Φαινομενολογία του χρήματος και της διαφθοράς και ταξική πάλη

Από το Lenin Reloaded

Ι. Το χρήμα είναι ο μεγάλος κοινωνικός ενοποιητής: συνδέει κάθε μέλος της κοινωνίας, από άκρη σε άκρη, σε παγκόσμια κλίμακα, σε ένα τεράστιο, δαιδαλώδες πλέγμα σχέσεων απ' το οποίο είναι αδύνατο να βγεις χωρίς να εξέλθεις απ' τον πολιτισμό τον ίδιο. Εξαναγκάζει κάθε άνθρωπο στην αποδοχή και αναπαραγωγή των κοινωνικών σχέσεων στις οποίες γεννιέται, χωρίς την ανάγκη πρόσβασης σε θρησκευτικές δοξασίες, καταγωγικούς μύθους, ή οτιδήποτε άλλο εγγυόταν παλαιότερα την κοινωνική συνοχή. Στην πραγματικότητα, το χρήμα είναι ουσιαστικά συνώνυμο του πολιτισμού, εφόσον ληφθεί υπόψη ότι με την λέξη "πολιτισμός" ο Ένγκελς περιέγραψε το πέρασμα στην πατριαρχική εξουσία, την ατομική ιδιοκτησία και τη δουλεία που σηματοδότησε το τέλος των κοινωνιών των βαρβάρων.

ΙΙ. Το χρήμα είναι ο μεγάλος κοινωνικός διαιρέτης: ο ανταγωνισμός για το χρήμα φέρνει, σε καθημερινό επίπεδο, κάθε μέλος της κοινωνίας σε σύγκρουση συμφερόντων με κάθε άλλο: τον πωλητή με τον αγοραστή, τον εργοδότη με τον εργαζόμενο, τον ιδιοκτήτη με τον ενοικιαστή, την πόρνη με τον πελάτη της, τον δικηγόρο με τον δικό του, τον δάσκαλο με τον μαθητή, τον συγγραφέα με τον εκδότη, τον "ντόπιο" με τον "μετανάστη", τον ένα έμπορο με τον διπλανό του, με εμπόρους στην άλλη άκρη της γης. 

ΙΙΙ. Όλοι με όλους, όλοι εναντίον όλων: αυτή είναι η φαινομενολογική αποτύπωση της θεμελιακά διττής λειτουργίας του χρήματος. Από την οπτική του χρήματος, που είναι και η μόνη οπτική που μπορεί να επιτρέψει μια κοινωνία που έχει γίνει ώριμα καπιταλιστική, κανείς άνθρωπος που μετέχει του πολιτισμού δεν μπορεί να εξαιρεθεί από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό των κοινωνικών σχέσεων, και κανείς δεν μπορεί να εξαιρεθεί από τον στρόβιλο των ανταγωνισμών.

IV. Η φαινομενολογία της διαφθοράς είναι ακριβώς η ίδια: κάθε σκάνδαλο διαφθοράς αποκαλύπτει πολυεπίπεδα δίκτυα σχέσεων ανάμεσα στις πιο φαινομενικά ετερογενείς επαγγελματικές ομάδες ή πολιτικές ιδεολογίες, και κάθε σκάνδαλο διαφθοράς αποκαλύπτει ταυτόχρονα των κρυφό πόλεμο αυτών των ομάδων με άλλες ομάδες, με κοινό στόχο το χρήμα, την εξασφάλισή του, την απρόσκοπτη συσσώρευσή του. Η διαφθορά βάζει τον δημοσιογράφο του κρατικού καναλιού και τον ηθοποιό στην ίδια ομάδα, και απέναντί τους τοποθετεί κάποιον που είναι ταυτόχρονα αδιαχώριστος από αυτούς, μέρος του ίδιου κοινωνικού υποκυκλώματος (ΜΜΕ/θέαμα), αλλά και θύμα τους, τον παρουσιαστή χιουμοριστικής-καταγγελτικής εκπομπής, που όμως είναι επίσης ιδιοκτήτης και άρα εντασσόμενος σε άλλες σχέσεις, με άλλους εχθρούς και συμμάχους, κλπ.

V. Η θέση για την ταξική πάλη είναι η διπλή άρνηση της φαινομενολογίας του χρήματος και της διαφθοράς: δεν είναι ούτε όλοι με όλους, ούτε όλοι εναντίον όλων. Αντί για ατέρμονες θέσεις συνέργειας και σύγκρουσης, διαπλοκής και ανταγωνισμού, παράγει δύο και μόνο θέσεις, απλοποιώντας ριζικά το δαιδαλώδες πεδίο των σχέσεων. Δεν υπάρχει τίποτα το παράξενο στη θέση ότι μια τέτοια οπτική είναι "απλουστευτική". Είναι απλουστευτική: όμως η απλούστευση είναι επίσης μια επιστημολογική μετατόπιση του προβλήματος, μια εκ νέου διατύπωσή του, έξω από τα εμπειρικά όρια που επιβάλλει το διττό πρόσωπο του χρήματος. Η θέση για την ταξική πάλη ανταγωνίζεται ριζικά τη φαινομενολογία του χρήματος και της διαφθοράς, όχι όμως επειδή παράγει μια επιστημονικά "αντικειμενικότερη" περιγραφή των πραγματικών σχέσεων στην κοινωνία, αλλά επειδή προσφέρει στο υποκείμενο έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο του να χαρτογραφήσει τις ίδιες σχέσεις που χαρτογραφεί και η φαινομενολογία του χρήματος και της διαφθοράς. Η αντικατάσταση του χρήματος από την ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής ως κριτηρίου ομαδοποίησης σημαίνει στην πράξη ότι ο εργοδότης και ο εργαζόμενος, η πόρνη και ο πελάτης της, κλπ, δεν ανταγωνίζονται για το χρήμα, ούτε συνδέονται με το χρήμα από την ίδια θέση· ότι  υπάρχει ένας δεύτερος ανταγωνισμός που τέμνει κάθετα τόσο τις σχέσεις όσο και τους ανταγωνισμούς της εμπειρικής πραγματικότητας, και που ομαδοποιεί τους ανθρώπους διαφορετικά, φέρνοντας κάποιους μαζί με κάποιους (ως συντρόφους) και τους διαχωρίζει κάθετα από άλλους (ως αντιπάλους).

VI. Αν αυτή είναι η διαφορά μεταξύ της φαινομενολογίας του χρήματος και της διαφθοράς και της θέσης για την ταξική πάλη, υπάρχει οποιοσδήποτε "αντικειμενικός" λόγος να προτιμήσει ένας άνθρωπος την δεύτερη, βλέποντας, για παράδειγμα, στον μαινόμενο "ενδοαστικό" ανταγωνισμό ένα απλό επιφαινόμενο της βαθύτερης, αλλά όχι απαραίτητα περισσότερο εντυπωσιακής φαινομενικά σύγκρουσης μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας;

VII. Υπάρχει: η θέση πως όλοι είναι μαζί με όλους και ταυτόχρονα εναντίον όλων είναι παράδοξη, και η παραδοξότητά της παραλύει την συνείδηση. Είναι μια θέση στην βάση της οποίας δεν μπορείς να κάνεις απολύτως τίποτα, γιατί δεν υπάρχει κανείς υποκειμενικός χώρος απ' τον οποίο να το κάνεις. Είσαι, ως άτομο, απλώς ένας ακόμα συνένοχος και συνεργός της οικουμενικής συμμαχίας, και ταυτόχρονα, ένας ακόμα θύτης ή θύμα του οικουμενικού πολέμου.

VIII. Η θέση για την ταξική πάλη, αντίθετα, κινητοποιεί: υπάρχει ένας υποκειμενικός χώρος που μπορείς να καταλάβεις ώστε να δράσεις με την μία ή την άλλη πλευρά, και επομένως και ενάντια στη μία ή την άλλη πλευρά. Και --αυτό είναι ουσιώδες-- ο στόχος της δράσης της μίας πλευράς δεν είναι απλώς η νίκη επί της άλλης, αλλά η αντικειμενική καταστροφή τόσο της θέσης της ταξικής πάλης όσο και της φαινομενολογίας του χρήματος και της διαφθοράς. Η κομμουνιστική κοινωνία είναι μια κοινωνία όπου ισχύει μόνο το ότι όλοι είναι με όλους, μια άρνηση δηλαδή, μέσω ακριβώς της συγκράτησης μόνο της κατάφασης, τόσο της άρνησης που εμπερικλείει η θέση της ταξικής πάλης (κάποιοι είναι με κάποιους και εναντίον κάποιων άλλων) όσο και η θέση της φαινομενολογίας του χρήματος και της διαφθοράς (όλοι είναι με όλους, και όλοι είναι ταυτόχρονα εναντίον όλων).