη της ΑΝΤΑΡΣΥΑ! Αν μη τι άλλο, η σύνθεση αυτών των αντιλήψεων είναι θεωρητικός άθλος. Η τεχνογνωσία απ' το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ, όπου συντίθενται τα ασύνθετα, θα ήταν πολύ χρήσιμη απ' ότι μας υπέδειξαν και οι αναγνώστες του πρώτου μέρους του άρθρου αυτού.

Χωρίς αντιστάσεις λοιπόν (παρ. 18) θα ενταθεί η βαρβαρότητα και ο ανορθολογισμός του συστήματος. Αλίμονο, αφού “είναι ορατή η δυναμική της ταξικής πόλωσης”. Ομολογώ ότι εξεύρεση λέξεων για να αποδώσει κανείς την στρεβλή εικόνα που έχει για την πάλη των τάξεων, αλλά να μην είναι κουκουέδικο το λεξιλόγιο, προϋποθέτει μεγάλη φαντασία.

Στις παρ. 19 & 20 γίνεται αναφορά στην ΕΕ. Οι διατυπώσεις κόκκαλα δεν έχουν και κόκκαλα τσακίζουν: “το εγχείρημα της ΕΕ περνάει περίοδο κρίσης” (άλλη κρίση πάλι, άλλο πράμα βλέπετε η παγκόσμια οικονομία, άλλο η ΕΕ!), “Μνημόνιο: ακραία εκδοχή νεοφιλελεύθερου ευρωπαϊκού οικονομικού συντάγματος”, “δομικός ανορθολογισμός του Ευρώ”, “δομικό δημοκρατικό έλλειμα”, “αδυναμία να μεταρρυθμιστεί [η ΕΕ] σε φιλολαϊκή κατεύθυνση”, “[το ευρώ] αποτελούσε τμήμα προσπάθειας ενίσχυσης της θέσης των ηγεμονικών σχηματισμών στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα”, “παροξύνει την κρίση χρέους”. Κι εδώ πάλι το φλάσμπακ των αυταπατών περι ΕΕ και ευρώ: πίσω από “ψαγμένα” και διανοουμενίστικα λεκτικά σχήματα υπάρχει η εξ αρχής μη-κατανόηση του αντιδραστικού χαρακτήρα της ΕΕ ως ιμπεριαλιστικού οργανισμού, ενός μηχανισμού των ευρωπαϊκών μονοπωλίων. Το ΚΚΕ, απ' τη δεκαετία του 70 δεν είχε καμμιά αμφιβολία σχετικά με το χαρακτήρα της ΕΟΚ τότε, αλλά άντε να διδαχτείς απ' την πείρα του παρελθόντος, παρελθόν απ' το οποίο θες να απαλλαγείς! 

Γι αυτό λοιπόν ρήξη απ' την ΟΝΕ και το Ευρώ (πρώτος ενδιάμεσος στόχος), μετά αποδέσμευση απ' την ΕΕ, πλην όμως αντικαπιταλιστική (δέυτερος ενδιάμεσος στόχος) κάτι το οποίο είναι τόσο ιστορική πιθανότητα, μπορεί και να γίνει (αλλά μπορεί και να μη γίνει, αλίμονο), αλλά και αναγκαιότητα. Πρώτα δηλαδή, καπιταλιστικά να φύγουμε απ' την ΟΝΕ και το ευρώ, να παραμείνουμε δηλ για αρχή μέλος της ΕΕ, αλλά χωρίς να συμμετέχουμε στην ΟΝΕ, στα προγράμματα σύγκλισης κλπ, να γυρίσουμε στη δραχμή, μετά αντι-καπιταλιστικά να φύγουμε κι απ' την ΕΕ, ενώ παράλληλα θα δουλεύουμε ενεργά για τη... διάλυση της ΕΕ! Υπάρχει άραγε plan B; Αυτή η σταδιοποίηση της υπόθεσης “έξω απ' την ΕΕ” δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια σύγχιση στρατηγικής και τακτικής, από μια σύγχιση σχετικά με τους σκοπούς και τις επιδιώξεις της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, μια αναδιατύπωση ενός βασικού αιτήματος του ΚΚΕ “αποδέσμευση από την ΕΕ με λαϊκή εξουσία”, (αλλά χωρίς τη λαϊκή εξουσία όπως θα δούμε στο τρίτο μέρος) δήθεν αναλυμένο σε περισσότερες λεπτομέρειες που αναδεικνύουν δήθεν ένα εις βάθος σχέδιο, όχι “προχειρότητες” του στιλ “λαϊκή εξουσία”.

Οι παρ. 21, 22 και 23 μιλούν για “ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις”, υιοθετώντας τον πιασάρικο -και πιασμένο απ' το ΚΚΕ μέχρι σήμερα - “ιμπεριαλισμό” αλλά μή κατανοώντας τον στην ουσία του, ως ανώτατου στάδιου ανάπτυξης του καπιταλισμού. Η ρηχή του αντίληψη οδηγεί και σε μια ρηχή πρόταση αντιμετώπισής του, μέσα από την αλληλεγγύη των κινημάτων και των εξεγέρσεων, μέσα από ένα “νέο εργατικό και λαϊκό διεθνισμό, στην επαναθεμελίωση της σοσιαλιστικής και κομμουνιστικής προοπτικής”. Γενικόλογος νεοτροτσκίστικος διεθνισμός και όνειρα “επαναθεμελίωσης”.
Η προοπτική υπάρχει, είναι ο σοσιαλισμός-κομμουνισμός. Δεν χρειάζεται να επαναθεμελιωθεί, χρειάζεται πρώτον, να μελετηθεί η προηγούμενη πείρα, και δεύτερον να γίνει κατανοητή στον κόσμο που δεν τη βλέπει ακόμα (και με δική μας ευθύνη φυσικά). Ο διεθνισμός από το ΚΚΕ γίνεται πράξη στο μέτρο του δυνατού, με προσπάθεια ανασυγκρότησης του κομμουνιστικού κινήματος, μέσα από μύριες δυσκολίες και εμπόδια, μέσω των Διεθνών Συναντήσεων Κομμουνιστικών κι Εργατικών Κομμάτων, μέσα από τη λειτουργία της Παγκόσμιας Συνδικαλιστικής Ομοσπονδίας που, πρωτοστατούντος του ΚΚΕ διεθνώς αναστηλώθηκε. Γενικές διακηρύξεις αλληλεγγύης ανάμεσα στα διάφορα πολύχρωμα, θεματικά, μισοαριστερά, μισοαναρχικά, μισοαγανακτισμένα εφήμερα “κινήματα” και φόρουμ δεν είναι παρά μια αγωνιστική παρωδία της κληρονομιάς του Μάη του 68, ένα διεθνιστικό λάιφ-στάιλ.

Στις παρ. 24 και 25 εξυμνείται η εποχή των εξεγέρσεων που “συναντιέται με τους εργατικούς αγώνες σε όλο τον κόσμο”. Είναι όντως μια πραγματικότητα οι εξεγέρσεις, ο ξεσηκωμός των λαών και ανοίγει “νέες δυνατότητες για ριζοσπαστική – ανατρεπτική πολιτική”. Αλίμονο...

Ο ελληνικός καπιταλισμός απασχολεί τις επόμενες παραγράφους (26-31). Στα γενικά σωστά στοιχεία που παρατίθενται, στεκόμαστε σε δύο φράσεις, η πρώτη: “[...] η συμμετοχή στην ΟΝΕ και η πρόσδεση στο ευρώ “...αποδεικνύεται ότι σήμερα εξέφραζαν μια ιδιαίτερα επιθετική αστική πολιτική”. Υπήρξε ποτέ η αίσθηση σε κάποιες απ τις συνιστώσες της ΑΝΤΑΡΣΥΑ ότι η συμμετοχή στην ΟΝΕ και η πρόσδεση στο ευρώ μπορούσε να είναι μη-επιθετική αστική πολιτική; Μήπως φιλολαϊκή, μήπως φιλεργατική; Σήμερα αποδεικνύεται ο αντιδραστικός τους χαρακτήρας; δεν υπήρχαν επαρκή στοιχεία (από μαρξιστικής απόψεως) να στηριχτεί η άποψη αυτή και πριν είκοσι και τριάντα χρόνια; “Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο ελληνικός καπιταλισμός βάδισε πάνω στις ράγες του νόμου της συνδυασμένης αλλά κι ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού”. Ενώ παλιότερα είχαμε βλέπετε, αμφιβολίες: που άραγε βάδισε ο ελληνικός καπιταλισμός; 
Δεν ξέρω πόσες άλλες ράγες έχεις να βαδίσεις ως καπιταλισμός, αλλά ο νόμος της ανισόμετρης ανάπτυξης στον καπιταλισμό ισχύει ανεξάρτητα από τις ράγες που “επιλέγεις” να βαδίσεις. Κι εφόσον επέλεξες σαν καπιταλιστικό κράτος να “βαδίσεις” στις ράγες της πρώην ΕΟΚ, νυν ΕΕ θα ήξερες σαν καλός μαρξιστής που καμώνεσαι ότι είσαι, ότι η ανισομετρία είναι απαραίτητος όρος, εκ των ουκ άνευ, έστω και με σχέδια “σύγκλισης” που στην πραγματικότητα, ήταν σχέδια καθυπόταξης της ελληνικής οικονομίας στις “μεγάλες δυνάμεις”.

(ακολουθεί τρίτο και τελευταίο μέρος το Σάββατο)