Δεν αγωνίζομαι για τίποτα, δεν αλλάζω τίποτα, αφήστε με ελεύθερο να είμαι σκλάβος…

Όνειρο μέσα στο όνειρο

Δέξου αυτό το φιλί στο μέτωπό σου,
τώρα που χωρίζουμε θα σου τ’ ομολογήσω:
δεν είχες άδικο να λες πως όλη μου η ζωή
ήταν ένα όνειρο.

Κι αν η ελπίδα πέταξε
μια νύχτα, είτε μια μέρα
είτε σε οπτασία,
ή μέσα στο άπειρο,
είναι γι’ αυτό λιγότερη φευγάτη;

Ό,τι θωρούμε ή φαινόμαστε, δεν είναι
παρά ένα όνειρο μέσα σε κάποιο όνειρο.

Στέκω μπροστά στην βουή του ακρογιαλιού
που το χτυπάει το κύμα,
και κλείνω μέσα στη φούχτα μου
δέκα σπυριά, όμως και εκείνα ακόμα
πως γλιστράνε μέσα από τα δάχτυλά μου
και χάνονται στην άβυσσο,
ενώ με παίρνει το κλάμα, ποταμός το κλάμα.

Θεέ μου! Δεν μπορώ λοιπόν να τα κρατήσω
λιγάκι πιο σφικτά;
Δεν μπορώ, θεέ μου να σώσω ουτ’ ένα
από το κύμα τ’ αδυσώπητο;

Ό,τι θεωρούμε ή φαινόμαστε, δεν είναι λοιπόν,
παρά ένα όνειρο μέσα σε κάποιο όνειρο.

Edgar Alan Poe

 

Έδινε κάποτε ο Ρένος Αποστολίδης, αναφερόμενος στο πώς λειτουργούν οι "μάζες" ένα παράδειγμα. Δεν θυμάμαι βέβαια ακριβώς πως το διατύπωνε αλλά θα προσπαθήσω μεταφέρω το ζουμί. Έλεγε λοιπόν, ότι αν ρωτήσουμε 100 έλληνες τη γνώμη τους για τον Καζαντζάκη, θα σου πουν όλοι ή έστω σχεδόν όλοι ότι ήταν πολύ ταλαντούχος συγγραφέας, εξαιρετικός, καταπληκτικός κλπ. Αν τώρα ρωτήσεις τους ίδιους ανθρώπους άμα έχουν διαβάσει έστω και ένα βιβλίο του θα σου απαντήσει η συντριπτική πλειοψηφία αρνητικά. Από εκεί και πέρα ο Ρένος άρχισε να "θάβει" τον Καζαντζάκη, τόσο ως συγγραφέα αλλά και ως προσωπικότητα. Για το δεύτερο άποψη δεν έχω, πάντως ο Αποστολίδης είπε μερικά πράγματα που αμαυρώνουν την εικόνα του, κάτι που ίσως να κακοφαινόταν όσους αρέσκονται στις εξιδανικεύσεις. Όσον αφορά πάντως τον συγγραφέα Καζαντζάκη, θεωρώ ότι ο Αποστολίδης ως ένα βαθμό τα παραέλεγε όταν τον αποκαλούσε μετριότητα. Κατά τη δική μου άποψη, ο τρόπος που είναι γραμμένα τα διηγήματα του Καζαντζάκη είναι αριστοτεχνικός. Σε άλλα του πονήματα, όπως είναι πχ η "ασκητική" που εμένα μου φάνηκε σαν ξαναζεσταμένη σούπα και αχταρμάς διαφόρων θεωριών άλλων φιλοσόφων απο διάφορους τόπους και χρόνους, ο Καζαντζάκης απομυθοποιείται(στα μάτια μου τουλάχιστον).



Δεν θα επεκταθώ στα του Καζαντζάκη, δεν ήθελα να εστιάσω σε αυτόν άλλωστε, απλά με την αφορμή, και επειδή με έξυνε ο πισινός μου, είπα τη γνώμη μου. Εκεί που θέλω όμως να εστιάσω είναι στο πόσο εύκολα ένας άνθρωπος αποδέχεται κάτι εντελώς αναπόδεικτα όταν αυτό το κάτι αντανακλά την κοινή γνώμη.

Ας αναφέρω και εγώ ένα σχετικό παράδειγμα βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα:). Ως ενεργός οπαδός του ΚΚΕ, κάνω όπως είναι φυσικό συχνά πυκνά συζητήσεις με τρίτους σχετικές με το κόμμα. Προσπαθώ λοιπόν κάθε φορά να υπερασπιστώ το κόμμα, είτε ευρισκόμενος σε θέση άμυνας, είτε προκειμένου να πείσω κάποιον να δει τα πράγματα από τη δική μας σκοπιά. Μπλέκω οπότε σε ατέρμονες συζητήσεις και μοιάζει απίστευτα δύσκολο να κάνω έστω και το παραμικρό βήμα μέσα στη συνείδηση του άλλου. Βομβαρδίζομαι συνέχεια από ερωτήσεις και αμφισβητούνται όλα όσα λέω ενώ συχνά ο συνομιλητής πετάγεται από το ένα θέμα στο άλλο(από τα Γκούλαγκ στον εμφύλιο και από τον εμφύλιο στην Αλέκα) χωρίς καν να τον ενδιαφέρει αυτό που θα του απαντήσω. Μετά από ένα σημείο, και επειδή είτε γνωρίζω από τις πολιτικές επιλογές του είτε επειδή τις διαπιστώνω, τον ρωτάω "καλά ρε φίλε, όταν ψήφισες και υποστήριζες το ΠΑΣΟΚ ή τη ΝΔ το επεξεργάστηκες τόσο πολύ το θέμα ή μόνο με το ΚΚΕ είσαι τόσο καχύποπτος που να θες εξηγήσεις διαβεβαιώσεις και εγγυήσεις μέχρι τελευταίας ρανίδος;".  Εκεί βέβαια μπλοκάρει ο άλλος και δεν ξέρει τι να απαντήσει, ή απαντάει κάτι ηλίθιο του στύλ "δεν βαριέσαι, όλοι τους ίδιοι είναι" ή "τους ψήφισα αλλά ήταν η τελευταία φορά".

Ποιός είναι ο λόγος λοιπόν που ενώ εγώ του έχω κάνει του άλλου μια ανάλυση 7 συνεδριών από δυο ώρες η κάθε συνεδρία εκείνος πάει και ψηφίζει Γιωργάκι που πετάει ένα "λεφτά υπάρχουν" και καθαρίζει;. Νταξ οκ, θα δεχθώ ότι και εγώ δεν είμαι ο καλύτερος στο ψηστήρι και ότι τα παίρνω εύκολα και δεν έχω τόση υπομονή όση θα έπρεπε(δηλαδή γαϊδουρινή) , όμως δεν είναι εκεί το ζήτημα. Η διαφορά η βασική είναι το ότι εγώ και ο κάθε εγώ και το κόμμα, έχω όρια(δεν θέλω να τον κοροιδέψω, δεν θέλω να τον εκμεταλλευτώ, δεν θα του πω αυτό που θέλει να ακούσει για να τον κερδίσω, θα προσπαθήσω να μην χρυσώσω το χάπι, δεν θα τον καθησυχάσω) , το σύστημα δεν έχει ούτε τέτοια όρια, ούτε ηθικούς φραγμούς. Επίσης το σύστημα έχει όλα τα μέσα με τα οποία αναπαράγει την ιδεολογία του, με αποτέλεσμα η ιδεολογία του να είναι μοιραία η επικρατούσα. Άρα εγώ για να εισέλθω στην συνείδηση του άλλου και να αφήσω το σπόρο μου ελπίζοντας ότι θα φυτρώσει ανάμεσα στα τόσα ζιζάνια, πρέπει να σπάσω πρώτα όλα εκείνα τα αμυντικά τείχη που έχει εντέχνως δημιουργήσει η συστημική προπαγάνδα στο μυαλό του. Ξεκινάω δηλαδή με πολύ λιγότερα μέσα από το -100, ενώ το σύστημα με πολύ περισσότερα μέσα, από το +100.

Η συστημική προπαγάνδα βέβαια δεν αναπαράγεται μόνο από τα ξεπουλημένα ΜΜΕ, εκείνα είναι μεν τα βασικά φερέφωνα που αφού ρίχνουν τις άμυνες του κόσμου, δίνουν το παράγγελμα και τις ανάλογες κατευθύνσεις. Όμως και οι αποδέκτες των μηνυμάτων, τα λαμβάνουν και υποσυνείδητα τα υιοθετούν ως δικά τους με αποτέλεσμα να τα υπερασπίζονται, να τα περνάνε και σε άλλους και να εναντιώνονται και σε όσους λένε κάτι διαφορετικό. Στο σημείο αυτό θα αναφερθώ σε ένα πείραμα που πιθανώς θα έχετε ακούσει.  Πιάνουν κάποιες μαϊμούδες και  τις κλείνουν σε ένα κλουβί και στο ταβάνι του κλουβιού τους κρεμάνε μια μπανάνα. Όταν τώρα κάποιος πίθηκος πάει να αρπάξει την μπανάνα, χτυπάει ηλεκτρικό ρεύμα το κλουβί και την πληρώνουν όλες οι μαιμούδες. Μετά από λίγο σταματούν να προσπαθούν, δηλαδή εκπαιδεύονται, ενώ άμα κάποιος νεοφερμένος στο κλουβί μη γνωρίζοντας τις επιπτώσεις πάει να αρπάξει τις μπανάνες, εκείνες τον εμποδίζουν με την βία μέχρι που τον "πείθουν" να σταματήσει να προσπαθεί. Αντικαθιστώντας έναν έναν τους παλιούς πιθήκους με νεότερους, ακόμα και όταν δεν θα έχει μείνει κανείς που να ξέρει ότι μπανάνα = ηλεκτρισμός στο κλουβί, η παράδοση θα έχει περάσει στην κοινότητα και η συμπεριφορά "αφήστε την μπανάνα στην ησυχία της" θα διαιωνιστεί.

Αν λοιπόν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο κάποιος μπορεί να ελέγχει και να διαιωνίζει τον τρόπο που σκέφτεται και που συμπεριφέρεται μια ολόκληρη κοινωνία τότε μήπως είναι αδύνατον να "αποδράσουν" τα υποκείμενα από την επιρροή και κατ επέκταση τον έλεγχο του; Πως είναι δυνατόν οι άνθρωποι να αρχίζουν να παλεύουν για μια διαφορετική κοινωνία όταν έχουν μάθει να δέχονται ως δεδομένο ένα ήδη υπάρχον και βαθιά ριζωμένο πολιτικό-οικονομικό-κοινωνικό σύστημα; Εδώ λοιπόν μπαίνουν στην εξίσωση τα αναπόφευκτα προβλήματα του συγκεκριμένου συστήματος που στην περίπτωση μας είναι ο καπιταλισμός. Όπως είναι ευρέως γνωστό ο καπιταλισμός περνάει από κύκλους κρίσης-ανάπτυξης, οι κρίσεις αυτές οφείλονται σε μια σειρά αντιφάσεις του τις οποίες όμως δεν με παίρνει  να αναλύσω εδώ. Σε μια τέτοια κρίση οι μεταβλητές αλλάζουν με τρόπο που ούτε οι ίδιοι οι κυρίαρχοι του παιχνιδιού δεν μπορούν να ελέγξουν, με επακόλουθο οι "αξίες" με τις οποίες είχαν καταφέρει να διαπαιδαγωγήσουν την κοινωνία δεν έχουν το αναμενόμενο αποτέλεσμα και η επιρροή τους αρχίζει να αδυνατίζει.

Αλλά ας το μεταφράσουμε όλο αυτό σε πιθήκια...

Έστω ότι τα πιθήκια που έχουν μάθει να μην ακουμπάνε την επικίνδυνη μπανάνα σταματάνε να ταΐζονται, τότε υπό το πρίσμα της πείνας ίσως αρχίσουν να βλέπουν την μπανάνα, ως μοναδική πια πηγή τροφής, με άλλο μάτι και έτσι τελικά να ξεπεράσουν το φόβο τους και να επαναδιεκδικήσουν αυτόν τον απαγορευμένο καρπό.  Στην περίπτωση της ανθρώπινης κοινωνίας βέβαια τα πράγματα είναι πολύ πιο πολύπλοκα όμως σίγουρα μια ανατροπή των δεδομένων θα προκαλέσει τις ανάλογες ζυμώσεις και βρασμούς που είναι πιθανόν να οδηγήσουν σε απόκλιση από τα συνηθισμένα. Το ίδιο το σύστημα βέβαια(και συγκεκριμένα όσοι εξυπηρετούνται από αυτό) θα προσπαθήσει να διατηρήσει τον εαυτό του και να μην αντικατασταθεί, με απώτερο σκοπό να επιτευχθεί, μετά την αναμπουμπούλα, ξανά μια ισορροπία. Στην προσπάθεια του αυτή θα αναγκαστεί να φορέσει διάφορα προσωπεία, είτε αυταρχικά, είτε ακόμα και ψευτοαμφισβήτησης μερικών επιφανειακών χαρακτηριστικών του, ανάλογα πάντα με τις περιστάσεις. Αυτό που σήμερα λέμε νεοφιλελεύθερο αύριο ενδέχεται να μετατραπεί σε φασιστικό και μεθαύριο σε κενσυανό για να ολοκληρωθεί ακόμα ένας αναπαραγωγικός κύκλος του καπιταλισμού από τις στάχτες(μας). Εμένα πάντως άμα με ρωτήσεις θα σου πω ότι οι εποχές που ζούμε είναι καθοριστικές και ότι θα ακολουθήσει είτε ένα μεγάλο άλμα μπροστά σε 5-10-15 χρόνια, ή ένα αποκαλυπτικού μεγέθους  πισωγύρισμα(θα γίνει της αποκαλύψεως που λένε). Υπάρχουν και κάποιοι που φαντάζονται ένα μέλλον στο οποίο οι εταιρίες δεν θα χρειάζονται πια κοινοβουλευτικό άλλοθι για να μας κυβερνήσουν και ότι το μέλλον θα φέρει έναν απροκάλυπτο κορπορατισμό. Αυτά όλα προκύπτουν όταν κάποιος συνδυάσει την πορεία της παγκοσμιοποίησης, την αποδυνάμωσης των εθνικών κυβερνήσεων, την δημιουργίας υπερεθνικών οργανισμών που φαίνεται πια ξεκάθαρα ότι έχουν υπηρεσιακό ρόλο και το πέρασμα σε μια νέου τύπου κοινωνία που μέσω της πληροφορικής και των νέων τεχνολογιών ολόκληρος ο κόσμος μοιάζει να μικραίνει και να μας παγιδεύει. Παράλληλα με όλα αυτά έχουμε την αίσθηση ότι δεν μπορούμε να ξεφύγουμε με τίποτα από το γερακίσιο μάτι του μεγάλου αδερφού, που όταν αποφασίσει να μας αναζητήσει θα μας ξετρυπώσει όσο καλά κρυμμένοι και αν είμαστε.

Από τη μια λοιπόν το σύστημα μοιάζει παντοδύναμο και κυρίαρχο, από την άλλη μας αποκαλύπτει μέρα με τη μέρα την αβάσταχτη ασχήμια του. Δεν ξέρω αν τελικά αυτό αναγκάσει, όσους αναγκάσει, να αναλάβουν τις ευθύνες τους ή αν επαληθευθούν τελικά όλα εκείνα τα δυσοίωνα σενάρια περί "τέλους της ιστορίας" που θέλουν την ανθρωπότητα να παραμένει σκλαβωμένη ακόμα και στην πιο αποτρόπαια και απροκάλυπτη εκμετάλλευση που θα υποστεί. Ένα πράγμα πάντως είναι σίγουρο, ο καθένας μπορεί αν θέλει να διαλέξει πλευρά και αυτό είναι το μόνο που πραγματικά μετράει στην μικρή και "ασήμαντη" ζωή του καθενός από εμάς. Ο σκοπός για τον οποίο θα επιλέξει(ή που έχουν επιλέξει άλλοι για λογαριασμό του) να θυσιάσει την όποια ελευθερία του.

Λαγωνικάκης Φραγκίσκος(Poexania)