Ο καπιταλισμός βοηθάει τους φτωχούς;

Έπεσα πάνω σε ένα πολύ ενδιαφέρον βιντεάκι από την ιστοσελίδα aynrand.com , που έχει σκοπό να παρουσιάσει τους οικονομικούς φιλελεύθερους/υπέρμαχους της ελεύθερης αγοράς με ένα “φιλικότερο” προσωπείο ( και όχι με το αληθινό τους, που όπως ξέρουμε όλοι, δεν δίνουν δεκάρα τσακιστή για το συνάνθρωπο τους – αχέμ συγγνώμη). (Τα παιδιά στο group του facebook Esonomist Econ Uoa βάζουν πάντα ενδιαφέροντα πράγματα).
H Ayn Rand ήταν μια συγγραφέας και φιλόσοφος που στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, η σκέψη της ήταν από τις σημαντικότερες που ανέδειξε ο φιλελευθερισμός, και ανέπτυξε το φιλοσοφικό σύστημα του Ομπτζεκτιβισμού.

Don’t Eat Your Dog: The Surprising Moral Case for Free Enterprise

Το βιντεάκι αρχίζει με παράδειγμα μιας οικογένειας που έχει ένα χαριτωμένο σκυλάκι, το οποίο σκοτώνεται σε τροχαίο. Μετά από αυτό η οικογένεια αποφασίσει να το φάει. Σοκαρισμένοι όλοι οι ακροατές της ιστορίας (υποτίθεται) μαθαίνουν ότι υπάρχουν διαφορετικές οπτικές ανάλογα με το ηθικό σύστημα που ακολουθεί ο καθένας. Μεγάλο χειροκρότημα εδώ για την έστω και όψιμη ανακάλυψη της διαλεκτικής – περίπου με μερικούς αιώνες καθυστέρησης από το Ζήνωνα και κανένα αιώνα μετά το Μαρξ.
Στη συνέχεια μαθαίνουμε ότι οι φιλελεύθεροι έχουν μεγάλο πρόβλημα να επικοινωνήσουν τις ιδέες τους, αν και είναι τόσο λογικές και υποστηρίζονται από τα δεδομένα (!) και χάνουν τη μάχη της ρητορικής από τη ηθικολογία. Επομένως ο παρουσιαστής φτάνει στο συμπέρασμα : πρέπει να προτάξουμε την ηθική μας υπεροχή.
Λίγο γελάμε βέβαια εδώ, όσοι βλέπουμε την πραγματικότητα να διαψεύδει συνεχώς τον καημένο τον φιλελεύθερο, ο οποίος το μόνο που κάνει είναι ακριβώς αυτό : να ηθικολογεί συνεχώς, και να προβάλει τον ιδεαλισμό  του σαν νόμο της φύσης. Δηλαδή εγώ θα έλεγα για αλλαγή ίσως θα έπρεπε να αποκτούσαν μεγαλύτερη επαφή με την πραγματικότητα (αλλά εντάξει εγώ δεν είμαι και δημοσιοσχετίστας).
Μαθαίνουμε στη συνέχεια ότι η ελεύθερη αγορά είναι το καλύτερο σύστημα για τη συλλογική ευτυχία από κάθε άλλο σύστημα, που έχει εφαρμοστεί μέχρι σήμερα. Δεν καταλαβαίνω γιατί αυτό είναι επιχείρημα υπέρ της ελεύθερης αγοράς. Όπως είχε πει και ο Τσόμσκι πολύ εύστοχα, και το δουλοκτητικό σύστημα ήταν πολύ επιτυχημένο σύστημα, αλλά αυτό δεν είναι επιχείρημα υπέρ της ιδιοκτησίας δούλων. Δηλαδή η εξέλιξη σταματάει; Δεν μπορούμε να επιδιώξουμε κάτι καλύτερο;  Γιατί το παρόν σύστημα στηρίζεται εξίσου πάνω στην εκμετάλλευση :  ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι, εκμετάλλευση τρίτου κόσμου. Αλλά και στις λεγόμενες ανεπτυγμένες χώρες το σύστημα δεν μπορεί να δουλέψει αν κάποιοι δεν βρίσκονται στην κατώτερη βαθμίδα. Η ανεργία και η εργασιακή εκμετάλλευση είναι δομικά στοιχεία απαραίτητα για τον καπιταλισμό, με το ίδιο τρόπο που η δουλεία ήταν απαραίτητη για το δουλοκτητικό σύστημα.
Συνεχίζοντας ο μειλίχιος εκφωνητής μας εισάγει στην ιδέα ότι : 1) η ευτυχία που μετράει είναι αυτή που προέρχεται από σκληρή δουλειά. Πετάει και δήθεν επιστημονικά δεδομένα ότι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι νιώθουν όσοι έχουν πετύχει και δυστυχισμένοι όσοι δεν έχουν επιτύχει – εδώ δεν μας λέει τα αντίστοιχα ποσοστά για να γελάσουμε. Φυσικό δεν είναι σε ένα σύστημα που εξαρτά την ευτυχία με την επιτυχία, να νιώθει ένας άνθρωπος έτσι; Αφού κάνουμε εισαγωγή στη διαλεκτική, ας σκεφτούμε τί θα έκανε ευτυχισμένο ένα δούλο στην αρχαία Αθήνα : μάλλον  η ελευθερία του θα πείτε και θα έχετε δίκαιο. Το άτομο επηρεάζεται από τις ηθικές αξίες του συστήματος γύρω του, και αντίστοιχα το επηρεάζει πάλι πίσω. Είναι ταυτόχρονα πομπός και δέκτης.
Η επόμενη ιδέα που μαθαίνουμε είναι ότι : 2)η επιτυχία είναι θέμα προσωπικών επιλογών . Δια του λόγου το αληθές γίνεται ένα πείραμα : λένε σε μερικά παιδάκια να περιμένουν για να φάνε ένα ζαχαρωτό, όσα τα καταφέρουν θα πάρουν ακόμα ένα. Πασιφανές : η επιτυχία δεν αξίζει σε όλους!!! (ηθικολογία –> ιδεαλισμός) Εκτός από την αφέλεια του να παραβλέπεις ότι κάποια παιδάκια σε αυτόν τον κόσμο ξεκινάνε με πλεονεκτήματα (ο κόσμος είναι ακόμα ισχυρά ταξικά διαχωρισμένος), μου φαίνεται εντελώς ηλίθιο να θεωρείς ότι κάποια άτομα αξίζουν την ευτυχία επειδή διαθέτουν τα προσόντα που βολεύουν το δεδομένο τρόπο παραγωγής και κάποια άλλα όχι. Δηλαδή ποιος αποφασίζει ότι ο ανυπόμονος, ο περίεργος, ο αμφισβητίας,  δεν έχει κάποια αξία; Το σύστημα θα απορρίψει όσους δεν του κάνουν εκείνη τη στιγμή, όσους είναι καλύτεροι σε δεδομένα καθήκοντα ή έχουν συμπεριφορά αρπακτικού θα τους αναδείξει- η εμπειρία δείχνει ότι δεν γίνεσαι Στιβ Τζομπς χωρίς να πατήσεις και πάνω σε μερικά πτώματα (θα αναπτύξω αργότερα).
Έπειτα το λογικό συμπέρασμα που προκύπτει από την προηγούμενη ιδέα είναι ότι το να μοιράζεις τον πλούτο που δεν έχει κερδηθεί δεν είναι σωστό. Φυσικά ευθεία αντίθεση με το κοινωνικό κράτος, οι άνεργοι είναι τεμπέληδες που δεν τους αξίζει η μοιρασιά. Πάλι εδώ εκτός πραγματικότητας βρίσκω τους φιλελεύθερους και ελαφρώς ανιστόρητους. Δηλαδή εξετάστε γιατί καθιερώθηκε το επίδομα ανεργίας πρώτη φορά. Ότι ήταν ο μόνος τρόπος για να μειωθεί η εγκληματικότητα και η κοινωνική αναταραχή. Αυτή είναι η διαφορά της εξέτασης των υλιστικών συνθηκών με τον ιδεαλισμό.
Και φυσικά ο επίλογος οι πλούσιοι είναι πλούσιοι γιατί δουλεύουν πιο σκληρά. Ειλικρινά τί να αντικρούσεις σε αυτό; Και το παράδειγμα είναι ότι όπως σε μια τάξη δεν είναι δυνατόν να βάζεις τον ίδιο βαθμό σε καλούς και κακούς μαθητές, δεν γίνεται να κάνεις το ίδιο με τον πλούτο. Εδώ κάποιος λογικός άνθρωπος θα φώναζε ότι οι βαθμοί δεν είναι πλούτος, αλλά ας το διασκεδάσουμε. Αν οι βαθμοί είναι πλούτος τότε γιατί δεν κληρονομούνται; Ή μάλλον γιατί κληρονομείται ο πλούτος; Είναι σωστό κάποια παιδάκια να ξεκινάνε με περίσσεια βαθμών από το σπίτι τους; Και να παίρνουν και επιβεβαίωση της προσωπικής τους αξία μάλιστα από αυτό; Ε κύριε;;
Ο χαμηλόμισθος συνήθως εργάζεται πιο σκληρά από τον υψηλόμισθο, κατά μια περίεργη διαστροφή της πραγματικότητας. Όσοι είναι πλούσιοι συνήθως ανήκουν σε μία από τις τρεις κατηγορίες : 1) κληρονόμοι που έχουν αναπτύξει περισσότερο ή λιγότερο το αρχικό τους κεφάλαιο που τους χάρισε ο Θεός και η Φύση 2) επιχειρηματίες ορόσημα όπως ο Στιβ Τζομπς, που είναι η ονείρωξη κάθε φιλελεύθερου και 3) καλλιτέχνες, ποδοσφαιριστές και παρόμοια επαγγέλματα.
Για τη δεύτερη κατηγορία, το ξέρω ότι θα χρησιμοποιήσω μια θέαση που συνωφρυώνει κάθε δεξιό, αλλά κανένας Στιβ Τζομπς δεν θα γινόταν αυτό που ήταν χωρίς τους εκατοντάδες ανθρώπους που δουλεύουν από κάτω του. Ο πλούτος παράγεται μόνο από την ανθρώπινη εργασία (βγάζω κατά μέρος προς το παρόν τις καταγγελίες για τη Foxconn γιατί παραείναι εύκολες). Και κάποιος δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι ο Στιβ Τζομπς εργάστηκε πιο σκληρά από το μέσο προγραμματιστή της Apple, όπου τους μοίραζε σε ανταγωνιστικές ομάδες, και τους πίεζε να δημιουργούν διαφορετικά μοντέλα του ίδιου project. Ο Στιβ Τζομπς και ο κάθε Στιβ Τζομπς εκμεταλλευόταν πάντα τις ιδέες των άλλων, βρισκόταν στη σωστή θέση τη σωστή στιγμή, δεν δημιουργούσε για τη χαρά της δημιουργίας αλλά για να βγάλει χρήματα. Και επίσης όπως κάθε άνθρωπος πάτησε πάνω σε χνάρια γιγάντων. Στη συλλογική τεχνολογική μας κληρονομιά, σε εφευρέσεις που δημιούργησαν πανεπιστημιακοί χωρίς αντάλλαγμα, όπως τις γλώσσες προγραμματισμού, και το διαδίκτυο. Γιατί τότε η μοιρασιά του πλούτου του να μην είναι δίκαιη;
Οι καλλιτέχνες κλπ στην ουσία επίσης στηρίζονται πάνω στην συλλογική τεχνολογία, η οποία τους επιτρέπει να βγάζουν πολλά αντίτυπα του ίδιου πνευματικού έργου, και στην προβολή μέσω των ΜΜΕ. Πάλι δεν δουλεύουν σκληρότερα από έναν χαμηλόμισθο.
Και ας φτάσουμε στο φοβερό επίλογο : από το 1970 μέχρι σήμερα ο παγκόσμιος πληθυσμός που ζει με κάτω από 1$ έχει πέσει κατά 80%. Με ένα γρήγορο γκουγκλάρισμα   βρίσκεις ότι ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός ζει με κάτω από 2,5$ την ημέρα (!) Οκ, φίλε καλή προσπάθεια. Και όλα αυτά με μια αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ από τη δεκαετία του ’70 μέχρι σήμερα κατά 63 τρις περίπου; – χωρίς προσαρμογή του πληθωρισμού. Μιλάμε για φοβερή και ταχεία διάχυση του πλούτου.
Φυσικά ούτε λόγος για την προϋπάρχουσα συσσώρευση πλούτου των πρώην αποικιοκρατικών χωρών. Όπως είπαμε τα έχουν κερδίσει με την αξία τους.
Συμπέρασμα : το φιλελεύθερο φιλοσοφικό παιχνιδάκι θα είχε πλάκα αν δεν διαφαινόταν μια μεγάλη αγωνία, να διατηρηθούν προνόμια και πλούτος, που έχουν συσσωρευθεί με κάθε άλλο από αξιοκρατικό τρόπο. Ή μάλλον με αξιοκρατικό τρόπο, ανάλογα με το ποιος ορίζει της αξίες. Γενικά θα έχει πλάκα να δούμε μια στροφή προς κάποια αναζήτηση ηθικού πλεονεκτήματος, στη ρητορική του φιλελεύθερου, αλλά ξέρω ότι δεν είναι κουστουμάκι που τους ταιριάζει. Ο πραγματικός φιλελεύθερος είναι αυτός που θα πει με ειλικρίνεια “Frankly, my dear, I don’t give a damn“.


ΥΓ. Σε μια προσπάθεια να ανακτήσει το ηθικό του πλεονέκτημα ο αστός θα προτάξει το φιλανθρωπικό του έργο. Φυσικά αν κάποιος εξετάσει πώς πραγματικά παράγεται ο πλούτος, πρόκειται για το προπέτασμα καπνού, με το οποία  θα διατηρήσει τα προνόμια, ειδικά με την επίθεση που γίνεται στη φορολογία και στο κοινωνικό κράτος.

Μικρούλης σύνδεσμος: http://wp.me/p1lzKi-lX

Πηγη