O διαλεχτικός και ιστορικός υλισμός βάση της επιστημονικής Παιδαγωγικής---Μέρος Α΄

Αναδημοσιευση απο Κοκκινο Ανεμο

M.Φ.Σταμπάγιεβα-Β.Α.Ρότενμπεργκ


Μέρος Α΄

Μονάχα με την εμφάνιση του μαρξισμού έγινε δυνατή η αληθινά παιδαγωγική θεωρία. Εξετάζοντας τα ζητήματα της αγωγής σε αδιάσπαστη σύνδεση με την επαναστατική πάλη της πρωτοπόρος τάξης για την πλέρια εξάλειψη της εκμετάλλευ­σης, για τον κομμουνισμό, οι θεμελιωτές του μαρξισμού έβα­λαν το στέρεο θεμέλιο της επιστημονικής Παιδαγωγικής του προλεταριάτου.

Εννοείται πως η διδασκαλία του Μαρξ και του Ένγκελς δεν εμφανίστηκε αποσπασμένη από την ανάπτυξη της προγενέστε­ρης προοδευτικής παιδαγωγικής θεωρίας. «...Στο μαρξισμό -σύμφωνα με τα λόγια του Λένιν - δεν υπάρχει τίποτα που να μοιάζει αίρεση, με την έννοια κάποιας κλειστής, αποστεωμένης διδασκαλίας που εμφανίστηκε έξω από τη λεωφόρο της ανά­πτυξης του παγκόσμιου πολιτισμού. Αντίθετα όλη η μεγαλο­φυία του Μαρξ βρίσκεται ακριβώς στο ότι αυτός έδωσε απα­ντήσεις στα ερωτήματα, που είχε ήδη Θέσει η πρωτοπόρο σκέψη της ανθρωπότητας».
Η επιστημονική όμως Παιδαγωγική του προλεταριάτου δεν είναι καθόλου απλή συνέχιση της προγενέστερης προοδευτι­κής παιδαχωγικής σκέψης, αλλά παρουσιάζει έναν ποιοτικά καινούριο σταθμό στην εξέλιξη της.


Υπογραμμίζοντας τη ριζική διάκριση του μαρξισμού από όλα τα προγενέστερα συστήματα και θεωρίες ο Α.Α. Ζντάνοφ έλεγε στο λόγο του στη φιλοσοφική συζήτηση: «... Η μαρξιστι­κή φιλοσοφία είναι πιο πλέρια και η πιο αποφασιστική άρνηση όλης της προγενέστερης φιλοσοφίας.Το να αρνείται όμως κανείς δεν σημαίνει, όπως τόνισε ο Ένγκελς, να λέει απλώς "όχι". Η άρνηση περικλείνει μέσα της την αφομοίωση, την κριτι­κή επεξεργασία και τη συνένωση σε μια νέα, ανώτερη σύνθεση όλου εκείνου του πρωτοπόρου και προοδευτικού, που έχει ήδη καταχτηθεί στην ιστορία της ανθρώπινης σκέψης».
Στο φως του μαρξισμού λύθηκαν καταρχήν με νέο τρόπο τα πιο σπουδαία κοινωνικο-παιδαγωγικά προβλήματα, στα οποία η προμαρξιστική Παιδαγωγική δεν μπορούσε να δώσει σωστή απάντηση. 0 μαρξισμός καθόρισε τις αληθινές νομοτέλειες της αγωγής και ξεκαθάρισε τον πραγματικό της ρόλο στην κοινωνι­κή ζωή και στη διάπλαση του ανθρώπου. Με την ανακάλυψη των πραγματικών νόμων εξέλιξης της ανθρώπινης ιστορίας, ο Μαρξ και ο Ένγκελς έλυσαν για πρώτη φορά με επιστημονικό τρόπο το ζήτημα της ουσίας της αγωγής.
Οι εκπρόσωποι της πρωτοπόρος κοινωνικής σκέψης του 19ου αιώνα, οι ουτοπικοί σοσιαλιστές, κάνοντας αυστηρή κριτι­κή στο σύγχρονο σ' αυτούς αστικό καθεστώς, που έφερε στις λαϊκές μάζες αναρίθμητα βάσανα, ονειροπολούσαν να δημι­ουργήσουν λογικές και δίκαιες κοινωνικές σχέσεις, όπου δε θα υπάρχει καταπίεση, αδικία και αθλιότητα, θεωρούσαν όμως λαθεμένα σαν κινητήρια δύναμη της ιστορίας τις ιδέες και γι' αυτό ελπίζανε ότι η ανθρωπότητα, μόλις πειστεί με την προπα­γάνδα και με την έμπρακτη πείρα για τα πλεονεχτήματα του σο­σιαλισμού μπροστά στο γεμάτο ελαττώματα κεφαλαιοκρατικό καθεστώς, θα οδηγηθεί στο σοσιαλισμό με ειρηνικό τρόπο.
Στο Μαρξ ανήκει η μεγαλοφυής ανακάλυψη ότι δεν είναι οι ιδέες, δεν είναι η συνείδηση των ανθρώπων, που καθορίζουν το είναι τους, αλλά αντίθετα το κοινωνικό τους είναι καθορίζει τη συνείδηση τους. Η μαρξιστική διδασκαλία για το ότι η κοινωνι­κή συνείδηση καθορίζεται από το κοινωνικό είναι, έδωσε τη δυνατότητα ν' ανακαλυφθεί η κοινωνική φύση της αγωγής, ο ρόλος και η σημασία της στην κοινωνική ζωή. 0 μαρξισμός δια­πίστωσε ότι η αγωγή καθορίζεται από τις κοινωνικές σχέσεις που κυριαρχούν στη δοσμένη στιγμή και εξαρτιούνται από τις συνθήκες της υλικής ζωής της κοινωνίας. Εφαρμόζοντας τη διαλεχτική μέθοδο στη λύση του ζητήματος της ουσίας της αγωγής, οι θεμελιωτές του μαρξισμού φώτισαν τον ιστορικό χαρακτήρα της και έδωσαν ένα συντριπτικό χτύπημα στις μετα­φυσικές παιδαγωγικές θεωρίες, που θεωρούσαν την αγωγή σαν μια αιώνια και αμετάβλητη κατηγορία. Η διδασκαλία του μαρξισμού για το ότι οι κοινωνικές ιδέες είναι η αντανάκλαση του κοινωνικού είναι, δε μειώνει καθόλου το ρόλο τους στην ανάπτυξη της κοινωνίας.
Η σκέψη για τη μεγάλη σημασία που έχουν οι πρωτοπόρες ιδέες στην κίνηση της ιστορίας διατυπώθηκε ξεκάθαρα από τον Ένγκελς στα γράμματα του το 1891 -1894. 0 Ένγκελς «...υπο­γράμμισε ότι οι ιδέες στα αλήθεια δεν πέφτουν από τον ουρανό, αλλά γεννιούνται από την ίδια τη ζωή. και όταν μια φορά γεννη­θούν, αποχτούν μεγάλη σημασία, συνενώνουν τους ανθρώ­πους, τους οργανώνουν και βάζουν την σφραγίδα τους στην κοινωνική ζωή, που τις γέννησε...».