Ταινίες που πρέπει να δεις: Fail Safe (1964)

Το fail-safe είναι ταινία του Sidney Lumet που βγήκε το 1964 μαζί με το Dr. Strangelove του Kubrick (αποτυχημένός ελληνικός τίτλος: “SOS Πεντάγωνο καλεί Μόσχα”, απ' την πόλη έρχομαι και στην κορφή κανέλλα) και έχουν πάνω-κάτω ψιλοΐδιο σενάριο.
Μόνο που το δεύτερο έσπασε ταμεία αλλά “έπιασε” περισσότερο λόγω του μοναδικού κινηματογραφικού στιλ του Κιούμπρικ που ήταν σφραγίδα.
Η ταινία του Λούμετ είναι ίδιου μεγέθους όσον αφορά ποιότητα, συμβολισμούς, κινηματογραφική τέχνη κλπ, εγώ τουλάχιστον δεν μπορώ να δω μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις δυο ταινίες, αν και πολίτικαλυ κορέκτ στη βάση της αστικής ιδεολογίας και των αστικών αξιών.
Το fail-safe δεν έχει ούτε σκηνές μαχών, ούτε εντυπωσιακά πλάνα, ούτε περιττή φασαρία και ψεύτικο εντυπωσιασμό. Η υπόθεση έχει χοντρά-χοντρά ως εξής: Η πολεμική τεχνολογία έχει φτάσει σε πολύ ψηλό επίπεδο την περίοδο του ψυχρού πολέμου. Σε έναν τυπικό έλεγχο από αμερικάνικα αεροσκάφη γίνεται ένα λάθος, που οδηγεί ένα σμήνος βομβαρδιστικών να ερμηνεύσει λάθος μια κατάσταση και να το εκλάβει σαν εντολή να πάει να βομβαρδίσει τη Μόσχα με πυρηνικές μπόμπες!
Γίνονται ένα σωρό διαβουλεύσεις, συζητήσεις, μαλώματα ανάμεσα σε πολιτικούς και στρατιωτικούς, ο πρόεδρος των ΗΠΑ μιλάει στο τηλέφωνο με τον σοβιετικό πρόεδρο σε μια εξαιρετικά αγχώδη ατμόσφαιρα που τη μεταφέρει με πολύ πειστικό τρόπο ο σκηνοθέτης. Για τα υπόλοιπα να την κατεβάσετε να τη δείτε.

Walter Matthau, όπως δεν τον έχει ξαναδεί

Η όλη ατμόσφαιρα και ο ρεαλισμός της ταινίας, που είναι εντελώς διαφορετικός απ' το – εξίσου σπουδαίο – θεατρινίστικο, πιο αφηρημένο, πιο κινηματογραφικό Dr Strangelove, θυμίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τη γνωστή σειρά “24” με τον α λα Τσακ Νόρις πράχτορα του ιμπεριαλισμού Τζακ Μπάουερ (Kiefer Sutherland), όχι όμως στο πεδίο της δράσης, αλλά στα πολιτικά παρασκήνια. Πώς ασκείται η πολιτική σε φάση πυρηνικής κρίσης, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την περίοδη του ψυχρού πολέμου, κυρίως πώς παρουσιάζεται από το αστικό στρατόπεδο. 

Ο Walter Matthau, γνωστός κωμικός, παραδόξως στην ταινία αυτή έχει το ρόλο ενός κυνικότατου αμερικάνου αξιωματούχου που είναι αναφανδόν υπέρ της αποφασιστικής δράσης: βομβαρδίστε τους κομμουνιστές γιατί είναι προτιμότερο από ένα παγκόσμιο πόλεμο να επιζήσουν μερικοί Αμερικάνοι παρά κομμουνιστές. Μέσα στον κυνισμό του υπάρχει μια σκληρή ειλικρίνεια που την εκτιμάς. Τον ίδιο κυνισμό αναγκάζεται να δείξει και ο πρόεδρος των ΗΠΑ στη συνέχεια όπως θα δείτε. 

Η ταινία βάζει το ζήτημα της υπερβολικής εμπιστοσύνης στην τεχνολογία και στους αυτοματισμούς, στις τυποποιημένες διαδικασίες εμπλοκής σε πόλεμο που δεν επιδέχονται πολλές-πολλές διορθώσεις κι αλλαγές. Προκρίνεται και πάλι ο ανθρώπινος παράγοντας, η ανθρώπινη κρίση που είναι απείρως πιο περίπλοκη και εκλεπτυσμένη απ' όποιαδήποτε τεχνολογική εξέλιξη. Δαιμονοποιείται η τεχνολογία, η εξέλιξη των μέσων παραγωγής να το πούμε μαρξιστικά.
Από τη σκοπιά την μαρξιστική, αν αποφύγουμε το που μας οδηγεί συναισθηματικά το σενάριο και η σκηνοθεσία, φαίνεται πίσω απ' όλα τελικά να έχει δίκιο ο αξιωματούχος που υποδύεται ο Matthau, μιας κι αυτός “δικαιώνεται” απ' το αποτέλεσμα, άσχετα αν είναι εκπρόσωπος της σκληροπυρηνικής, αστικής ιδεολογίας. Το λέει μάλιστα σε κάποιο σημείο “ο θάνατος κάποιων εκατομμυρίων πολιτών είναι πολύ κακό για την οικονομία μας”...
Την ταινία πρότεινε ο αγαπητός συν-blogger Laiko Stroma, και πέρα απ' όλα τ' άλλα, είναι κινηματογράφος στα καλύτερά του. Ασπρόμαυρος, με ηθοποιάρες (Henry Fonda, Walter Matthau και κάποιος Dan O' Herlihy, μήτε που τον είχα ξανακούσει τον τελευταίο αλλά είναι εξαιρετικός), τραβάει την προσοχή και το ενδιαφέρον μόνο με το σενάριο και τους διαλόγους (και με ορισμένα πετυχημένα, όχι κατ' ανάγκην σούπερ-ντούπερ, πλάνα) να τη δείτε, όπως και δήποτε.