Μονοπώλια

Είναι δεδομένο πως, καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής και ελεύθερη αγορά δεν μπορούν να συνυπάρξουν. Η επικρατούσα αυτή νεοφιλελεύθερη ανοησία περι ελεύθερης αγοράς δεν είναι παρά ένα ακόμα ψέμα, με το οποίο προσπαθούν να επικαλύψουν τις βασικές αντιφάσεις και τα ριζικά σφάλματα του ίδιου του συστήματος. Η αγορά, ως τόπος υλοποίησης των αποτελεσμάτων της παραγωγής, λειτουργεί με τους κανόνες και τις απαιτήσεις ΕΚΕΙΝΩΝ που ελέγχουν την παραγωγή. Με λίγα λόγια, η αγορά ελέγχεται πλήρως από τους επιχειρηματικούς ομίλους, οι οποίοι όχι μόνο υπαγορεύουν τον τρόπο λειτουργίας της αγοράς και τους όρους του παιχνιδιού, αλλά επίσης εξασφαλίζουν, μέσω των πολιτικών τους εκπροσώπων το ίδιο το νομοθετικό πλαίσιο, που την περιβάλλει.

Και ο πρώτος νόμος, τον οποίο αποδέχεται το σύνολο των εκπροσώπων του κεφαλαίου, είναι ότι στην αγορά επιβιώνει ο πιο ισχυρός, ενώ ο οικονομικά ασθενέστερος πολύ συχνά χάνει τα πάντα. Όσο πιο «ελεύθερος» είναι ο ανταγωνισμός, τόσο πιο γρήγορα διαμορφώνονται - σχηματίζονται τα μονοπώλια και μονοπωλούνται οι αγορές. Ακριβώς έτσι γίνεται και με τις παρακάτω επιχειρήσεις του τομέα τροφίμων που μας παρουσιάζει σε άρθρο του ο Ριζοσπάστης.

 Ετσι στήνονται τα μονοπώλια! 

Τα παραδείγματα γύρω από τη γιγάντωση των μονοπωλίων μέσα από τις αλλεπάλληλες συγχωνεύσεις και εξαγορές που με κάθε τρόπο ενθάρρυναν οι ασκούμενες πολιτικές, αλλά και με τους ανελέητους νόμους του «ανταγωνισμού» σε βάρος μικρότερων μονάδων, με αποτέλεσμα μια χούφτα από αυτά να ελέγχουν στο συντριπτικό τους μέρος ολόκληρους κλάδους και προϊόντα και άρα να διαμορφώνουν και τις τιμές, «παίζοντας» σε «γήπεδο χωρίς αντίπαλο», είναι εντυπωσιακά και αποκαλυπτικά.

Χαρακτηριστική και με εξέχουσα θέση στη δράση και την επέκταση των μονοπωλίων είναι η περίπτωση του «γίγαντα» VIVARTIA (ιδιοκτησίας της MIG). Εχοντας απλώσει τα πλοκάμια της σε μια σειρά κλάδους έχει συγκεντρώσει στο «χαρτοφυλάκιο» των δραστηριοτήτων της δεκάδες εταιρείες. Μεταξύ αυτών, είτε ως θυγατρικές της VIVARTIA είτε ως εξαγορές της ΔΕΛΤΑ (ιδιοκτησίας του ίδιου ομίλου) κατέχουν, όπως καυχιέται στην ιστοσελίδα της η «Vivartia», μερίδια αγοράς μεγαλύτερα από 30%.

Ενδεικτικό είναι ότι μόνο στην κατηγορία του λευκού γάλακτος η ΔΕΛΤΑ κατέχει μερίδιο αγοράς 23,6%, ενώ μετά την εξαγορά της MEΒΓΑΛ, που ολοκληρώθηκε πρόσφατα και με τη «βούλα» της Επιτροπής Ανταγωνισμού, του φορέα... «υπερασπιστή» των «κανόνων του ανταγωνισμού», αναμένεται ότι το ποσοστό αυτό θα διαμορφωθεί τουλάχιστον στο 35%. Εάν, δε, όπως εκτιμάται, συνυπολογιστούν και οι ποσότητες που παράγονται με ιδιωτική ετικέτα για λογαριασμό αλυσίδων σούπερ μάρκετ τότε το ποσοστό αυτό αναμένεται ότι θα εκτιναχθεί ακόμα και στο 45%.

Μεταξύ των εταιρειών που ελέγχει από ένα ποσοστό μέχρι και εξολοκλήρου ο όμιλος της VIVARTIA είτε άμεσα είτε μέσω της ΔΕΛΤΑ, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία, είναι οι εξής:

• ΔΕΛΤΑ
• MEBΓΑΛ
• United Milk
• ΒΙΟΜΑΡ (μαρμελάδες «spin - span»)
• «Froza», κατεψυγμένα είδη
• «Μπάρμπα Στάθης», κατεψυγμένα είδη
• ΒΙΓΛΑ Ολύμπου, τυροκομικά
• Παγωτά ΔΩΔΩΝΗ
• «Goody's», αλυσίδα καταστημάτων γρήγορης εστίασης
• «Κυλινδρόμυλοι Παφίλη»
• «Chipita», σνακς
• «Everest», αλυσίδα γρήγορου φαγητού
• «Hellenic Catering»
• «A. & Σ. Στεφανίδης», γαλακτοβιομηχανία Κύπρου
• «Γενική Τροφίμων ΑΕ»
• «Nestle Ελλάς», «Βλάχας»
• «Creamline Group», όμιλος επιχειρήσεων με θυγατρικές στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία
• «Royal Foods» (Βουλγαρία) Μ. Αραμπατζής
• «Euromerchant Balkan FundELDI» (Ρωσία)
• «Κrasnoselskaya» (Ρωσία)
• «Food and Snack» (Γερμανία)
• «Χαραλαμπίδης»
• «Flocafe», καφέ
• «La Pasteria», εστιατόρια
• «General Food OOD»
• «Agroteam Food»
• «Green Food»
• «Sopexho Alliance»
• «Christeas Dairies Public»
• «Anthemia»
• «Tsimis SA»
• «Alesis»

Ο έτερος πολυεθνικών συμφερόντων «γίγαντας» στον κλάδο των τροφίμων, αλλά και όχι μόνο, η UNILEVER, που ελέω «ελεύθερης αγοράς» βρέθηκε να διακινεί μολυσμένα ηλιέλαια, συγκεντρώνει στην γκάμα των προϊόντων της από είδη διατροφής μέχρι απορρυπαντικά και προϊόντα ατομικής περιποίησης με τα πιο γνωστά εμπορικά σήματα και μερίδια αγοράς τόσο συντριπτικά που φτάνουν μέχρι και το 90%. Σύμφωνα με τα όσα δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα της, ο τζίρος της ανέρχεται σε 40 δισ. ευρώ το χρόνο, διακινεί 400 προϊόντα σε 150 χώρες και καυχιέται ότι αποτελεί το «μεγαλύτερο προμηθευτή σε μη διαρκή καταναλωτικά προϊόντα». Μεταξύ άλλων, στην ελληνική αγορά διακινεί:

• Ελαιόλαδα & προϊόντα ελιάς ΑΛΤΙΣ, Φυτίνη
• Μαργαρίνες (ΒΙΤΑΜ SOFT, BECEL PRO-ACTIV)
• Φυτικά έλαια (SOL & ΦΛΩΡΑ)
• Παγωτά (MAGIC, CARTE D' OR, ALGIDA, ΕΒΓΑ)
• Αφεψήματα και τσάι LIPTON
• Κύβοι, σάλτσες και σούπες KNORR
• Ετοιμα γεύματα ζυμαρικών KNORR
• Κρύα ροφήματα φρούτων & λαχανικών
• Μαγιονέζες & σάλτσες για σαλάτες HELLMANN'S
• Κατεψυγμένα προϊόντα IGLO
• Προϊόντα σάλτσας ντομάτας (PUMMARO) CARTE D' OR ζελέ, σαντιγί ή μπεσαμέλ
• Προϊόντα οικιακού καθαρισμού (χλωρίνη KLINEX, CIF)
• Απορρυπαντικά & μαλακτικά ρούχων (SKIP, CAJOLINE)
• Προϊόντα περιποίησης προσώπου και σώματος (DOVE, LUX)
• Προϊόντα στοματικής υγιεινής (AIM)
• Προϊόντα περιποίησης μαλλιών (ORGANICS, ULTREX)
• Αρώματα - αποσμητικά (AXE, REXONA).

Στον κλάδο της ζυθοποιίας «λύνει και δένει» με τις ευλογίες της εφαρμοζόμενης πολιτικής η «Αθηναϊκή Ζυθοποιία». Με τζίρο κοντά στα 450 εκατ. ευρώ το 2009 και μερίδιο αγοράς στην μπίρα της τάξης του 70% διακινεί μερικές από τις πιο γνωστές μάρκες μπίρας και νερών. Με βάση τα οικονομικά της αποτελέσματα το 2009 βρέθηκε στην τέταρτη θέση μεταξύ των 500 πιο κερδοφόρων επιχειρήσεων της χρονιάς, μετά τα ΕΛΠΕ, τη φαρμακοβιομηχανία «Alapis» και τη «Motor Oil», και μεταξύ των 20 πρώτων που κατείχαν το 53% των συνολικών κερδών και 41% επί του συνολικού τζίρου. Διακινεί τα προϊόντα:

• Amstel
• Heineken
• Fischer
• Fϋrstenbraϋ
• Ιοli
• Ioli Fizzy
• Alfa Hellenic
• Marathon

Στο όνομα του «ανταγωνισμού» και η Coca Cola 3E, πέμπτη στη λίστα των 500 πιο κερδοφόρων επιχειρήσεων, που δε χρειάζεται... συστάσεις, φιγουράρει στη λίστα των αδιαμφισβήτητων κυρίαρχων μεταξύ των μονοπωλίων με μερίδια αγοράς μέχρι 77% στα αναψυκτικά και τζίρο το 2010 στα 609 εκατ. ευρώ. Τα προϊόντα που διακινεί, εκτός από τα αναψυκτικά, είναι χυμοί, σόδες, πατατάκια, καφέδες, εμφιαλωμένα νερά, τσάι με μερικά από τα επικρατέστερα εμπορικά σήματα στα ράφια των σούπερ μάρκετ:

• Coca Cola
• Sprite
• Fanta
• Amita (χυμοί)
• Αύρα (εμφιαλωμένο νερό)
• Nestea (έτοιμο τσάι)
• Powerade
• Tuborg (σόδα)
• Τsakiris (πατατάκια)
• Illy Cafe
• Water Blue
• Λυττός
• Frulite

Μια σειρά από προϊόντα που «μπαίνουν» στην καθημερινή ζωή της λαϊκής οικογένειας ανήκουν στον - ελβετικών συμφερόντων πολυεθνικό όμιλο - κολοσσό της «Nestle», η οποία έχοντας το μαχαίρι και το πεπόνι με βάση τα μεγέθη που κατέχει σε διάφορες κατηγορίες με δεκάδες προϊόντα τιμολογεί και ανάλογα με τη μονοπωλιακή της θέση. Αξίζει να θυμηθεί κανείς, ως ενδεικτική της στάσης που κρατάνε τα μονοπώλια απέναντι σε ζητήματα διαμόρφωσης τιμών, τη δήλωση ανώτερου στελέχους της συγκεκριμένης πολυεθνικής σχολιάζοντας τον προηγούμενο Οκτώβρη τους κυβερνητικούς λεονταρισμούς ότι οι πολυεθνικές «πρέπει» (τάχα) να μειώσουν τις τιμές σε προϊόντα που πουλάνε ακριβότερα μέχρι και 30% στην ελληνική αγορά. Διεμήνυσε, λοιπόν, στην κυβέρνηση ο διευθύνων σύμβουλος της «Nestle» ότι οι κυβερνητικοί ισχυρισμοί περί γενικευμένης πρακτικής διαμόρφωσης υψηλότερων τιμών στην Ελλάδα είναι αβάσιμοι. Ως παράδειγμα επικαλέστηκε το γεγονός ότι ο καφές Nescafe πωλείται εδώ κατά 8% φθηνότερα από άλλες χώρες! Το γεγονός, βέβαια, ότι αυτό δεν αναιρεί την τιμή ακρίβειας και κερδοσκοπίας, καθόλου δεν είναι μεταξύ των ενδιαφερόντων ούτε της κυβέρνησης ούτε της «Nestle». Ιδού σε ποιες κατηγορίες προϊόντων έχει εξαπλώσει τη μονοπωλιακή της δράση η εν λόγω πολυεθνική:

• Δημητριακά (Clusters, Fitness, Corn Flakes, Fibre1, Crunch, fitness bars, παιδικά bars)
• Καφέδες (Nescafe, Λουμίδης, Buondi καφές φίλτρου, εσπρέσο, Fredoccino)
• Σοκολάτες (Crunch, Κit Kat, Nesquik, Sparties, Bacci)
• Παγωτά (Boss, Aloma, Maxibon, Magnum)
• Στιγμιαία σοκολατούχα ροφήματα (Nesquik, Le chocolat)
• Νερά (Κορπή, Contrex, Perrier, Aqua Spring)
• Προϊόντα μαγειρικής (κύβοι, πουρές και σούπες Maggi)
• Προϊόντα για κατοικίδια (με το εμπορικό σήμα Purina)
• Βρεφική διατροφή (γάλατα, κρέμες, έτοιμα γεύματα)

Μέσα από αλλεπάλληλες συγχωνεύσεις και εξαγορές εταιρειών και από ενδοοικογενειακές οικονομικές διαφορές μεταξύ των αδελφών Γ. και Κ. Φιλίππου, η οικογένεια ελέγχει με τον έναν ή τον άλλον τρόπο από μονοπωλιακή θέση ένα μεγάλο μέρος της αγοράς τροφίμων. Μέσω των ομίλων της ΦΑΓΕ, της Hellenic Quality Foods (HQF) και της Elbisco έχουν βάλει στο χέρι μια σειρά εταιρειών διαφόρων κλάδων. Συγκεκριμένα, στη ΦΑΓΕ, στην οποία έχουν ιδιοκτησιακά δικαιώματα και οι δύο αδελφοί, συμπεριλαμβάνονται οι παρακάτω θυγατρικές:

• ΕΒΓΑ ΑΕ (εκτός ενός σημαντικού μέρους των παγωτών που ανήκουν στη «Nestle» και στη «Unilever»)
• ΒΙΣ ΑΕ
• ΒΙΠΕΧ ΑΕ
• ΜΟΡΝΟΣ ΑΕ
• «Ι. Νικολάου ΟΕ»
• ΜΠΙΖΙΟΣ ΑΕ
• ΙΩΦΙΛ ΑΕ
• ΑΓΑΝ ΑΕ
• ΤΥΡΑΣ
• ΠΙΝΔΟΣ
• Γ. Σ. ΚΩΣΤΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
• ΞΥΛΟΥΡΗΣ ΑΕ
• ΗΛΙΑΤΩΡ ΑΕ
• ΖΑΓΚΑΣ
• ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΕ
• ΦΑΓΕ ΕΜΠΟΡΙΚΗ (Πρώην ΞΥΛΟΥΡΗΣ)
• FAGE ITALIA
• FAGE USA
• FAGE U.K.

Στον Γ. Φιλίππου ανήκει, ακόμη, η «Hellenic Quality Foods», όπως μετονομάστηκε η εταιρεία «ΚANAKΗ» που διακινεί προϊόντα ζύμης, λαχανικά και πουλερικά) και τα κοτόπουλα «MIMIKOS». Στον Κ. Φιλίππου ανήκει η «Elbiscο», μονοπώλιο στον κλάδο των προϊόντων ζύμης, μπισκότου, κρουασάν, φρυγανιάς κ.ά. Στην «Elbisco» έχουν περιέλθει μετά από εξαγορές και συγχωνεύσεις οι εταιρείες:

• «Ελληνική Εταιρεία Μπισκότων»
• «Βοσινάκης»
• «Αλλατίνη»
• «Kρις Κρις»
• «Αρτοβιομηχανία Elite»
• «Forma»
• «Εlbisco Εμπορική ΑΕ Διανομών Τροφίμων»
• ΧΑΝΟΓΛΟΥ ΑΕ
• ZITO LUKS (εταιρεία παραγωγής και διανομής ψωμιού που αριθμεί 29 αρτοποιεία στη FYROM)
• ΜΟΡΝΟΣ ΑΕ (εταιρεία συσκευασιών)
• ΕΒΓΑ Συμμετοχών ΑΕ με τα προϊόντα κρουασάν «Folie», κατεψυγμένης ζύμης, τους χυμούς «Refresh» και «Sunny» και παγωτά.