4 Αυγούστου 2012

Σειρά εκλαϊκευτικών άρθρων Ριζοσπάστη για την Πολιτική Οικονομία-Παραγωγικές δυνάμεις και σχέσεις παραγωγής

Παραγωγικές δυνάμεις και σχέσεις παραγωγής

Στο προηγούμενο άρθρο αναφερθήκαμε στο γεγονός ότι η «παραγωγή των υλικών αγαθών είναι ο κύριος όρος ύπαρξης της ανθρώπινης κοινωνίας» και στην «εργασία», ως τον πρώτο παράγοντα της διαδικασίας της παραγωγής. Σήμερα θα συνεχίσουμε με τον άλλο παράγοντα αυτής της διαδικασίας, τα μέσα παραγωγής. Στο προηγούμενο επίσης άρθρο αναφέραμε εκ παραδρομής ως παράγοντα τα αντικείμενα εργασίας. Αυτά, μαζί με τα μέσα εργασίας συμπεριλαμβάνονται στα «μέσα παραγωγής».

Αντικείμενα εργασίας
Αντικείμενο εργασίας είναι κάθε τι προς το οποίο κατευθύνεται η εργασία του ανθρώπου.

«Ολα τα πράγματα, που η εργασία απλώς τα αποσπάει από την άμεση σχέση τους με το γήινο σύνολο, είναι αντικείμενα εργασίας, που υπάρχουν από τη φύση»1. Π.χ. το δέντρο, που κόβουν στο δάσος ή το μετάλλευμα που βγάζουν από τα σπλάχνα της γης.

Ενα άλλο μέρος των αντικειμένων εργασίας υποβάλλονται σε μια προκαταρκτική κατεργασία και ονομάζονται πρώτες ύλες ή ακατέργαστα υλικά.

«Οταν το αντικείμενο εργασίας έχει (...) περάσει και φιλτραριστεί από προηγούμενη εργασία το ονομάζουμε πρώτη ύλη».2 Π.χ. το μετάλλευμα στο μεταλλουργικό εργοστάσιο ή το βαμβάκι στο κλωστήριο κλπ.

Μέσα εργασίας

Τα μέσα εργασίας είναι όλα τα πράγματα με τη βοήθεια των οποίων ο άνθρωπος επιδρά στη φύση και προσαρμόζει τα αντικείμενά της για να τα καταναλώσει.

«Το μέσο εργασίας - γράφει ο Κ. Μαρξ - είναι ένα πράγμα ή σύνολο από πράγματα, που ο εργάτης τα παρεμβάλλει ανάμεσα στον εαυτό του και στο αντικείμενο της εργασίας και που χρησιμεύουν σαν αγωγοί της δραστηριότητάς του πάνω σ' αυτό το αντικείμενο»3.

Στα μέσα εργασίας ανήκουν πριν απ' όλα τα εργαλεία παραγωγής, καθώς και η γη, τα κτίρια παραγωγής, οι δρόμοι, οι διώρυγες, οι αποθήκες κλπ.

Η γη: α) Σαν μέσο εργασίας - όταν χρησιμοποιείται για την καλλιέργεια των αγροτικών προϊόντων, β) Σαν αντικείμενο εργασίας - όταν φτιάχνουμε τούβλα, κεραμίδια κλπ.

Ανάμεσα στα μέσα εργασίας ο καθοριστικός ρόλος ανήκει στα εργαλεία παραγωγής (ο Μαρξ τα αποκάλεσε παραστατικά σύστημα οστών και μυώνων της παραγωγής).

Στα εργαλεία παραγωγής συμπεριλαμβάνονται τα πολυποίκιλα εργαλεία, που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος στην εργασία του, από τα χοντροκομμένα πέτρινα εργαλεία των πρωτόγονων ανθρώπων ως τις σύγχρονες μηχανές.

Το επίπεδο ανάπτυξης των εργαλείων παραγωγής αποτελεί το μέτρο της εξουσίας της κοινωνίας πάνω στη φύση, το μέτρο της ανάπτυξης της παραγωγής.

Μέσα παραγωγής
Τα μέσα παραγωγής είναι:

α) τα αντικείμενα εργασίας και

β) τα μέσα εργασίας, με τη βοήθεια των οποίων οι άνθρωποι παράγουν τα πράγματα που τους είναι αναγκαία.

Τα μέσα παραγωγής, όμως, αυτά καθαυτά, έξω από την ένωσή τους με την εργατική δύναμη, αποτελούν μόνο ένα σωρό από νεκρά πράγματα. Για να μπορεί να αρχίσει το προτσές της εργασίας πρέπει η εργατική δύναμη να ενωθεί με τα εργαλεία.

Εργατική δύναμη
Η εργατική δύναμη (ΕΔ) είναι η ικανότητα του ανθρώπου για εργασία. Είναι το σύνολο των σωματικών και πνευματικών δυνάμεων του ανθρώπου, που χάρη σε αυτές είναι σε θέση να παράγει υλικά αγαθά.

Η ΕΔ είναι το ενεργητικό στοιχείο της παραγωγής, βάζει σε κίνηση τα μέσα παραγωγής. Γι' αυτό αποφασιστική δύναμη της παραγωγής είναι ο άνθρωπος. Οι άνθρωποι όχι μόνο χρησιμοποιούν τα μέσα παραγωγής, αλλά και τα δημιουργούν.

Οι άνθρωποι, που είναι ικανοί για εργασία και βάζουν σε κίνηση τα μέσα παραγωγής αποτελούν το κύριο στοιχείο των παραγωγικών δυνάμεων.

«Η πρώτη παραγωγική δύναμη όλης της ανθρωπότητας - γράφει ο Λένιν - είναι ο εργάτης, ο εργαζόμενος»4.

Παραγωγικές δυνάμεις
Τα μέσα παραγωγής, που με τη βοήθειά τους παράγονται τα υλικά αγαθά, οι άνθρωποιεργατική τους δύναμη), που τα βάζουν σε κίνηση αυτά τα μέσα παραγωγής και πραγματοποιούν την παραγωγή των υλικών αγαθών, χάρη σε μια ορισμένη παραγωγική πείρα και τριβή στη δουλιά, αποτελούν τις παραγωγικές δυνάμεις.

Οι παραγωγικές δυνάμεις εκφράζουν τη σχέση των ανθρώπων προς τα αντικείμενα και τις δυνάμεις της φύσης, που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή των υλικών αγαθών.

Σχέσεις παραγωγής
Ωστόσο, «μέσα στην παραγωγή οι άνθρωποι δεν επενεργούν μονάχα πάνω στη φύση, μα και ο ένας πάνω στον άλλο. Παράγουν μονάχα ενεργώντας κατά ένα ορισμένο τρόπο από κοινού και ανταλλάσσοντας αμοιβαία τις δραστηριότητες τους. Για να παράγουν έρχονται σε ορισμένες σχέσεις και συνάφειες μεταξύ τους και μονάχα μέσα σ' αυτές τις κοινωνικές σχέσεις και συνάφειες συντελείται η επενέργειά τους πάνω στη φύση, συντελείται η παραγωγή...»5.

Στο προτσές της παραγωγής οι άνθρωποι έρχονται αναπόφευκτα και ανεξάρτητα από τη θέλησή τους σε καθορισμένες κοινωνικές σχέσεις μεταξύ τους, οι οποίες ονομάζονται σχέσεις παραγωγής ή οικονομικές σχέσεις.

«Στην κοινωνική παραγωγή της ζωής τους, οι άνθρωποι έρχονται σε καθορισμένες, αναγκαίες, ανεξάρτητες από τη θέλησή τους σχέσεις, σε σχέσεις παραγωγής που αντιστοιχούν σε μια ορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης των υλικών παραγωγικών τους δυνάμεων»6.

Ο χαρακτήρας των σχέσεων παραγωγής εξαρτιέται από τούτο: ποιανού ιδιοκτησία είναι τα μέσα παραγωγής (η γη, τα δάση, τα νερά, το υπέδαφος, οι πρώτες ύλες, τα εργαλεία παραγωγής, τα μέσα συγκοινωνίας και διαβιβάσεων κλπ.) - είναι ιδιοκτησία μεμονωμένων ατόμων, κοινωνικών ομάδων ή τάξεων, που χρησιμοποιούν αυτά τα μέσα για να εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους ή είναι ιδιοκτησία της κοινωνίας, που σκοπός της είναι να ικανοποιεί τις υλικές και πολιτιστικές ανάγκες των λαϊκών μαζών, όλης της κοινωνίας.

Η κατάσταση των σχέσεων παραγωγής δείχνει πού διανέμονται ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας τα μέσα παραγωγής, συνεπώς και τα υλικά αγαθά, που παράγουν οι άνθρωποι.

Η παραγωγή, η διανομή, η ανταλλαγή και η κατανάλωση αποτελούν μια ενότητα, όπου ο καθοριστικός ρόλος ανήκει στην παραγωγή.

Ετσι, τη βάση των σχέσεων παραγωγής την αποτελεί μια καθορισμένη μορφή ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής. Οι σχέσεις παραγωγής καθορίζουν και τις αντίστοιχες σχέσεις διανομής. Η διανομή είναι συνδετικός κρίκος ανάμεσα στην παραγωγή και στην κατανάλωση.

Η κατανομή των παραγμένων αντικειμένων ατομικής κατανάλωσης εξαρτιέται από την κατανομή των μέσων παραγωγής.

Στην καπιταλιστική κοινωνία τα μέσα παραγωγής είναι ατομική ιδιοκτησία και γι' αυτό και τα προϊόντα της εργασίας ανήκουν στους καπιταλιστές.

Οι εργάτες δεν έχουν μέσα παραγωγής και για να μην πεθάνουν από την πείνα είναι υποχρεωμένοι να δουλεύουν για τους κεφαλαιοκράτες, που ιδιοποιούνται τα προϊόντα της εργασίας των εργατών.

Στη σοσιαλιστική κοινωνία τα μέσα παραγωγής είναι κοινωνική ιδιοκτησία. Γι' αυτό και τα προϊόντα της εργασίας ανήκουν στους ίδιους τους εργαζόμενους.

1. Κ. Μαρξ, «Το Κεφάλαιο», τομ. 1, σελ. 191.
2. Κ. Μαρξ, «Το Κεφάλαιο», τομ. 1, σελ. 192.
3. Κ. Μαρξ, «Το Κεφάλαιο», τομ. 1, σελ. 192.
4. Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», τ. 38, σελ. 359.
5. Κ. Μαρξ και Φρ. Ενγκελς, «Διαλεχτά Εργα», τομ. 1, σελ. 88.
6. Κ. Μαρξ και Φρ. Ενγκελς, «Διαλεχτά Εργα», τομ. 1, σελ. 424.

Του
Γιώργου ΠΟΛΥΜΕΡΙΔΗ

Ριζοσπάστης  via Lenin Reloaded

5 σχόλια:

  1. βρε συντροφοι
    όπως βλέπετε δεν συμμετέχουν οι επισκέπτες στα κειμενα αυτά.
    δεν διερωτάσθε εαν πρέπει να αλλάξετε τον τρόπο εκλαίκευσης των όρων αυτών?

    Πρότασή μου ειναι να γινεται μεσω ερωτηματων, ή μέσω αντιπαραθέσεων με αντιπάλους, π.χ "ισχυρίζονται οι αστοί αναλυτες ότι: η αύξηση του μισθού του εργάτη θα κανει ζημια στην οικονομία"
    τι λέτε εσεις για αυτό?

    για καντε αυτη τη δοκιμή και αφηστε να μπουν και υποστηρικτες των αστικών απόψεων εδω.
    κΥΡΙΩς ΑΥΤΟΊ ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΜΠΑΙΝΟΥΝ ΕΔΩ, εργαζόμενοι και μικρομεσαίοι που πιστευουν σε αυτού του είδους την οικονμική διαχείρηση.

    ..αλλά με το μαλακό, μην τους την "πέφτουμε" αμεσως ντε και καλά, ....

    Το ιντερνετ εχει ένα καλό: "συναναστρέφεσαι με καθε εναν που δεν θα σε ακουγε ποτέ, δεν θα διαβαζε ποτε για το τι ειναι υπεραξία και εργατικη δυναμη.
    τι ειναι αξία και τι ειναι αξια χρησης
    τι ειναι αξία και τι ειναι εμπόρευμα

    Δεν θα μαθει ποτε για την κοινωνική και την εμπορευματικη παραγωγή

    ΑΥΤΟΥΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ "μαζεψουμε εδω"
    ΚΑΙ ΟΧΙ ΝΑ ΤΑ ΛΕΜΕ ΜΕΤΑΞΥ ΜΑΣ ΚΑΙ ΝΑ ΣΥΜΦΩΝΑΜΕ..
    και αμα μπει κάποιος και απαντησει αντίθετα.. "του την πέφτουμε"

    αντε και καλή αρχή
    και αφηστε το "ανωνυμο" επιτέλους ελευθερο.
    συντροφικά
    Χρήστος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. μπορώ να βοηθησω αν θέλετε
    :-)))

    Χρήστος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Θα θεσουμε το αιτημα σου προς συζητηση στην αχτιφ του Redflyplanet....

    Y.Γ εμαθα οτι φτιαχνεις καταπληκτικες σοκολατοπιτες !!! (..εννοειται πως θα ψηφισω αμεροληπτα ....) :))))

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Αυτή σειρά των άρθρων έχουν ανεβεί από τον Αντώνη στο (L. R .) για να βοηθήσουν έμενα και άλλους σαν και εμένα που δεν έχουμε διαβάσει από 100 κιλά μαρξισμό ο κάθε ένας και ούτε το χρόνο για κάτι τέτοιο, την υποδομή ή και την διάθεση αν θες έχουμε…. Το πώς είμαι γαϊδούρι και μέχρι τώρα ούτε καν τον ευχαρίστησα δεν πάει να πει πως αυτά τα άρθρα μέχρι τώρα δεν με βοήθησαν, δε με προβλημάτισαν δεν μου έλυσαν ή και γέννησαν νέες απορίες. Εντάξει μαρξιστή διανοητή δεν με έχουν κάνει αλλά έχω κερδίσει κάτι από αυτά και καλό είναι – αν και προσωπικά βρήκα όλη τη σειρά των άρθρων στο 7 μέρες- να συνεχιστούν μέχρι το τέλος. Στο 7 μέρες κράτησαν για έξι μήνες…
    Αν κάτι δεν καταλάβω, διαφωνήσω, θέλω να διευκρινίσω εγώ ή κάποιος άλλος πιστεύω θα το κάνουμε, νομίζω είναι αρχή ακόμη για όποιους τα παρακολουθούν.

    Από εκεί και πέρα Χρήστο αν εσύ ή κάποιος άλλος μπορεί ακόμη περισσότερο ‘να μου τα χαλάσει, να μου τα κάνει δεκάρικα, τάλιρα και δίφραγκα’ για να τα καταλάβω καλύτερα, χωρίς να υπάρχει περίπτωση σοβαρής διαστρέβλωσης (κάποιος άλλος θα πει καθόλου, εγώ σου λέω άντε όσο παταεί η γάτα) του μαρξισμού λενινισμού, από εμένα ευπρόσδεκτο και αυτό. Προσοχή γιατί, είναι λεπτά θέματα και για χάρη της εκλαΐκευσης μπορεί να προκύψουν τερατογεννέσεις…
    Είμαι ‘οπαδός’ της εκλαΐκευσης, τα πρήζω για αυτό το ζήτημα σε γνωστούς και φίλους μου κομματικούς, αλλά όσο περνά ο καιρός καταλαβαίνω πως ‘μπακαλική’ δεν είναι και πως θα πρέπει τελικά να θυσιάσω κόπο και χρόνο αν θέλω να καταλάβω 5 πράγματα.
    Πρόσφατα είδα σε ένα αδελφό μπλοκ ένα εκλαϊκευτικό βίντεο για το χρέος, το τραπεζικό- νομισματικό σύστημα την καπιταλιστική κρίση με κάτι βρύσες, κάτι μπανιέρας όλα καλά όλα εκλαϊκευτικά, αλλά αν εγώ που είμαι άσχετος αντιλαμβανόμουν πράγματα ξένα προς το μαρξισμό λενινισμό μπορώ να φανταστώ τι θα πάθαιναν στο τμήμα ιδεολογίας της Κ.Ε. του ΚΚΕ ή τι καντήλια θα έριχναν αν το έβλεπαν οι κλασικοί του μαρξισμού και όποιος άλλος σχετικός τέλος πάντων.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Υ.Γ.
    Και κάτι φρέσκο.
    Σήμερα κάποιοι φίλοι μας έκαναν το τραπέζι και από εκεί που η κουβέντα ήταν εντελώς πρακτική, τι θα κάνεις τώρα χωρίς δουλειά, τι θα κάψεις το χειμώνα, γύρισε στο πολύ βαρύ για εμένα θεωρητικό και φιλοσοφικό περί ελευθερίας. Όντας ημιμαθής έφαγα πολλά γκολ , τους έσπασα τα νεύρα αντί έστω να τους δώσω μια άλλη οπτική ε και το τσίπουρο δεν είναι καλός σύμβουλος, σχεδόν βγήκαν μαχαίρια…
    Σχετικά με το ζήτημα ελευθερία και αναγκαιότητα αν μπορεί κάποιος φίλος να προτείνει κάτι πραγματικά δυνατό και δεν πειράζει ας βαρυστομαχιάσω, ας φτάσω και ας ξεπεράσω τα όρια μου. Στο τζάμπα βέβαια από το νετ. Το επίδομα ανεργίας λεφτά για βιβλία δεν σου αφήνει…

    ΑπάντησηΔιαγραφή

ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΥ

Είμαστε ανοιχτοί σε όλα τα σχόλια που προσπαθούν να προσθέσουν κάτι στην πολιτική συζήτηση.

Σχόλια :
Α) με υβριστικό περιεχόμενο ή εμφανώς ερειστική διάθεση
Β) εκτός θέματος ανάρτησης
Γ) με ασυνόδευτα link (spamming)
Δ) χωρίς τουλάχιστον ένα διακριτό ψευδώνυμο
Ε) που δεν σέβονται την ταυτότητα και τον ιδεολογικό προσανατολισμό του blog

ΘΑ ΔΙΑΓΡΑΦΟΝΤΑΙ.

Παρακαλείστε να γράφετε τα σχόλια σας στα Ελληνικά

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.