9 Ιουνίου 1847

Ερώτηση 1η: Είσαι κομμουνιστής;
Απάντηση: Ναι.

Ερώτηση 2η: Ποιος ο στόχος των κομμουνιστών;
Απάντηση: Ο μετασχηματισμός της κοινωνίας με τέτοιο τρόπο που να επιτρέπει σε κάθε μέλος της να αναπτύσσει και να αξιοποιεί απολύτως ελεύθερα όλες τις ικανότητες και τις δυνάμεις του, χωρίς συνάμα να επιβουλεύεται τις βασικές συνθήκες αυτής της κοινωνίας1.

Ερώτηση 3η: Πώς σκοπεύετε να πετύχετε αυτό το στόχο;
Απάντηση: Μέσω της κατάργησης της ατομικής ιδιοκτησίας, τη θέση της οποίας θα καταλάβει η κοινή ιδιοκτησία2.

Ερώτηση 4η: Πώς τεκμηριώνετε την κοινή ιδιοκτησία σας;
Απάντηση: Πρώτον, με την ανάπτυξη της βιομηχανίας, της αγροτικής παραγωγής, του εμπορίου και της αποικιοποίησης που δημιούργησαν πλήθος παραγωγικών δυνάμεων και μέσων επιβίωσης και με τις άπειρες δυνατότητες που εμπεριέχονται στις μηχανές, στα χημικά και στα άλλα βοηθητικά εξαρτήματα, για απεριόριστη αύξησή τους.

Δεύτερον, με το ότι στη συνείδηση ή στα αισθήματα κάθε ανθρώπου οι γνωστές θέσεις υπάρχουν ως ακλόνητες αρχές, θέσεις που είναι αποτέλεσμα όλης της ιστορικής ανάπτυξης και δεν απαιτούν απόδειξη.

Ερώτηση 5η: Ποιες είναι αυτές οι θέσεις;

Απάντηση: Για παράδειγμα, κάθε άνθρωπος επιδιώκει να είναι ευτυχισμένος. Η ευτυχία κάθε ανθρώπου είναι αναπόσπαστη από την ευτυχία όλων κλπ.

Ερώτηση 6η: Πώς σκοπεύετε να προετοιμάσετε την κοινή σας ιδιοκτησία;
Απάντηση: Με τη διαφώτιση και την ένωση του προλεταριάτου.

Ερώτηση 7η: Τι είναι το προλεταριάτο;
Απάντηση: Προλεταριάτο είναι εκείνη η κοινωνική τάξη που ζει αποκλειστικά από την εργασία της και όχι από το κέρδος από κάποιο κεφάλαιο3. Επομένως η τάξη εκείνη, της οποίας η ευτυχία ή η δυστυχία, η ζωή ή ο θάνατος εξαρτώνται από την οικονομική συγκυρία, με μια λέξη από τις διακυμάνσεις του ανταγωνισμού.

Ερώτηση 8η: Δηλαδή οι προλετάριοι δεν υπήρχαν πάντα;
Απάντηση: Οχι πάντα. Φτωχές και εργαζόμενες τάξεις υπήρχαν πάντα και συνήθως οι εργαζόμενοι ήταν σχεδόν πάντα φτωχοί. Οι προλετάριοι δεν υπήρχαν πάντα, όπως και ο ανταγωνισμός δεν ήταν πάντα ελεύθερος.

Ερώτηση 9η: Πώς εμφανίστηκε το προλεταριάτο;
Απάντηση: Το προλεταριάτο εμφανίστηκε ως αποτέλεσμα της εισαγωγής των μηχανών που άρχισαν να εφευρίσκονται από τα μέσα του περασμένου αιώνα και από τις οποίες οι σημαντικότερες είναι: η ατμομηχανή, η κλωστική μηχανή και η υφαντική μηχανή4. Αυτές οι μηχανές που κόστιζαν πολύ και επομένως ήταν προσιτές μόνο στους πλούσιους, εκτόπισαν τους τότε εργάτες, εφόσον με τη βοήθεια των μηχανών μπορούσαν πιο γρήγορα και πιο φθηνά να παραχθούν εμπορεύματα, απ’ ό,τι ήταν σε θέση να τα παράγουν οι τότε εργάτες με τις ατελείς τους κλωστικές μηχανές και τους αργαλειούς. Με αυτό τον τρόπο οι μηχανές παρέδωσαν πλήρως τη βιομηχανία στα χέρια των μεγάλων καπιταλιστών και οδήγησαν στο να χάσει τελείως την αξία της εκείνη η ασήμαντη ιδιοκτησία που κατείχαν οι εργάτες και που αποτελούνταν κυρίως από τα εργαλεία τους, από τους αργαλειούς κλπ. Ετσι ο καπιταλιστής τα πήρε όλα και ο εργάτης τίποτα. Με αυτό τον τρόπο τέθηκε η αρχή του βιομηχανικού συστήματος. Οταν οι καπιταλιστές είδαν πόσο τους συμφέρει, άρχισαν να επιδιώκουν την εξάπλωση του βιομηχανικού συστήματος σε όλο και περισσότερους κλάδους εργασίας. Ολο και περισσότερο πραγματοποιούσαν τον καταμερισμό της εργασίας μεταξύ των εργαζομένων, έτσι ώστε αυτός που πριν εκτελούσε εξολοκλήρου τη δουλειά, από εδώ και στο εξής εκτελούσε μόνο κάποιο τμήμα της.

Η απλοποιημένη με τον τρόπο αυτό δουλειά επέτρεπε την κατασκευή των ειδών πιο γρήγορα και για αυτό πιο φθηνά και μόνο αργότερα σχεδόν σε κάθε κλάδο εργασίας ανακάλυπταν ότι και εδώ μπορούσαν να αξιοποιηθούν μηχανές. Μόλις σε κάποιο κλάδο εργασίας εδραιωνόταν η βιομηχανική παραγωγή, όπως συνέβη στην κλωστική και υφαντουργία, πέρναγε στα χέρια των μεγάλων καπιταλιστών και οι εργάτες έχαναν και τα τελευταία υπολείμματα της ανεξαρτησίας τους.

Σταδιακά φτάσαμε στην καθιέρωση σε όλους σχεδόν τους κλάδους της εργασίας της βιομηχανικής παραγωγής. Ως αποτέλεσμα αυτού, το τότε μεσαίο κοινωνικό στρώμα, ειδικά οι μικροί τεχνίτες, όλο και περισσότερο χρεοκοπούσαν, η προηγούμενη κατάσταση του δουλευτή άλλαξε τελείως και διαμορφώθηκαν δύο νέες τάξεις που σταδιακά καταβρόχθιζαν όλες τις υπόλοιπες5.

Συγκεκριμένα:

Ι. Η τάξη των μεγάλων καπιταλιστών, οι οποίοι σε όλες τις πρωτοπόρες χώρες είναι σχεδόν οι μοναδικοί ιδιοκτήτες των μέσων επιβίωσης, όπως και εκείνων των μέσων (μηχανών, εργοστασίων, εργαστηρίων κ.ο.κ.), με τη βοήθεια των οποίων παράγονται αυτά τα μέσα επιβίωσης. Είναι η αστική τάξη ή μπουρζουαζία.

ΙΙ. Η τάξη των απολύτως μη εχόντων, οι οποίοι εξαιτίας αυτού είναι αναγκασμένοι να πουλούν στην πρώτη τάξη των αστών την εργασία6 τους, για να πάρουν από αυτούς σε αντάλλαγμα μονάχα μέσα επιβίωσης. Εφόσον σε αυτό το εμπόριο εργασίας οι πλευρές βρίσκονται σε άνιση θέση και οι αστοί σε πιο συμφέρουσα, οι μη έχοντες αναγκάζονται και συμβιβάζονται με τις κακές συνθήκες που διαμορφώνουν γι’ αυτούς οι αστοί. Αυτή η εξαρτώμενη από τους αστούς τάξη ονομάζεται τάξη των προλεταρίων ή προλεταριάτο.

Ερώτηση 10η: Ποια η διαφορά του προλετάριου από το δούλο;
Απάντηση: Ο δούλος έχει πουληθεί μια για πάντα. Ο προλετάριος είναι αναγκασμένος από μόνος του να πουλά τον εαυτό του καθημερινά και κάθε ώρα. Ο δούλος αποτελεί ιδιοκτησία ενός αφεντικού και γι’ αυτό η ύπαρξη του δούλου, όσο μίζερη και αν είναι, είναι εξασφαλισμένη. Ο προλετάριος, μπορούμε να πούμε, είναι δούλος όλης της αστικής τάξης και όχι ενός αφεντικού και γι’ αυτό η ύπαρξή του δεν είναι εξασφαλισμένη όταν κανείς δεν αγοράζει την εργασία του, όταν κανείς δεν έχει ανάγκη την εργασία του. Ο δούλος θεωρείται αντικείμενο και όχι μέλος της αστικής κοινωνίας. Ο προλετάριος αναγνωρίζεται ως προσωπικότητα, ως μέλος της αστικής κοινωνίας. Συνεπώς η ύπαρξη του δούλου μπορεί να είναι πιο ανεκτή από του προλετάριου, αλλά ο τελευταίος βρίσκεται σε ανώτερο επίπεδο ανάπτυξης. Ο δούλος απελευθερώνεται με το να γίνει προλετάριος και απ’ όλες τις σχέσεις ιδιοκτησίας καταργεί μόνο τη σχέση της δουλείας. Ο προλετάριος μπορεί να απελευθερωθεί μόνο εάν καταργήσει την ιδιοκτησία γενικά.

Ερώτηση 11η: Ποια η διαφορά του προλετάριου από το δουλοπάροικο;
Απάντηση: Υπό τη χρήση του δουλοπάροικου βρίσκεται κομμάτι γης, συνεπώς εργαλείο παραγωγής και γι’ αυτή δίνει μεγάλο ή μικρό μέρος των εσόδων του. Ο προλετάριος δουλεύει με εργαλεία παραγωγής που αποτελούν ιδιοκτησία άλλου και εκείνος παραχωρεί στον προλετάριο για την εργασία του μερίδιο του προϊόντος, το οποίο καθορίζεται από τον ανταγωνισμό. Το μερίδιο του δουλοπάροικου καθορίζεται από την ίδια του την εργασία, συνεπώς από τον ίδιο. Το μερίδιο του προλετάριου καθορίζεται από τον ανταγωνισμό, συνεπώς, πρώτα από όλα από τον αστό. Η ύπαρξη του δουλοπάροικου είναι εξασφαλισμένη, ενώ η ύπαρξη του προλετάριου δεν είναι. Ο δουλοπάροικος απελευθερώνεται με το να εκδιώξει το φεουδάρχη του και να γίνει ο ίδιος ιδιοκτήτης, συνεπώς εισέρχεται στη σφαίρα του ανταγωνισμού και προσχωρεί προσωρινά στους εύπορους, στην προνομιακή τάξη. Ο προλετάριος απελευθερώνεται με το να καταργήσει την ιδιοκτησία, τον ανταγωνισμό και όλες τις ταξικές διαφορές.

Ερώτηση 12η: Ποια η διαφορά του προλετάριου από τον τεχνίτη;
Απάντηση: Σε αντίθεση με τον προλετάριο ο ονομαζόμενος τεχνίτης, που τον περασμένο αιώνα ακόμη υπήρχε σχεδόν παντού και ακόμη υπάρχει πού και πού, είναι το πολύ-πολύ προσωρινός προλετάριος. Στόχος του είναι να αποκτήσει ο ίδιος κεφάλαιο και με τη βοήθειά του να εκμεταλλεύεται άλλους εργάτες. Αυτό το στόχο μπορεί συχνά να πετύχει εκεί όπου ακόμη υπάρχουν συντεχνίες ή εκεί όπου η ελευθερία της τέχνης δεν οδήγησε ακόμη στη βιομηχανοποίησή της και στον έντονο ανταγωνισμό. Μα μόλις το βιομηχανικό σύστημα εισέρχεται σε μια τέχνη και ανθεί πλατιά ο ανταγωνισμός, αυτή η προοπτική εκλείπει και ο τεχνίτης όλο και περισσότερο μεταμορφώνεται σε προλετάριο. Με αυτό τον τρόπο ο τεχνίτης απελευθερώνεται, είτε γινόμενος αστός είτε περνώντας εντελώς στο μέσο κοινωνικό στρώμα είτε γινόμενος προλετάριος ως αποτέλεσμα του ανταγωνισμού (όπως συμβαίνει τώρα στις περισσότερες των περιπτώσεων) και προσχωρεί στο κίνημα του προλεταριάτου, δηλαδή στο λιγότερο ή περισσότερο συνειδητό κομμουνιστικό κίνημα.

Ερώτηση 13η: Συνεπώς δε θεωρείτε ότι η κοινή ιδιοκτησία ήταν δυνατή σε όλες τις εποχές;
Απάντηση: Οχι. Ο κομμουνισμός εμφανίστηκε μόνο τότε, όταν οι μηχανές και οι άλλες εφευρέσεις έκαναν δυνατή για όλα τα μέλη της κοινωνίας την προοπτική της ολόπλευρης μόρφωσης, της ευτυχισμένης ύπαρξης. Ο κομμουνισμός είναι διδασκαλία της απελευθέρωσης που δεν ήταν εφικτή για τους δούλους, τους δουλοπάροικους ή τους τεχνίτες, μα έγινε δυνατή μόνο για τους προλετάριους και γι’ αυτό αναπόφευκτα ανήκει στο 19ο αιώνα και δεν ήταν δυνατή οποτεδήποτε σε προηγούμενες εποχές.

Ερώτηση 14η: Ας επιστρέψουμε στην έκτη ερώτηση. Εάν εσείς σκοπεύετε να προετοιμάσετε την κοινή ιδιοκτησία μέσω της διαφώτισης και της ένωσης του προλεταριάτου, τότε συνεπακόλουθα απορρίπτετε την επανάσταση; 7
Απάντηση: Είμαστε πεπεισμένοι ότι κάθε συνομωσία όχι μόνο δεν ωφελεί αλλά και βλάπτει. Γνωρίζουμε επίσης ότι οι επαναστάσεις δε γίνονται προμελετημένα και αυθαίρετα και ότι οι επαναστάσεις παντού και πάντα αποτελούν αναγκαία συνέπεια των περιστάσεων, οι οποίες εξ ολοκλήρου δεν εξαρτώνται από τη θέληση και την καθοδήγηση μεμονωμένων κομμάτων, όπως και ολόκληρων τάξεων. Παράλληλα όμως βλέπουμε ότι η ανάπτυξη του προλεταριάτου σχεδόν σε όλες τις χώρες του κόσμου καταπιέζεται βίαια από τις εύπορες τάξεις και ότι με αυτό τον τρόπο οι αντίπαλοι των κομμουνιστών δουλεύουν με όλες τους τις δυνάμεις για την επανάσταση (σ.μ. εξωθούν το προλεταριάτο στην επανάσταση). Αν όλα αυτά, τελικά, σπρώξουν το καταπιεσμένο προλεταριάτο σε επανάσταση, τότε θα υπερασπιζόμαστε την υπόθεση του προλεταριάτου με τις πράξεις το ίδιο καλά, όπως τώρα με τα λόγια.

Ερώτηση 15η: Σκοπεύετε στη θέση της τωρινής κοινωνικής τάξης να εισάγετε αμέσως την κοινή ιδιοκτησία;
Απάντηση: Δεν το σκεφτόμαστε καν. Η ανάπτυξη των μαζών δεν επιτρέπει την έκδοση διαταγμάτων. Καθορίζεται από την ανάπτυξη των σχέσεων, στις οποίες ζουν αυτές οι μάζες και γι’ αυτό γίνεται σταδιακά.

Ερώτηση 16η: Με ποιο τρόπο θεωρείτε δυνατή τη μετάβαση από τη σύγχρονη κατάσταση στην κοινή ιδιοκτησία;
Απάντηση: Πρώτη βασική προϋπόθεση για την εισαγωγή της κοινής ιδιοκτησίας είναι η πολιτική απελευθέρωση του προλεταριάτου μέσω της καθιέρωσης δημοκρατικού συντάγματος.

Ερώτηση 17η: Ποιο θα είναι το πρώτο σας μέτρο αφότου καθιερώσετε τη δημοκρατία;
Απάντηση: Η εξασφάλιση μέσων συντήρησης στο προλεταριάτο.

Ερώτηση 18η: Πώς σκοπεύετε να το πραγματοποιήσετε;
Απάντηση: Ι. Μέσω ενός τέτοιου περιορισμού της ατομικής ιδιοκτησίας, που προετοιμάζει τη σταδιακή μεταμόρφωσή της σε κοινωνική ιδιοκτησία, για παράδειγμα, μέσω της προοδευτικής φορολογίας, του περιορισμού του δικαιώματος κληρονομιάς προς όφελος του κράτους κ.ο.κ.

ΙΙ. Μέσω της εξασφάλισης δουλειάς στους εργάτες σε εθνικά εργαστήρια και εργοστάσια, όπως και σε εθνικά κτήματα.

ΙΙΙ. Μέσω της διαπαιδαγώγησης όλων των παιδιών με έξοδα του κράτους.

Ερώτηση 19η: Πώς θα οργανώσετε αυτή την διαπαιδαγώγηση στη μεταβατική περίοδο;
Απάντηση: Ολα τα παιδιά, από τη στιγμή που μπορούν να κάνουν χωρίς τη μητρική φροντίδα, θα ανατρέφονται και θα μορφώνονται σε κρατικά ιδρύματα.

Ερώτηση 20η: Δε θα διακηρυχθεί μαζί με την εισαγωγή της κοινής ιδιοκτησίας και η κοινοκτημοσύνη των γυναικών;8
Απάντηση: Με κανένα τρόπο. Στις προσωπικές σχέσεις μεταξύ συζύγων, όπως και στις υποθέσεις της οικογένειας γενικά, θα ανακατευόμαστε στο βαθμό που η διατήρηση των υπαρχόντων μορφών θα εμποδίζει το νέο κοινωνικό σύστημα. Άλλωστε γνωρίζουμε πολύ καλά ότι στην πορεία της Ιστορίας οι οικογενειακές σχέσεις έχουν υποστεί αλλαγές ανάλογα με τις σχέσεις ιδιοκτησίας και τις περιόδους ανάπτυξης και γι’ αυτό το λόγο η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας θα ασκήσει σημαντική επίδραση και σε αυτές.

Ερώτηση 21η: Θα διατηρηθούν οι εθνότητες στο σοσιαλισμό;
Απάντηση: Τα εθνικά χαρακτηριστικά των λαών που ενώνονται στη βάση της αρχής της κοινής ιδιοκτησίας, ακριβώς ως αποτέλεσμα αυτής της ένωσης θα αναμειχθούν αναπόφευκτα και με αυτό τον τρόπο θα εξαλειφθούν, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που θα εκλείψουν κάθε είδους διαφορές μεταξύ κοινωνικών στρωμάτων και οι ταξικές διαφορές ως αποτέλεσμα της καταστροφής της βάσης τους, της ατομικής ιδιοκτησίας.

Ερώτηση 22η: Οι κομμουνιστές απορρίπτουν τις υπάρχουσες θρησκείες;
Απάντηση: Ολες οι θρησκείες που υπήρξαν έως τώρα ήταν εκφράσεις της ιστορικής βαθμίδας ανάπτυξης χωριστών λαών ή λαϊκών μαζών. Ο κομμουνισμός είναι εκείνη η βαθμίδα ιστορικής ανάπτυξης που κάνει περιττές και καταργεί [aufhebt] όλες τις υπάρχουσες θρησκείες.9

ΣHMEIΩΣEIΣ:

* Το κείμενο τυπώνεται βάση των Απάντων τ. 42, σ. 354-360 (ρωσική έκδοση).

1. Αυτή η διατύπωση προαναγγέλλει τη σημαντικότατη θέση του «Μανιφέστου του Κομμουνιστικού Κόμματος» (στο τέλος του κεφαλαίου ΙΙ) για τον τελικό στόχο του κομμουνιστικού μετασχηματισμού της κοινωνίας.

2. Η κοινή ιδιοκτησία (στα γερμανικά: Gütergemeinschaft, από το γαλλικό: communauté desbiens) είναι έννοια διαδεδομένη στο χώρο του ουτοπικού και του αυθόρμητου εργατικού κομμουνισμού. Η λέξη «κοινή» δε συγκεκριμενοποιούσε για ποια ιδιοκτησία γινόταν λόγος. Στην Εισαγωγή (1895) στο έργο του Μαρξ «Ταξική πάλη στη Γαλλία» (1850) ο Ενγκελς επισήμανε ότι σε αυτό το έργο «για πρώτη φορά διατυπώθηκε η θέση» - «ιδιοποίηση των μέσων παραγωγής, η υποταγή τους στη συνενωμένη εργατική τάξη» - «με την οποία ο σύγχρονος εργατικός σοσιαλισμός διαφέρει ριζικά από όλες τις παραλλαγές του φεουδαρχικού, του αστικού, του μικροαστικού κ.ο.κ. σοσιαλισμού, όπως και από την ομιχλώδη “κοινή ιδιοκτησία” που προωθούσε ο ουτοπικός και ο αυθόρμητος εργατικός κομμουνισμός» (Κ. Μαρξ - Φρ. Ενγκελς: «Απαντα», ρωσική έκδοση, τ. 22, σ. 531-532).

3. Αυτός ο ορισμός του προλεταριάτου επαναλαμβάνεται στις «Αρχές του κομμουνισμού» (στην απάντηση στην 2η ερώτηση).

4. Στις «Αρχές του κομμουνισμού» (απάντηση στην 4η ερώτηση): «Το προλεταριάτο εμφανίστηκε ως αποτέλεσμα της βιομηχανικής επανάστασης…».

5. Αυτή η σκέψη για την πόλωση της αστικής κοινωνίας σε δύο βασικές τάξεις επαναλαμβάνεται στις «Αρχές του κομμουνισμού» (απάντηση στην 4η ερώτηση) και θα γίνει μία από τις βασικές αρχές στο «Μανιφέστο» και στην κοινωνικοπολιτική θεωρία του Μαρξ και του Ενγκελς γενικότερα.

6. Στα έργα που γράφτηκαν το 1840-1850 (πριν ο Μαρξ αναπτύξει τη θεωρία της υπεραξίας) ο Μαρξ και ο Ενγκελς χρησιμοποιούσαν έννοιες όπως «αξία της εργασίας», «τιμή της εργασίας», «πώληση της εργασίας», οι οποίες όπως επισήμανε ο Ενγκελς το 1891 στην Εισαγωγή της χωριστής έκδοσης του έργου του Μαρξ «Μισθωτή εργασία και κεφάλαιο», «από τη σκοπιά μεταγενέστερων έργων φαίνονται ατυχείς ακόμη και λανθασμένες» (Κ. Μαρξ - Φρ. Ενγκελς: «Απαντα», ρωσική έκδοση, τ. 22, σ. 204-205). Αφότου ο Μαρξ καθόρισε ότι ο εργαζόμενος πουλά στον καπιταλιστή την εργατική του δύναμη και όχι την εργασία του, αυτές οι έννοιες εξακριβώθηκαν. Σε επόμενα έργα οι Μαρξ - Ενγκελς χρησιμοποιούσαν τις έννοιες «αξία της εργατικής δύναμης», «τιμή της εργατικής δύναμης», «πώληση της εργατικής δύναμης».

7. Αυτή η ερώτηση ξαναδιατυπώθηκε στις «Αρχές του κομμουνισμού»: «16η ερώτηση: Είναι εφικτή η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας ειρηνικά;» και πιο ξεκάθαρα διατυπώθηκε η απάντηση για τη στάση των κομμουνιστών απέναντι στην επανάσταση.

8. Η κοινοκτημοσύνη των γυναικών - τέτοια αντίληψη είχαν οι πρώιμοι εκπρόσωποι των προ-κομμουνιστικών και κομμουνιστικών αντιλήψεων (π.χ. ο Πλάτωνας και ο Καμπανέλα). Οι περισσότεροι εκπρόσωποι του ουτοπικού σοσιαλισμού αποστασιοποιούνταν από αυτό. Ως παράδειγμα από τους κοντινότερους προκατόχους των Μαρξ και Ενγκελς μπορούμε να αναφέρουμε τον Τεοντόρ Ντεζαμί (βλ. τον «Κώδικα της κοινοκτημοσύνης», Μόσχα 1956, Κεφάλαιο ΙΧ: Περί γάμου, πατρότητας, οικογένειας).

9. Εδώ τελειώνει το χειρόγραφο κείμενο του Ενγκελς (Σημείωση Συντακτικής Επιτροπής της ρωσικής έκδοσης).

10. Ψευδώνυμο του Βίλχελμ Βολφ στην Ενωση. (WilhelmWolff, 1809-1864) - Γερμανός προλεταριακός επαναστάτης και δημοσιολόγος, δάσκαλος στο επάγγελμα, γιος δουλοπάροικου της Σιλεσίας. Πήρε μέρος στο φοιτητικό κίνημα της δεκαετίας του 1830, το 1846-1847 μέλος της κομμουνιστικής επιτροπής ανταπόκρισης των Βρυξελλών, από το Μάρτιο του 1848 μέλος της Κεντρικής επιτροπής της Ενωσης Κομμουνιστών. Συμμετείχε στην επανάσταση του 1848-1849, ένας από τους συντάκτες της «NeueRheinischeZeitung» («Νέας εφημερίδας του Ρήνου»). Φίλος και συναγωνιστής των Μαρξ και Ενγκελς, ο Μαρξ του αφιέρωσε τον πρώτο τόμο του «Κεφαλαίου».

11. Ψευδώνυμο του Καρλ Σάππερ στην Ενωση. (KarlSchapper, 1812-1870) - διακεκριμένος αγωνιστής του γερμανικού και διεθνούς εργατικού κινήματος, ένας από τους καθοδηγητές της Ενωσης των Δίκαιων, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της Ενωσης Κομμουνιστών, συμμετείχε στην επανάσταση του 1848-1849. Το 1850 ήταν ένας από τους ηγέτες της σεχταριστικής ομάδας των «αριστερών» κατά την περίοδο της διάσπασης της Ενωσης των Κομμουνιστών. Το 1856 ξαναήρθε κοντά στους Μαρξ και Ενγκελς. Μέλος του Γενικού Συμβουλίου της 1ης Διεθνούς.

ΚΟΜΕΠ via gekoudi