Η επικαιρότητα μέσα απο το πρίσμα του "Κράτος και επανάσταση"(μέρος πρώτο)

Βρούτση ερχόμαστε και μπορούμε να σε μετατρέψουμε σε Μάρθα Βούρτση!

Η μέρα που πέρασε ήταν μια μέρα γεμάτη αγωνιστική ένταση που αν μη τη άλλο έδειξε ξεκάθαρα ένα πράγμα για τις μέρες που έρχονται. Έδειξε ότι υπάρχουν στη σύγχρονη κοινωνία δύο συγκρουόμενα στρατόπεδα, το ένα είναι εκείνο της εργατιάς, και το άλλο είναι το αστικό κράτος, οι κατασταλτικοί του μηχανισμοί και όσοι κρύβονται από πίσω του. Πολλοί Θα διαβάσατε φαντάζομαι τις δηλώσεις του κυρίου Βρούτση(υπουργού εργασίας), ο οποίος, απευθυνόμενος στους αγωνιστές εργάτες, τους λέει ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι τα κεκτημένα τους δικαιώματα προήλθαν μέσα από "πελατειακού" τύπου σχέσεις που πρέπει να καταλυθούν. Ξεχνά φαίνεται ότι αυτού του είδους τις σχέσεις συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό και το κόμμα του στην οικοδόμηση τους.


Αυτό που μας λέει ο κύριος Βρούτσης είναι ότι επειδή το κράτος είναι διεφθαρμένο εμείς αλλάζουμε τα φώτα στον λαό. Δηλαδή, ξηλώνουμε το δικαίωμα στην εργασία, το δικαίωμα στην σύνταξη, το δικαίωμα στην υγεία, την παιδεία κλπ κλπ κλπ, όχι για να προστατεύσουμε τα συμφέροντα της πλουτοκρατίας(προς θεού), αλλά για να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα. Και επειδή τα πολλά λόγια είναι φτώχεια, εκεί που τελειώνει η λογική αρχίζει ο στρατός, ή καλλίτερα τα ΜΑΤ. Γιατί αυτή είναι η δουλειά του αστικού κράτους, να μπει ανάμεσα στο οικονομικά εξαθλιωμένο λαό και την πλουτοκρατία, και να εγγυηθεί στην πλουτοκρατία ότι τα συμφέροντα της όχι απλά δεν θα θιχτούν, αλλά και θα ενισχυθούν/θωρακιστούν. Το αστικό κράτος δεν έχει έλεος, δεν νοιάζεται για τα φτωχά λαϊκά στρώματα, η δουλειά του είναι να προφυλάσσει τον μηχανισμό εκείνο που εξασφαλίζει την "αναδιανομή" του πλούτου από κάτω προς τα πάνω, του μηχανισμού που μετατρέπει τον ιδρώτα του λαού σε κέρδη για την πλουτοκρατία, δηλαδή την καπιταλιστικού τύπου παραγωγή.

Εγώ έτυχε αυτές τις μέρες να διαβάζω το "Κράτος και επανάσταση" του Λένιν, θεωρώ ότι δεν θα υπήρχε καλλίτερη περίοδος για να διαβάσω το συγκεκριμένο βιβλίο, αν και εδώ που τα λέμε δεν μπορώ να φανταστώ κάποια στιγμή που δεν θα ήταν επίκαιρο, όμως αυτήν την περίοδο, τα όσα αναφέρονται στις σελίδες του, τα βλέπεις να έχουν πάρει σάρκα και οστά, τα νιώθεις στο πετσί σου. Θεώρησα λοιπόν καλό να αναφερθώ σε μερικά κομμάτια του βιβλίου που σίγουρα εμένα μου φάνηκαν χρήσιμα για να εκτιμήσω τις εξελίξεις των τελευταίων ετών.

Παραθέτοντας ένα απόσπασμα από "Την καταγωγή της οικογένειας της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους" του Φρ. Ένγκελς, ο Λένιν μας δείχνει ότι η ύπαρξη του κράτους οφείλεται ακριβώς στην ύπαρξη ταξικών αντιθέσεων μέσα στην εκάστοτε κοινωνία. Παραθέτω:

"[...]Το κράτος είναι προϊόν της κοινωνίας σε μια ορισμένη βαθμίδα εξέλιξης, το κράτος είναι η ομολογία ότι η κοινωνία αυτή μπερδεύτηκε σε μια αξεδιάλυτη αντίφαση με τον ίδιο τον εαυτό της, ότι διασπάστηκε σε ασυμφιλίωτες αντιθέσεις, από τις οποίες δεν είχε τη δύναμη να απαλλαγεί. Και για να μη φθείρουν αυτές οι αντιθέσεις, οι τάξεις με τα αντιμαχόμενα οικονομικά συμφέροντα, τον εαυτό τους και την κοινωνία σ' ένα άκαρπο αγώνα, έγινε αναγκαία μια δύναμη που φαινομενικά στέκει πάνω από την κοινωνία, για να αμβλύνει τη σύγκρουση, για να την κρατά μέσα στα όρια της "τάξεως". Και η δύναμη αυτή, που προήλθε από την κοινωνία, αλλά τοποθετήθηκε πάνω σε αυτήν, που όλο και αποξενώνεται απ' αυτήν, είναι το κράτος"[1]

Όμως το κράτος δεν είναι ένας ουδέτερος δίκαιος κριτής, δεν μεταχειρίζεται τις εκάστοτε αντιμαχόμενες πλευρές/τάξεις, με όρους απόλυτης ισότητας, κάνει ακριβώς το αντίθετο, μεροληπτεί δηλαδή υπέρ της ισχυρότερης τάξης. Για να το πούμε πιο σωστά, η άρχουσα τάξη το χρησιμοποιεί σαν εργαλείο για να επιβάλει την βούληση της στις κατώτερες. Για να επιβληθεί όμως στις πιο αδύναμες τάξεις, πρέπει με κάποιο τρόπο να μεταχειριστεί την βία, διαφορετικά δεν θα μπορέσει να επιτύχει το επίπεδο εκείνο της "κοινωνικής ειρήνης" που θα επιτρέψει στην άρχουσα τάξη να μπορεί να εισπράττει ωφέλεια από την, στην περίπτωση του καπιταλιστικού συστήματος, μισθωτή σκλαβιά. Τον ρόλο αυτόν τον αναλαμβάνει ο κατασταλτικός μηχανισμός του κράτους. Αναφορικά με αυτό ο Λένιν φέρνει ένα ακόμη εύστοχο παράδειγμα δανεισμένο από το έργο του Ένγκελς.

"...το δεύτερο διακριτικό γνώρισμα(του κράτους θέλει να πει) είναι η ίδρυση δημόσιας εξουσίας, που δεν συμπίπτει πλέον άμεσα με τον αυτό - οργανωμένο σε ένοπλη δύναμη πληθυσμό. Αυτή η ειδική δημόσια εξουσία χρειάζεται, γιατί από τότε που η κοινωνία διασπάστηκε σε τάξεις έγινε αδύνατη η αυτενεργός ένοπλη δύναμη του πληθυσμού...Αυτή η δημόσια εξουσία υπάρχει σε κάθε κράτος. Δεν αποτελείται μόνο από οπλισμένα άτομα, αλλά και από εμπράγματα εξαρτήματα, από φυλακές και κάθε μορφής ιδρύματα καταναγκασμού[...]."[2]

Μπορεί εύκολα να καταλάβει κανείς τον λόγο που σε μια κοινωνία η οποία είναι χωρισμένη σε τάξεις δεν μπορεί να υπάρχει οπλισμένος πληθυσμός. Σκεφτείτε πόσο δυσκολότερο θα ήταν για το αστικό κράτος να επιβληθεί σε οπλισμένους εργάτες. Αυτός είναι και ο λόγος που το κράτος διεκδικεί για τον εαυτό του το μονοπώλιο της βίας, και εφόσον το κράτος υπηρετεί την άρχουσα τάξη, στην ουσία αποτελεί το οπλισμένο χέρι της τάξης αυτής ενάντια στους αφοπλισμένους αντιπάλους της.

Βέβαια όπως είναι λογικό, το κράτος(και στην περίπτωση μας το αστικό) δεν πλασάρεται στις μάζες ως όργανο της άρχουσας τάξης, αντίθετα η αστική προπαγάνδα προσπαθεί να πείσει ότι η αποστολή του κράτους είναι η διαφύλαξη της ειρήνης, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της ισότητας, της ευνομίας. Κάθε φορά όμως που η αστική τάξη βρίσκεται σε δύσκολη θέση, ή κάθε φορά που θέλει να πιέσει εντονότερα τις λαϊκές μάζες, όπως για παράδειγμα σε περιόδους καπιταλιστικής κρίσης, το κράτος δείχνει τον βίαιο του εαυτό, κάτι που έχουμε δει να συμβαίνει πολλές φορές τελευταία.

Και πάλι μέσω του Λένιν ο Ένγκελς μας λέει:

"[...]Η δημόσια εξουσία ενισχύεται στο βαθμό που οξύνονται οι ταξικές αντιθέσεις[...].

Και είναι φυσικό, γιατί όσο δεν υπάρχουν έντονες αντιδράσεις μέσα στην κοινωνία, το κράτος δεν έχει την ανάγκη να χρησιμοποιήσει σε μεγάλο βαθμό τον κατασταλτικό του μηχανισμό, επειδή όταν το κάνει αυτό αποκαλύπτεται ο πραγματικός του ρόλος. Σε περιόδους "κοινωνικής ειρήνης" το κράτος προτιμά να χρησιμοποιεί πιο ήπιους μηχανισμούς(προπαγάνδα, εξαγορά συνειδήσεων κ.α). Στην αντίθετη περίπτωση, όσο η ταξική πάλη ανδρώνεται, το αστικό κράτος μπορεί, όπως περίτρανα αποδείχθηκε, να φτάσει μέχρι και το σημείο να "καταργήσει τον εαυτό του", ή πιο σωστά, να αναστείλει εκείνες τις επιτρεπτές δημοκρατικές διαδικασίες(πχ εκλογές) και να τις αντικαταστήσει με δικτατορικά καθεστώτα(Χούντες, Ναζισμός, Φασισμός) για να είναι πιο εύκολη η καταστολή. Ύστερα, όταν ο μηχανισμός θα έχει κάνει το έργο του, δηλαδή να καταστείλει τις όποιες αντιδράσεις των αντίπαλων τάξεων(εν προκειμένω της εργατικής), επανέρχεται πανηγυρικά η αστική δημοκρατία και τα όποια δοσμένα δημοκρατικά δικαιώματα. Με αυτόν τον τρόπο, το φταίξιμο ρίχνεται στον εκάστοτε δικτάτορα, και η αστική τάξη, χωρίς την στήριξη της οποίας ο δικτάτορας θα ήταν ένα τίποτα, συνεχίζει ανενόχλητη το έργο της έχοντας καταφέρει να διατηρήσει τα κεκτημένα/κλεμμένα της. Το κράτος λοιπόν και ο κατασταλτικός του μηχανισμός, μπορούμε να πούμε ότι κατά κάποιο τρόπο, αποτελούν μεταξύ άλλων τον πολιορκητικό κριό και ταυτόχρονα την κολυμβήθρα του Σιλωάμ για την αστική τάξη.

Όμως το κράτος έχει και έναν άλλο ρόλο. Είδαμε παραπάνω ότι παρουσιάζει τον εαυτό του σαν τον φορέα της κοινωνικής δικαιοσύνης, σαν τον εγγυητή της κοινωνικής ειρήνης, της ευταξίας, της ασφάλειας. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθεί να πείσει τους πάντες ότι υπάρχει για να εξυπηρετεί το κοινό συμφέρον, όμως αυτό δείξαμε ότι δεν ισχύει. Παρόλα αυτά, μεταχειριζόμενο και συναισθηματικά φορτισμένους όρους όπως πατρίδα, πατριωτικό συμφέρον, έθνος, εθνικό συμφέρον κλπ, καταφέρνει να πείσει τους λαούς να πάρουν μέρος στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους και ανταγωνισμούς ω σαν να είναι δικές τους υποθέσεις. Δείτε για παράδειγμα την περίπτωση του Α Παγκοσμίου Πολέμου, ή την περίπτωση της ναζιστικής Γερμανίας. Έτσι οι λαοί, νομίζοντας σε μικρότερο η μεγαλύτερο βαθμό ότι πολεμούσαν για τα συμφέροντα του έθνους κράτους τους και κατ επέκταση τα δικά τους συμφέροντα, στην πραγματικότητα δεν ήταν τίποτα παραπάνω από πιόνια στους ενδοκαπιταλιστικούς ανταγωνισμούς των εθνικών τους αστικών τάξεων που εξαρχής δημιούργησαν τους συγκεκριμένους πολέμους. Το ζήτημα αυτό γενικά είναι ευαίσθητο και δεν θέλω να επεκταθώ διότι θα έπρεπε να μιλήσω και για τον σοσιαλσοβινισμό, να αναλύσω επίσης τι είναι ιμπεριαλισμός, να φέρω το πράγμα στο σήμερα, κάτι που θα μας βγάλει ελαφρώς εκτός θέματος.

Μέχρι εδώ εξετάσαμε, έστω και συνοπτικά, τον ρόλο κράτους εστιάζοντας στο αστικό κράτος. Κρίνω σκόπιμο να αναφερθούμε παρακάτω και στην, στα πλαίσια του μαρξισμού λενινισμού, υπέρβαση του αστικού κράτους. Οι περισσότεροι γνωρίζουν ότι ο Μαρξ έχει πει πως η αστική τάξη και ο καπιταλισμός είναι "ιστορικά αναγκαίο" να ξεπεραστούν. Αυτό δεν θα γίνει ως δια μαγείας αλλά θα έρθει με την επαναστατική ανατροπή της αστικής τάξης από την εργατική τάξη, και πιο συγκεκριμένα από την πρωτοπορία της, το προλεταριάτο. Για τους ορθόδοξους μαρξιστές το ζήτημα της λαϊκής εξουσίας δεν τελειώνει τη στιγμή που η επανάσταση ξεσπά και που η κυρίαρχη τάξη χάνει την πρωτοκαθεδρία της, το κάθε άλλο. Είχαμε άλλωστε σχετικά πρόσφατα το παράδειγμα της διάλυσης της ΕΣΣΔ που απέδειξε ότι η σοσιαλιστική οικοδόμηση και το πέρασμα στην κομμουνιστική κοινωνία δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Μαρξ υποστηρίζει πως αμέσως μετά από μια επιτυχημένη ένοπλη επανάσταση, το πρώτο μέλημα της εργατικής τάξης θα πρέπει να είναι η αποφυγή της αντεπανάστασης. Για να μπορέσει να το πετύχει αυτό είναι υποχρεωμένη να αντικαταστήσει τον παλιό κρατικό μηχανισμό από τον δικό της κρατικό μηχανισμό, την "δικτατορία του προλεταριάτου".

Τι είναι όμως η δικτατορία του προλεταριάτου;

Τέλος πρώτου μέρους




[1] Β. Ι Λένιν, Κράτος και επανάσταση, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, σελ. 12-13.


[2] Στο ίδιο, σελ. 15.

Λαγωνικάκης Φραγκίσκος(Poexania)