Μεγάλες μπίζνες με την πανεπιστημιακή έρευνα

Ιδιαίτερο ρόλο έπαιξαν σ' αυτή την κατεύθυνση στο παρελθόν οι Ειδικοί Λογαριασμοί Κονδυλίων Ερευνας (ΕΛΚΕ), που σύμφωνα με το νέο νόμο - πλαίσιο θα συγχωνευτούν μαζί με άλλες εταιρείες των ΑΕΙ σε ένα ενιαίο ΝΠΙΔ

Η έρευνα που γίνεται μέσα σε πανεπιστήμια, από πανεπιστημιακούς και ερευνητικό προσωπικό, είναι αποτέλεσμα πολύχρονης και κοπιώδους προσπάθειας. Το αποτέλεσμα της έρευνας και η κατεύθυνσή της, όπως τη σχεδιάζει η κυβέρνηση και αποτυπώνεται στο νόμο - πλαίσιο, θα ορίζεται όλο και περισσότερο απ' τις επιχειρήσεις, θα πουλιέται στις επιχειρήσεις, ενώ θα τη διαχειρίζεται μια επιχείρηση (ένα Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου) μέσα στο πανεπιστήμιο, μια ΑΕ, όπως αναφέρεται στο νόμο - πλαίσιο.
Το παραπάνω «όραμα» της κυβέρνησης δεν κατασκευάζεται στο κενό. Ηδη, μέσα στα πανεπιστήμια, οι μπίζνες με την επιστημονική έρευνα γίνονται μέσα απ' τους Ειδικούς Λογαριασμούς Κονδυλίων Ερευνας (ΕΛΚΕ), απ' όπου εισρέει και το χρήμα του ιδιωτικού τομέα. Με το νόμο - πλαίσιο σκοπός είναι να ελέγχεται καθολικά η έρευνα, οι ερευνητές να έχουν ως βασικό κριτήριο το πόσο θα «πουλήσει» στην «αγορά» η δουλειά τους.
Η παράδοση της έρευνας στις επιχειρήσεις έχει αποτελέσει μια σημαντική πλευρά της μάχης των φοιτητών και των σπουδαστών, για να μην εφαρμοστεί ο νόμος - πλαίσιο.
Με πρόταση του Μετώπου Αγώνα Σπουδαστών Σύλλογοι και Επιτροπές Αγώνα είχαν πραγματοποιήσει σειρά καταλήψεων στους ΕΛΚΕ και φάνηκε πως υπήρξε ιδιαίτερη «ενόχληση», αφού οι «μπίζνες» δεν πρέπει να σταματάνε... Ο αγώνας για να μην εφαρμοστεί ο νόμος πλαίσιο, όπως έχουν αποφασίσει φοιτητικοί και σπουδαστικοί Σύλλογοι, συνεχίζεται. Είναι μια πλευρά της βάρβαρης αντιλαϊκής πολιτικής, που αφορά τους πανεπιστημιακούς, τους φοιτητές, τους σπουδαστές και τις οικογένειες τους, όλους τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα.

Το παράδειγμα του ΕΛΚΕ στο Πολυτεχνείο...

Οι ΕΛΚΕ είναι οι λογαριασμοί, όπου μπαίνουν τα ιδιωτικά κονδύλια για την έρευνα, μαζί με τις άλλες πηγές χρηματοδότησης (δημόσια χρηματοδότηση, ευρωπαϊκά πακέτα). Από τον απολογισμό του ειδικού αυτού λογαριασμού του ΕΜΠ, από το 2006 έως το 2009, προκύπτουν μεταξύ άλλων, τα παρακάτω στοιχεία:
Στην τετραετία 2006-2009 εγκρίθηκαν 1.258 ερευνητικά έργα με συνολικό προϋπολογισμό 151.563.000 ευρώ. Το 2006 ήταν 434 έργα με προϋπολογισμό 45.767.000 ευρώ, το 2007 272 έργα με προϋπολογισμό 24.788.000 ευρώ, το 2008 291 έργα με προϋπολογισμό 41.249.000 ευρώ, το 2009 261 έργα με προϋπολογισμό 39.759.000 ευρώ. Το 2006 οι εγκεκριμένοι προϋπολογισμοί του συνόλου των ερευνητικών έργων προέρχονται κατά 10% απ' την ιδιωτική χρηματοδότηση. Το 2007 αυξήθηκε στο 22%, το 2008 ήταν 10% και το 2009 έφτασε το 20%.
Ο εισροές του ΕΛΚΕ, δηλαδή τα χρήματα που μπήκαν στον λογαριασμό, ανήλθαν σε 34.426.000 ευρώ για το 2006, σε 44.493.001 ευρώ για το 2007, σε 35.078.684 ευρώ για το 2008 και 25.042.761 ευρώ για το 2009. Ο ιδιωτικός τομέας «αντιστοιχεί στο 16%, 14%, 16% και 21% των εισροών του ΕΛΚΕ για τα έτη 2006, 2007, 2008 και 2009 αντίστοιχα».
Στον απολογισμό σημειώνεται τα «έργα που χρηματοδοτούνται από τον ιδιωτικό τομέα είναι κατά κανόνα εξειδικευμένες έρευνες υψηλών προδιαγραφών». Μεταξύ αυτών, είναι «έρευνες που χρηματοδοτούνται από εταιρείες πετρελαιοειδών», αλλά και άλλες που ασχολούνται με τις εναλλακτικές μορφές ενέργειας. Μάλιστα, στον απολογισμό υποστηρίζεται πως η έρευνα και τα αποτελέσματά της βελτιώνουν «προϊόντα και υπηρεσίες, τελικός αποδέκτης των οποίων είναι το κοινωνικό σύνολο». Ολες οι εταιρείες, βέβαια όταν αναφέρονται στα προϊόντα τους, υποστηρίζουν πως παράγουν (και κερδίζουν) για το ...κοινωνικό σύνολο.
Μεγάλα ποσοστά προέρχονται από ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, όπου εκεί τα κριτήρια «ανταγωνιστικότητας» είναι ο πρώτος δείκτης. Με λίγα λόγια, τα ευρωπαϊκά πακέτα κατευθύνονται κυρίως σε έρευνα που θεωρεί σημαντική η «αγορά». Χαρακτηριστικό είναι, δε, ότι στον απολογισμό σημειώνεται πως «παρά το μεγάλο ανταγωνισμό, το ΕΜΠ κατέχει εξέχουσα θέση τόσο στα ανταγωνιστικά ευρωπαϊκά έργα όσο και στα εθνικά. Εργα που δίνουν ώθηση σε επιλεγμένα επιστημονικά αντικείμενα, με έμφαση στην καινοτομία και την ανάπτυξη, χρηματοδοτούνται από Ευρωπαϊκούς Πόρους και τη Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας». Επίσης, γίνονται αναθέσεις από κρατικούς φορείς, την αυτοδιοίκηση κ.ά.
Στον απολογισμό αναφέρεται, επίσης, ότι στην κατανομή των πόρων προτεραιότητα είναι η «επανεπένδυση» σε εκπαίδευση και την έρευνα. Επίσης, είναι γνωστό πως με βάση τον προηγούμενο νόμο που ίσχυε για τους ΕΛΚΕ, ένα ποσοστό των εσόδων τους (της τάξης του 10 - 15%) αποδίδεται στο πανεπιστήμιο. Τα ποσά είναι τέτοια που στο παρελθόν η διοίκηση του ιδρύματος είχε παραδεχτεί ότι σχεδόν το μισό των συνολικών πόρων του ιδρύματος προέρχονταν από την ιδιωτική χρηματοδότηση.

Πούλα κι αγόρασε έρευνα...

Στα άρθρα 58 και 59 του νόμου - πλαίσιο για την Ανώτατη Εκπαίδευση αποτυπώνεται, μεταξύ άλλων, πώς σχεδιάζουν να διαχειρίζονται, να πουλάνε την έρευνα, προχωρώντας την επιχειρηματική δραστηριότητα περισσότερο. Η έρευνα στην ουσία θα ανήκει σε ένα ΝΠΙΔ. Συγκεκριμένα, «συνιστάται σε κάθε ΑΕΙ νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου (ΝΠΙΔ) με τη μορφή ανώνυμης εταιρείας», που θα αξιοποιεί την «περιουσία» του ιδρύματος, δηλαδή «τα παντός είδους ακίνητα και κινητά περιουσιακά στοιχεία του ιδρύματος, τα οποία παραχωρούνται σε αυτό κατά χρήση», που δεν αποκτήθηκαν «με πόρους προερχόμενους είτε από τον τακτικό προϋπολογισμό, είτε από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων». Η ΑΕ θα διαχειρίζεται, δηλαδή, το μέρος της περιουσίας που «πουλάει», με σκοπό από την «αξιοποίηση και τη διαχείριση», να φέρει την «αύξηση της κεφαλαιακής αξίας και των εισοδηματικών αποδόσεων της περιουσίας αυτής». Με λίγα λόγια, θα είναι υπεύθυνη για τα λεφτά που «φέρνει» το πανεπιστήμιο απ' την «αγορά», τα δάνεια, τις δωρεές κ.ά., ενώ θα πρέπει να τα επενδύει κτλ.
Τα παραπάνω τα περιγράψαμε αναλυτικά για να γίνει αντιληπτό πως πρόκειται για μια επιχείρηση μέσα στο πανεπιστήμιο, που θα λειτουργεί με σκοπό το κέρδος, για να είναι «ανταγωνιστικό» το ίδρυμα και να καλύπτει τα κενά απ' τον κρατικό προϋπολογισμό, ενώ θα εισπράττει και τα «μπόνους» της πρόσθετης κρατικής χρηματοδότησης. Αυτή η επιχείρηση, λοιπόν, θα διαχειρίζεται και την έρευνα. Θα έχει ευθύνη και για την «εκπόνηση μελετών και η εκτέλεση ή η διαχείριση ερευνητικών και τεχνολογικών ή αναπτυξιακών προγραμμάτων και έργων για την προώθηση των δικών του σκοπών ή σκοπών τρίτων». Επίσης, τη συνεργασία με «φορείς» για την προώθηση «της οικονομικής αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας και της διασύνδεσής της με την παραγωγική διαδικασία», δηλαδή τη σύνδεση με τις επιχειρήσεις. Αυτό εξειδικεύεται, μεταξύ άλλων, με:

• «Την παραγωγή προϊόντων σε μικρή κλίμακα».
• «Τη διεξαγωγή έρευνας αγοράς».
• Την «παραγωγή και διάθεση προϊόντων» και «παροχή υπηρεσιών έναντι τιμήματος στο πλαίσιο των ερευνητικών στόχων του ιδρύματος, αυτοτελώς ή μετά από σύσταση θυγατρικών εταιρειών ή σε συνεργασία με άλλους φορείς ή με τη συμμετοχή του σε οποιοδήποτε παραγωγικό φορέα ή επιχείρηση».
• Την «εκχώρηση ή διάθεση άδειας εμπορικής εκμετάλλευσης προϊόντων διανοητικής ιδιοκτησίας, έναντι τιμήματος που καθορίζεται συμβατικά, σε άλλο οργανισμό ή επιχείρηση οποιασδήποτε μορφής».
• Την «ίδρυση εταιρειών τεχνολογικής βάσης - έντασης γνώσης» για την «εκμετάλλευση των ερευνητικών αποτελεσμάτων».

Πρακτικά, όλα τα παραπάνω (και άλλα) σημαίνουν πως η έρευνα που θα γίνεται δεν πρέπει απλά να ανταποκρίνεται στις επιχειρήσεις, που θα κάνουν μπίζνες με το πανεπιστήμιο, αλλά η γενική κατεύθυνση θα είναι η έρευνα που μπορεί να γίνει εμπορικό προϊόν. Αυτό σημαίνει τεράστια υποβάθμιση της έρευνας που δεν «πουλάει». Μιλάμε, δηλαδή, για πανεπιστήμια που θα είναι ερευνητικά παραμάγαζα των επιχειρήσεων απ' την αρχή έως το τέλος. Η ΝΠΙΔ, άλλωστε, θα εισπράττει και από «παροχές υπηρεσιών προς τρίτους, καθώς και από εμπορική εκμετάλλευση ευρεσιτεχνιών, τεχνογνωσίας και προϊόντων που προκύπτουν από χρηματοδοτούμενα έργα». Επίσης, από «κρατήσεις που επιβάλλονται σε εκτελούμενα έργα που χρηματοδοτούνται εν όλω ή εν μέρει από τρίτους σε ποσοστό έως 25% του συνολικού προϋπολογισμού κάθε έργου», αναλόγως με τη σύμβαση.

Γεράσιμος ΧΟΛΕΒΑΣ