28 Δεκεμβρίου 2011

Δρόμοι της διαλεκτικής

Από το Σφυροδρέπανο

Η διαλεκτική μπορεί να γίνει πολλές φορές λάστιχο στα χέρια όσων την επικαλούνται. Αλλά η απλή πρόσληψή της, σε ένα πρώτο επίπεδο τουλάχιστον, είναι σπουδαία υπόθεση. Κι ας τα κάνουμε καμιά φορά μούσκεμα. Έτσι κι αλλιώς, το νερό μαζί με το λάστιχο πηγαίνει.

Πώς μπορείς όμως να εξηγήσεις απλά τη διαλεκτική; Η μάχη για να πεις απλά το αυτονόητο, είναι ίσως η μεγαλύτερη δυσκολία για να πει κανείς την αλήθεια. Αν θεωρήσουμε δηλαδή ότι την κατέχουμε. Ένα κομμάτι της έστω.

Διαλεκτική πχ, είναι να καταλάβουμε ότι η αλήθεια δεν είναι απόλυτη, ούτε διαχρονική. Και από την άλλη είναι πάντα συγκεκριμένη, και δεν είναι πολύ φρόνιμο να την κρύβουμε πίσω από αφηρημένα σχήματα και να περιπλέκουμε τα πράγματα, για να θολώσουμε τα νερά και να πετύχουμε τη συνδικαλιά μας, για παράδειγμα.

Ταυτόχρονα βέβαια η πραγματικότητα είναι αντιφατική και περίπλοκη. Η αλήθεια κρύπτεσθαι φιλεί. Με άλλα λόγια της αρέσει το κρυφτούλι, δηλ να κρύβει την ουσία πίσω από τα φαινόμενα. Γι’ αυτό δεν πρέπει να μένουμε στην άμεση εμπειρία, τα πέντε πράγματα που βλέπει ο καθένας γύρω του, αλλά να μπορούμε να τη γενικεύουμε, τη δική μας και των υπολοίπων.


Να γενικεύουμε, χωρίς γενικεύσεις, ισοπεδωτικές κι άδικες. Ή αλλιώς να κάνουμε αφαίρεση, πέρα από τον εαυτό μας και την κοσμάρα μας, χωρίς να είμαστε όμως αφηρημένοι, γιατί έτσι χάνουμε την ουσία.

Κι αν αυτό φαίνεται αντιφατικό, είναι ένας πολύ καλός τρόπος να εξηγήσεις σε έναν αρχάριο τι είναι η διαλεκτική που εξετάζει τις αντιφάσεις ως τη βασική πηγή της κίνησης. Να είσαι και να μην είσαι, το άλφα που είναι και –άλφα, η διαφορά μες στην ταυτότητα κι η πάλη των αντιθέτων.

Αυτό το τελευταίο μπορείς να το δεις καλύτερα στη σχέση των δύο φύλων. Τη θηλυκή πλευρά ενός άνδρα, και αντιστρόφως. Τον κοινωνικό και τον βιολογικό παράγοντα –περιβάλλον και γονίδια- που διαπλέκονται αξεδιάλυτα, αλλά διατηρούν την αυτονομία τους, κι εσύ καλείσαι να εντοπίσεις ποιο είναι το πρωτεύον, όχι ξεκομμένο απ΄ το δευτερεύον, αλλά μες στο προτσές του αμοιβαίου καθορισμού και της αλληλεπίδρασής τους.
Και αν χρησιμοποιούμε συχνά την λέξη προτσές, δεν είναι γιατί έτσι το μάθανε οι κούτβηδες στα ρώσικα και μας έμεινε συνήθειο. Αλλά για να τονίσουν ότι δεν είναι μια απλή, στατική υπόθεση, παρά μια εξελικτική διαδικασία σε συνεχή κίνηση.

Αυτό μπορεί να γίνει κατανοητό μέσα από τη σταδιακή ωρίμανση ενός ανθρώπου που ξεκινά βρέφος, ως συνέχεια της μητέρας του, κι εξαρτάται σε απόλυτο βαθμό από την οικογένειά του, μετά αναπτύσσεται σωματικά και νοητικά, ως οργανισμός κι ως προσωπικότητα, περνάει την μετάβαση της εφηβείας και φτάνει σε ένα σημείο ωρίμανσης, όπου αυτονομείται πλήρως και μπορεί να σταθεί στα πόδια του, να ακολουθήσει δική του πορεία, να φτιάξει οικογένεια όταν νιώσει έτοιμος και να ξεκινήσει ο ίδιος κύκλος. Που δεν είναι φαύλος, αλλά διαλεκτικός. Και γι’ αυτό πρέπει να τον φανταζόμαστε περισσότερο ως μια σειρά από σπείρες. Το τετράδιο της ιστορίας είναι σπιράλ κόκκινο και δεν τελείωσαν οι σελίδες του ό,τι κι αν λέει ο φουκουγιάμα

Υπάρχει επίσης κι η άρνηση της άρνησης, που είναι εύκολο –στα όρια του απλοϊκού- να την εξηγείς σε επίπεδο ανθρωποκοινωνιογένεσης, δηλ πώς φτιάχτηκε κι εξελίχτηκε η ανθρώπινη κοινωνία. Η οποία ξεκίνησε αταξική, όπως ξεπρόβαλε από τα σπλάχνα του ζωικού βασιλείου, χωρίς κράτος κι εκμεταλλευτές. Εξελίχτηκε σε ταξική, βάσει (και) του καταμερισμού εργασίας, ως απαραίτητου όρου για την ανάπτυξή της. Κι έφτασε στο σημείο, όπου τα παλιά καλούπια τη στενεύουν σαν κορσές και την κρατάν δέσμια, ενώ έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για την προοδευτική άρση του ταξικού παρελθόντος και τη σταδιακή μετάβαση στην κομμουνιστική κοινωνία.

Χους ει κι εις χουν απελεύσει. Ή στην περίπτωσή μας, αταξική ήταν και τέτοια θα ξαναγίνει. Αλλά σε ένα ανώτερο επίπεδο, κι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Αλλιώς θα τα μπλέξουμε με τον πρωτόγονο κομμουνισμό, όπως την έπαθαν στην καμπότζη. Ή στις «αναρχικές ουτοπίες» για επιστροφή στη φύση. Η οποία τα πάντα εν σοφία εποίησε και μας τα δίνει όλα έτοιμα, μακριά από την εργασία και τον πολιτισμό, που είναι οι πηγές της σύγχρονης δυστυχίας.

Στο κεφάλαιο του μαρξ, η αλυσίδα χρήματος-εμπορεύματος, δεν είναι χ-ε-χ, αλλά χι τονούμενο, κι αυτό πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα. Ο δεύτερος κρίκος περιέχει τον πρώτο μετασχηματισμένο, σε υπηγμένη μορφή, ο τρίτος το δεύτερο κοκ, μέχρι να βρούμε τον αδύναμο στην άλλη αλυσίδα, την ιμπεριαλιστική, κι αρχίσουμε το δικό μας, κοινωνικό μετασχηματισμό.

Αν αυτά μπορεί να τα εκλαϊκεύσει κανείς και να τα κάνει κτήμα του, μέσα από το τρίπτυχο θέση-αντίθεση-σύνθεση, εμένα δε με ενοχλεί ιδιαίτερα, κι ας μην το ανέφερε ποτέ ο χέγκελ στην πραγματικότητα. Αρκεί να μη μπλέξει με τον πρωτόγονο συνδικαλισμό και μπει για να γεφυρώσει τα λογικά χάσματα και γενικώς κάθε τι αγεφύρωτο.
Και ποτάμια θα σας φτιάξουμε. Λαϊκής οργής, που δε γυρίζουν πίσω πια.

Ας μάθει πρώτα τα απλά ο κόσμος. Τη σφαιρική ανάλυση, τη διαλεκτική σύνδεση, ποσότητα και ποιότητα, τους τρεις νόμους του ένγκελς, ή κι αυτά που λέει ο μπογιόπουλος –εάν μιλάμε πχ περί κρίσης και πολιτικής οικονομίας, πέρα από τη διαλεκτική. Να τα έχει εργαλεία για τη σκέψη του, να μην του τη ζωγραφίζουν παύλα-τελεία, όπως θέλουν.
Αυτές είναι οι βάσεις που πρέπει να μπουν, και τα υπόλοιπα έπονται. Οι διαλεκτικές κατηγορίες του χέγκελ –είναι, ουσία, φαινόμενο- το οργανικό όλο, το δίπολο αφηρημένο-συγκεκριμένο κι η ανάβαση από το ένα στο άλλο, και σε τόσο δύσκολες έννοιες.

Όποιος τις κατέχει πλήρως –και δε συμπεριλαμβάνω τον εαυτό μου σε αυτούς- πρέπει να τις εκλαϊκεύσει στις μάζες, να είναι σε θέση να τις εξηγεί απλά και κατανοητά. Να καταστήσει τη γνώση προσιτή και συναρπαστική, όπως πρέπει να είναι. Όχι στρυφνή και μυστικοποιημένη, σαν το φιλοσοφικό λόγο και τα σχήματα της πλειοψηφίας των διανοούμενων.

Όχι για να πέσει στο επίπεδο του μέσου όρου, που θα τον καταπιεί. Αλλά για να μπορέσει να το πιάσει και να το ανεβάσει. Αλλιώς μπορεί να μείνει στη μοναξιά της αυταρέσκειάς του και να γκρινιάζει για τους αντιπνευματικούς καιρούς που ζούμε.

Η γνώση είναι μαγική, γιατί μπορείς να τη μοιράζεσαι. Να τη δίνεις, χωρίς να την χάνεις. Για αυτό ξεφεύγει και από τα εμπορευματικά καλούπια. Και δείχνει το δρόμο για το μέλλον. Που δε θα ‘ναι μια μεταβιομηχανική κοινωνία της γνώσης αλλά μια κοινωνία χωρίς εμπορεύματα και πάνω απ’ όλα γεμάτη γνώση, μόρφωση και καλλιέργεια.

11 σχόλια:

  1. Ακριβώς δεν θέλουν την γνώση, δεν θέλουν την αφύπνιση μας...
    Θέλουν να μας ελέγχουν πνευματικά κοιμισμένους αγαπητέ κόκκινη προπαγάνδα, σαν τους βορειο κορεάτες που θρηνούσαν και χτυπίονταν επειδή ένας αντιδημοκράτης δικτάτορας πέθανε...
    Ο καπιταλισμός και το κέρδος αλλά και η κάθε μορφής εξουσίας δεν θέλει μια κοινωνία της γνώσης και της σκέψης αλλά άβουλα όντα που απλά θα εργάζονται
    Καλές γιορτές και χαρούμενο το 2012

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Διαλεκτική και κίνηση

    Θα ήθελε περισσότερη ανάλυση και εμβάθυνση ένα τέτοιο άρθρο γιατί μπορεί να κατανοηθεί στατικά.

    Το βασικό που επισημαίνω πάντα είναι ότι η μεθοδολογία εξέτασης των φαινομένων στην κίνησή τους, μέσα στην ενότητα και πάλη των αντιθέτων τους και μέσα στις νομοτέλειες που σχηματίζουν είναι η πεμπτουσία της διαλεκτικής. Όχι τα συμπεράσματα από κάθε τέτοια ανάλυση τα οποία την επόμενη στιγμή μπορεί να αλλάξουν καθώς τα φαινόμενα μεταβάλλονται συνεχώς αλλά η μεθοδολογία εξαγωγής της αλήθειας που τα διέπει την στιγμή της ανάλυσης (η αλήθεια της διαρκούς κίνησης έχει άπειρο βάθος και το μυαλό μας είναι πεπερασμένο).

    Υπάρχουν συμπεράσματα διαχρονικά, αιώνια, πολύχρονα, περιοδικά και ημερήσια πχ «χθες ήταν νωρίς, αύριο θα είναι αργά», ακόμη στιγμιαία όπως το «Τώρα ή ποτέ».

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. johndoctor φιλικά και...γιορτινά σε ρωτώ, αλλά σε ρωτώ: Είσαι ενάντια στην εξουσία γενικά; Γιατί η προτελευταία σου φράση εκεί με παραπέμπει.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Χεχε, Yuri ... σιγά μην είναι και αναρχικός.

    Δεν ξέρεις τώρα,
    λίγο ΣΚΑΙ, λίγο Ελευθεροτυπια (δυστυχώς μας τέλειωσε αυτή) και όλοι καταριουνται την εξουσία μέχρι ... να ξαναψηφίσουν ΠΑΣΟΚ.

    Εδώ ο johndoctor σε μια πρόταση μας ανέλυσε το πολιτικό προϊόν "Βόρεια Κορέα", χωρίς βεβαίως να έχει άλλο πομπό πληροφορίας απο τον αστικό τύπο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Ε εντάξει...δεν τον ξέρω τον johndoctor (τώρα είδα ότι έχει blog για να καταλάβεις), αλλά είσαι κι εσύ υπερβολικός μου φαίνεται με το ΠΑΣΟΚ...

    Καταρχάς κάτσε να σιγουρευτούμε ότι θα υπάρχει ΠΑΣΟΚ στις εκλογές και μετά βλέπουμε ποιός θα ψηφίσει τι. :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Βρε ΠΑΣΟΚ θα υπάρχει, είτε το λένε Νέα Ένωση Κέντρου, είτε το λένε Δημοκρατικό Κόμμα, είτε το λένε "Κουβέλης-Αντρέας και τα μυαλά στα κάγκελα" ...

    Και το ζουμί είναι ένα.
    Ο,ΤΙ ΝΑ 'ΝΑΙ ,
    ΚΚΕ ΝΑ ΜΗΝ ΕΙΝΑΙ (... και θα την βρούμε την λύση)!
    Και δεν το θέτω μονάχα εκλογικά ...

    Ούτε το έβαλα προσωπικά το ζήτημα, αλλά απέναντι στην διάθεση να προβοκάρει δήθεν το θέμα, με το κλάμα των Κορεατων. Λες και δεν υπήρχε πιο κοντινό παραδειγμα απο τα ελληνικά δάκρια για τον Αντρέα ή την Μελίνα, λες και οι Άγγλοι δεν έκλαιγαν για την Νταϊανα ... κλπ

    Φυσικά όλες αυτές οι αντιδράσεις είναι υπερβολικές, αλλά δεν θεωρώ πως μπορείς να υποβάλλεις κανέναν άνθρωπο στην διαδικασία να κλάψει για έναν τάχα μου "αιμοσταγή δικτάτορα" !

    Κάπου εδώ υπάρχει ένα σοβαρό κενό. Ένα κενό που δεν μπορεί να σου το καλύψει ο αστικός τύπος, ο οποίος σου δίνει αντικομμουνιστική γραμμή χωρίς καν να το παιρνεις χαμπάρι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Redfly η πασοκάρα ήταν μία και μοναδική! Δεν έζησα την Ένωση Κέντρου, αλλά το σάρωμα που έκανε το ΠΑΣΟΚ δύσκολα μπορώ να το φανταστώ. Κομμουνιστές, επαναστάτες, αναρχικοί, εξτρεμιστές, οικολόγοι, ένοπλοι και άοπλοι...όλοι είχαν θέση στο υπουργείο νέας γενιάς.

    Γι αυτό και η ενσωμάτωση που έκανε η πασοκάρα ήταν τόσο απόλυτη, που σήμερα ο κόσμος δεν μπορεί να σηκώσει κεφάλι, έχει ξεχάσει τι είναι απεργία, τι είναι κατάληψη, τι είναι αγώνας....ψάχνει στα λεξικά!

    Όσο για τους αιμοσταγείς δικτάτορες, μην τα βάζεις μόνο με τον johndoctor (εκτός κι αν ξέρεις κάτι που δεν ξέρω)! Η μισή Ελληνική κοινωνία (και ΛΙΓΟ λέω) έχει αποκτήσει σ' αυτά αυτοματισμούς που είναι πιο άμεσοι από τον αυτοματισμό του καψίματος!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. @Υuri
    Ειμαι ενάντια στην εξουσία των μονοπολίων-Πολυεθνικών και των κομμάτων που συμπεριφέρονται αντιδημοκρατίκα και καπηλεύονται τους λαούς
    Καλές γιορτές και καλή μας δύναμη

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. χμμμ....με λίγα λόγια είσαι ενάντια στον καπιταλισμό αλλά δεν ξέρεις ακόμη με τι να τον αντικαταστήσεις. ;)

    Υπομονή...όλοι μας ζοριστήκαμε με το θέμα της δημοκρατίας, γιατί συνήθως αποφεύγουν να μας πουν ότι στις ταξικές κοινωνίες έχει πάντα περιορισμένο χαρακτήρα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. "Χους ην και εις χουν απελεύσΗΤΩ"

    Μου αρέσουν οι τοποθετήσεις περί διαλεκτικής, δεν μου αρέσουν όμως οι κύκλοι γύρω από την "αφαίρεση".
    Μου αρέσει η σύνθεση :)
    Η διαλεκτική είναι σαν κώδικας προγραμματισμού που παλεύει από το "μηδέν" να φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα, χωρίς όμως τους αναγκαστικούς ψηφιακούς δρόμους/επιλογές που πρέπει να ακολουθήσει για να το πετύχει. Αυτή βασίζεται στα πολυδαίδαλα μονοπάτια που προσφέρει η πολυπλοκότητα της ιστορίας, της επιστήμης αλλά και του ανθρώπινου στοιχείου, με εργαλείο τον πλούτο της γλώσσας η οποία έχει χτιστεί για αυτόν ακριβώς τον λόγο, τον υπηρετεί αλλά και αναπτύσσεται μέσω αυτού.

    Η διαλεκτική δεν είναι αφαίρεση, αλλά τα cojones να ταξιδέψεις μέσα από τα δύσβατα μονοπάτια των μερικών αληθειών με στόχο την σύνθεση, το συμπέρασμα, την δημιουργία του επόμενου βήματος.
    Δεν είναι να κόψεις τα δάχτυλά σου για να τα βάλεις σε μια ευθεία και να την κάνεις να δείχνει εκεί που θέλεις εσύ, αλλά το να τα μπλέκεις μεταξύ τους με τρόπο τέτοιο που να δημιουργείς μια διπλη γροθιά που θα μπορεί να σπάσει τα υπάρχοντα συντηρητικά κατεστημένα με τέτοια δύναμη, όπως ένας καρατέκα σπάει μια σανίδα με τρόπο που προηγουμένως δεν μπορούσες να φανταστείς.

    Έτσι απλά μια πρόσθεση έκανα :)
    Καλή αγωνιστική χρονιά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Σtα περί δημοκρατίας, σοσιαλδημοκρατίας, δημοκρατίας του αστικού κράτους και του σοσιαλιστικού κράτους παραπέμπω τους όποιους μπερδεμένους στον Λένιν όπως δημοσιεύτηκε από το εξαιρετικό ιστολόγιο leninreloaded.blogspot.com
    http://leninreloaded.blogspot.com/2011/12/vi-lenin_27.html
    Καλή αγωνιστική χρονιά σε όλους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΥ

Είμαστε ανοιχτοί σε όλα τα σχόλια που προσπαθούν να προσθέσουν κάτι στην πολιτική συζήτηση.

Σχόλια :
Α) με υβριστικό περιεχόμενο ή εμφανώς ερειστική διάθεση
Β) εκτός θέματος ανάρτησης
Γ) με ασυνόδευτα link (spamming)
Δ) χωρίς τουλάχιστον ένα διακριτό ψευδώνυμο
Ε) που δεν σέβονται την ταυτότητα και τον ιδεολογικό προσανατολισμό του blog

ΘΑ ΔΙΑΓΡΑΦΟΝΤΑΙ.

Παρακαλείστε να γράφετε τα σχόλια σας στα Ελληνικά

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.