Δημοκρατική ή σοσιαλιστική επανάσταση ?

Γράφει το Μπρεζνιεφικό Απολίθωμα
(συνέχεια από το προηγούμενο άρθρο, Ιστορικά διδάγματα)

Ποια είναι λοιπόν σήμερα η κατάσταση στην ελλάδα;

Ο ελληνικός καπιταλισμός είναι αδύναμος. Έχει ενδιάμεση κι εξαρτημένη θέση στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα. Μία πτυχή της εξάρτησης είναι και το χρέος. Το έλλειμμα των χωρών του νότου είναι η άλλη όψη του εμπορικού πλεονάσματος της γερμανίας και της τοκογλυφικής εξυπηρέτησης των δανείων. Το δημόσιο χρέος είναι η τελική συνέπεια της σύμφυσης του αστικού κράτους με τα μονοπώλια. Το χρέος προϋπήρχε της κρίσης κι οξύνεται τώρα που το κράτος μπουκώνει με ζεστό, “δημόσιο” χρήμα τα μονοπώλια για να αποτρέψει την πτωτική τάση του μέσου ποσοστού κέρδους τους. Κοινωνικοποεί τις ζημιές τους κι επιδοτεί την κερδοφορία τους.

Η ανάκαμψη από την κρίση προβλέπεται αναιμική. Οι μισθοί πιέζονται προς τα κάτω και καλούνται να γίνουν “ανταγωνιστικοί” απέναντι σε μισθούς πείνας, επιπέδου βουλγαρίας ή κίνας. Έτσι όμως μειώνεται κι η αγοραστική ικανότητα του πληθυσμού. Η αγορά μένει στάσιμη κι η όποια ανάπτυξη -ακόμα και με αστικά κριτήρια- μένει απλό ευχολόγιο. 

Ο καπιταλισμός συναντά συνεχή κι αξεπέραστα αδιέξοδα. Αναγκάζεται να σπάσει τις παραδοσιακές του συμμαχίες με μικροαστικά στρώματα (πχ κάποια κλειστά επαγγέλματα και τα “ρετιρέ” των δημοσίων υπαλλήλων) ρισκάροντας το ξέσπασμα της οργής τους στο πλευρό του εργατικού κινήματος.

Επιπλέον. Πετάει μαζικά εργαζόμενους εκτός παραγωγής, απαξιώνοντας τη βασική παραγωγική δύναμη, που είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Οδηγεί σε απόλυτη εξαθλίωση μια σειρά στρώματα για να ευημερήσουν οι αριθμοί και τα κέρδη των καπιταλιστών. Απαξιώνει δηλ τη ζωντανή εργασία για να αποτρέψει την απαξίωση της νεκρής (δηλ των κεφαλαίων). Πάνω απ' όλα αδυνατεί να βρει κάποια διέξοδο από το τέλμα στο οποίο έχει περιέλθει, να δώσει κάποια προοπτική ανάπτυξης και υπέρβασης της κρίσης.

Με άλλα λόγια, ο σύγχρονος καπιταλισμός: i) εξαθλιώνει μαζικά κι απόλυτα τις μάζες και ii) μετά βίας μπορεί να χωρέσει εντός των πλαισίων του κάποια περαιτέρω ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.

Επιβεβαιώνεται η εκτίμηση του λένιν ότι ο καπιταλισμός στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο (που είναι το ίδιο σα να λέμε ο καπιταλισμός στο μονοπωλιακό του στάδιο) είναι ένα σύστημα που σαπίζει. Παρασιτεί εις βάρος του κόσμου της δουλειάς που παράγει όλο τον πλούτο. Πισωγυρίζει την ανθρωπότητα σε συνθήκες μεσαίωνα. Το δίλημμα σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα προβάλλει, όχι ως μια κούφια αφαίρεση, όχι ως καρικατούρα στα χείλη του προέδρου της “σοσιαλιστικής” διεθνούς, αλλά ως αδήριτη πραγματικότητα για το εργατικό κίνημα και τους λαούς του κόσμου. Αυτές είναι οι μόνες εναλλακτικές που έχουν μπροστά τους.

Πιο ειδικά. Ποια είναι η παραγωγική προοπτική της ελλάδας εντός του καταμερισμού της εε; Να γίνει ένα τουριστικό θέρετρο πολυτελείας, που θα προσφέρει δευτερευόντως και ορισμένες υπηρεσίες. Κι ίσως περισσέψουν γι' αυτήν κάποια ψίχουλα από το φαγοπότι των πολυεθνικών και τις καπιταλιστικές μπίζνες με τα πετρέλαια στο αιγαίο.

Η προοπτική δηλ είναι να γίνει το κωλάδικο της ευρώπης, ό,τι περίπου ήταν η κούβα για τις ηπα πριν την επανάσταση του 59'.

Ποια πρέπει να είναι η απάντησή μας σε όλα αυτά;

Η δική μας απάντηση πρέπει να περνάει από την απόκρουση της αντεργατικής επίθεσης της τρόικας εε-δντ-κυβέρνησης. Να ξεκινάει από την άρνηση να πληρώσει ο εργαζόμενος λαός τα σπασμένα της καπιταλιστικής κρίσης κι ένα χρέος που δε δημιούργησε. Αλλά δεν μπορεί να μείνει εκεί. Πρέπει να είναι καθαρό ότι δε μπορεί να υπάρξει διέξοδος από την κρίση προς όφελος του λαού, εντός του συστήματος. Χρειάζεται μια συνολική, πολιτική πρόταση που θα βάζει θέμα εξουσίας και υπέρβασης του καπιταλισμού.

Τα γιατροσόφια του κεϊνσιανισμού έχουν χρεοκοπήσει οριστικά. Οι -απαραίτητες- μικρές νίκες, οι όποιες επιμέρους κατακτήσεις είναι επισφαλείς όσο δεν οδηγούν σε αλλαγές σε κεντρικό, πολιτικό επίπεδο.

Αυτό δε συνιστά ηττοπάθεια, ή κάποια άρνηση να παλέψουμε για τα άμεσα, τα μικρά και καθημερινά. Αλλά συγκεκριμένη ανάλυση της σημερινής πραγματικότητας. Είναι επίσης το συγκεκριμένο δίδαγμα από το κίνημα της αργεντινής που δεν απέκτησε ποτέ πολιτική στόχευση κι έμεινε στα μισά του δρόμου, χωρίς να φτάσει τον αγώνα του μέχρι τέλους και να διασφαλίσει τις κατακτήσεις του. Αλλά κι από τις αυταπάτες που σκορπούσαν αφ' υψηλού, όσοι αεροβατούσαν εκείνες τις μέρες κι έλεγαν ότι η εξουσία βρισκόταν στους δρόμους περιμένοντας τους εργάτες να απλώσουν το χέρι τους να την καταλάβουν.

Η αντικειμενική πραγματικότητα θέτει πιο επιτακτικά από ποτέ το ερώτημα: “ανάπτυξη για ποιον;” καθώς και την ανάγκη για ένα άλλο δρόμο ανάπτυξης. Όσο γενικό ή αφηρημένο κι αν μοιάζει αυτό, είναι η ίδια η συγκυρία που το βάζει συγκεκριμένα. Με αυτό καλούμαστε να εμπνεύσουμε τον κόσμο κι ως προς αυτό θα κριθεί κι ο καθένας μας. Καλούμαστε να το εξηγήσουμε, να το εξειδικεύσουμε, να πείσουμε ότι είναι ρεαλιστικό κι αναγκαίο. Μια ανάγκη που προκύπτει από την ίδια τη ροή των πραγμάτων, όχι ως έτοιμο, εγκεφαλικό σχήμα που φοριέται πάνω τους στη βάση των επιθυμιών μας. 

Η λαϊκή εξουσία-οικονομία, παρά το -κατά σημεία- θολό περιεχόμενό της, προσπαθεί να απαντήσει σε αυτήν ακριβώς την ανάγκη. Ξεκινάει από τα προβλήματα της συγκυρίας, -την καπιταλιστική κρίση, την ανεργία, τις απολύσεις, την ακρίβεια, την τοκογλυφία με μοχλό το δημόσιο χρέος, την υπερχρέωση των λαϊκών οικογενειών- και τα δένει με μια συνολική πρόταση εξουσίας. Που μιλάει για ανάπτυξη υπέρ του εργαζόμενου λαού και αξιοποίηση των παραγωγικών δυνατοτήτων της ελλάδας, σε έμψυχο κι άψυχο δυναμικό: των χιλιάδων ανέργων που συγκροτούν τον 'εφεδρικό στρατό και νιώθουν το μέλλον τους υποθηκευμένο, των αγροτικών προϊόντων που καταλήγουν στις χωματερές, των βιομηχανιών που κλείνουν ή μετακομίζουν στις πιο φτωχές χώρες των βαλκανίων, κτλ. 

Κάθε επιμέρους αίτημα που περιγράφει τη λαϊκή εξουσία, συνδέεται με τα υπόλοιπα και συγκροτεί ένα μεταβατικό πρόγραμμα που δένει τον πολιτικό με τον οικονομικό αγώνα. Είναι ένας αγώνας που ξεκινάει στο σήμερα και ολοκληρώνεται μόνο όταν αλλάξει χέρια η εξουσία κι οι εργάτες αρχίζουν να ορίζουν την παραγωγή, τους καρπούς της δουλειάς τους.

Το πού ακριβώς θα φτάσουν είναι ζητούμενο. Μπορεί να βρουν μπροστά τους τα ίδια προβλήματα που αντιμετώπισαν οι μπολσεβίκοι, πχ αν είναι δυνατή ή όχι η οικοδόμηση του σοσιαλισμού σε μια χώρα, στον αδύναμο κρίκο της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας. Μπορεί να ισχύει και στη δική μας περίπτωση αυτό που είχε πει ο λένιν για τη ρωσία της εποχής του. Γι' αυτούς, ήταν πιο εύκολο να ξεκινήσουν, να κάνουν το πρώτο βήμα, αλλά ήταν πολύ πιο δύσκολο να συνεχίσουν με τα επόμενα.

Αυτό που είναι φαινομενικά παράδοξο είναι ότι οι πολιτικές δυνάμεις που απορρίπτουν τη θεωρία της εξάρτησης και της σχετικής καθυστέρησης του ελληνικού καπιταλισμού, αρνούνται παράλληλα και το εφικτό της οικοδόμησης του σοσιαλισμού σε μία τέτοια χώρα, αν δε νικήσει πρώτα παγκόσμια η επανάσταση. Και αντιστρόφως.

Αυτή η κουβέντα στο σήμερα όμως, θυμίζει ίσως τη διαμάχη για το φύλο των αγγέλων, τη στιγμή που οι κολασμένοι της γης βράζουν στα καζάνια της καπιταλιστικής κόλασης και δεν έχουν εξασφαλίσει κανέναν επίγειο παράδεισο.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι η ανισόμετρη ανάπτυξη του καπιταλισμού οδηγεί αρχικά στο σπάσιμο της αλυσίδας στον πιο αδύναμο κρίκο της. Αν αυτή η τιμή πέσει στο εργατικό κίνημα της ελλάδας, δεν πρέπει να αφήσει να πάει χαμένη μια τέτοια ευκαιρία, για να βρει καλύτερες προϋποθέσεις στο μέλλον.

Αν η ελλάδα δεν έχει τις υλικο-τεχνικές προϋποθέσεις για το σοσιαλισμό, δε μπορεί να περιμένει από τους αστούς να τις δημιουργήσουν. Το κίνημα δεν έχει τίποτα να περιμένει απ' τη σημερινή τάξη πραγμάτων. Καμία βελτίωση, καμία μεταρρύθμιση, κανέναν αστικο-δημοκρατικό εκσυγχρονισμό. Αυτά θα τα φέρει εις πέρας η εργατική εξουσία, μαζί με τα υπόλοιπα σοσιαλιστικά της καθήκοντα.

Η επερχόμενη επανάσταση στην ελλάδα θα είναι σοσιαλιστική, όχι δημοκρατική ή κάποιο άλλο ενδιάμεσο, προπαρασκευαστικό στάδιο, ή κάποια μορφή κρατικού καπιταλισμού που θα ανοίξει τον (τρίτο) δρόμο για το σοσιαλισμό. Κι αν σκεφτεί κανείς πώς έβαζαν το εν λόγω ζήτημα οι πολιτικές δυνάμεις τη δεκαετία του 30 και το συγκρίνει με το σήμερα, οι μεταστροφές μοιάζουν ακόμα πιο εντυπωσιακές. Χωρίς αρχές, όπως έλεγαν κι εκείνη την εποχή. (Εντάξει ρε συ, ρεφόρμισε. Αλλά πού είναι οι αρχές σου;)

Όλα αυτά δίνουν πάσα για το ζήτημα της θεωρίας των σταδίων. Προηγουμένως όμως θα δούμε κάποια πράγματα πάνω στην έννοια της μετάβασης και των μεταβατικών εν γένει.
Από βδομάδα τα σπουδαία.