Από Cogito Ergo Sum
Τα προηγούμενα μέρη
Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού -7. Το ξεκίνημα της κόντρας και 8. Το τρίπτυχο του Φρήντμαν
Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού -9. Το πρελούδιο
Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού - 10. Το σχέδιο αποτυγχάνει, αλλά...
Πριν συνεχίσουμε, ας ανοίξουμε μια παρένθεση για να δούμε το στοιχείο το οποίο χαρακτηρίζει τον φρηντμανισμό και τον διαφοροποιεί από τον θεωρητικό νεοφιλελευθερισμό των Σουμπέτερ και Χάγιεκ. Είναι το στοιχείο το οποίο η Ναόμι Κλάιν ονόμασε "δόγμα του σοκ" κι έγραψε ένα θαυμάσιο βιβλίο με αυτόν ακριβώς τον τίτλο. Πρόκειται για μια συνταγή του Φρήντμαν, η οποία "συνιστά τον πυρήνα της τακτικής του σημερινού καπιταλισμού" (Κλάιν). Αλλά ας αφήσουμε τον ίδιο τον Φρήντμαν να μιλήσει:
"Υπάρχει τεράστια αδράνεια, μια τυραννία του καθεστώτος στις ιδιωτικές και ιδιαίτερα στις κυβερνητικέςρυθμίσεις. Μόνο μια κρίση -πραγματική ή εκλαμβανόμενη ως πραγματική- παράγει πραγματική αλλαγή.Όταν ξεσπάει αυτή η κρίση, οι πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται εξαρτώνται από τις περιρρέουσεςιδέες. Αυτή, πιστεύω, [πρέπει να] είναι η βασική λειτουργία μας: να αναπτύσσουμε εναλλακτικές πολιτικές σε αντικατάσταση αυτών που υπάρχουν, να τις διατηρούμε ζωντανές και διαθέσιμες μέχρι τοπολιτικά αδύνατο να γίνει πολιτικά αναπόφευκτο." (Φρήντμαν, "Καπιταλισμός και Ελευθερία").
Με άλλα λόγια, ο Φρήντμαν καλεί τους μαθητές του να ενισχύουν διαρκώς το ιδεολογικό τους οπλοστάσιο και να περιμένουν την κατάλληλη στιγμή για να μετουσιώσουν τις ιδέες σε πράξη. Και ως την πλέον κατάλληλη στιγμή θεωρεί το ξέσπασμα μιας -πραγματικής ή τεχνητής- κρίσης. Εκεί, πάνω σ' αυτό το ξέσπασμα πρέπει να εκδηλωθεί η δράση, την ώρα που η κοινωνία βρίσκεται σε κατάσταση "σοκ".
Σύμφωνα με τον Φρήντμαν, συνθήκες κρίσης επικρατούν και κατά την οποιαδήποτε αλλαγή κυβέρνησης, ακόμη κι αν αυτή η αλλαγή αποτελεί προϊόν δημοκρατικών και όχι πραξικοπηματικών διαδικασιών. Στο βιβλίο "Η Τυραννία του Καθεστώτος", το οποίο έγραψε μαζί με την σύζυγό του Ρόουζ, αναφέρει: "Μια νέα κυβέρνηση έχει στην διάθεσή της από έξι έως εννέα μήνες για να επιβάλλει ριζικές αλλαγές. Αν δεν αρπάξει την ευκαιρία για να δράσει αποφασιστικά κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου, δεν θα της προσφερθεί ξανά τέτοια ευκαιρία". (*) Αυτή η υπόδειξη συνιστά την σημαντικώτερη συμβουλή του Φρήντμαν στις νεοφιλελεύθερες εξουσίες ίσαμε σήμερα. Αν και, κατά βάση, ο Φρήντμαν απλώς "έντυσε" με την "επιστημονική αυθεντία" του το μακκιαβελικό τσιτάτο: "τα πλήγματα πρέπει να επιφέρονται όλα μαζί".
Το "δόγμα του σοκ" διαφοροποιεί απολύτως τον Φρήντμαν από όλους τους άλλους θεωρητικούς οικονομολόγους. Σε τελική ανάλυση, ο φρηντμανισμός δεν συνιστά μια καθαρά οικονομική θεωρία αλλά εμπεριέχει και πολιτικό μπούσουλα για την εφαρμογή του. Μάλιστα, όσο περισσότερο εντρυφεί κανείς στα βιβλία του Φρήντμαν, τόσο περισσότερο πείθεται ότι ο οικονομολόγος συγγραφέας τους κινείται ανάποδα: δεν ανατέμνει τον "καπιταλισμό", προκειμένου να φτάσει στην "ελευθερία" αλλά θεωρεί δεδομένο το ότι ο καπιταλισμός πρέπει να μεγιστοποιεί το κέρδος και, προς τούτο, ανατέμνει την ελευθερία.
Στο προηγούμενο κείμενο αναφέραμε ότι η δημοκρατία αποτελούσε ακατάλληλο περιβάλλον για τα "παιδιά του Σικάγου". Πράγματι, η αδημονία του κεφαλαίου να εφαρμόσει στην πράξη την φρηντμανική θεωρία δεν θα μπορούσε να ταιριάξει με την αναμονή για το πότε και αν θα επιχειρούσε κάποια κυβέρνηση να εκμεταλλευτεί τους "έξι έως εννέα μήνες" του δόγματος Φρήντμαν. Μια κατευθυνόμενη δικτατορία θα ήταν πολύ πιο βολική.
Το πρώτο πείραμα για ένα σοκ τέτοιας μορφής πραγματοποιήθηκε το 1964 στην Βραζιλία. Το δεύτερο, με διαφορετικές συνθήκες, πραγματοποιήθηκε τον επόμενο χρόνο στην Ινδονησία. Στο επόμενο σημείωμα θα πούμε περισσότερα γι' αυτά τα πειράματα και θα δούμε τους λόγους οι οποίοι οδήγησαν τον φρηντμανισμό στην υιοθέτηση του ινδονησιακού μοντέλου.
(*) Στο βιβλίο του "Το απόλυτο κραχ", ο Ιγνάσιο Ραμονέ αποδίδει λανθασμένα το συγκεκριμένο απόσπασμα στο "Καπιταλισμός και Ελευθερία". Το ίδιο λάθος επαναλαμβάνει και για ένα ακόμη απόσπασμα. Προφανώς, αυτά τα επουσιώδη λάθη οφείλονται σε κεκτημένη ταχύτητα του συγγραφέα.
Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού -9. Το πρελούδιο
Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού - 10. Το σχέδιο αποτυγχάνει, αλλά...
Πριν συνεχίσουμε, ας ανοίξουμε μια παρένθεση για να δούμε το στοιχείο το οποίο χαρακτηρίζει τον φρηντμανισμό και τον διαφοροποιεί από τον θεωρητικό νεοφιλελευθερισμό των Σουμπέτερ και Χάγιεκ. Είναι το στοιχείο το οποίο η Ναόμι Κλάιν ονόμασε "δόγμα του σοκ" κι έγραψε ένα θαυμάσιο βιβλίο με αυτόν ακριβώς τον τίτλο. Πρόκειται για μια συνταγή του Φρήντμαν, η οποία "συνιστά τον πυρήνα της τακτικής του σημερινού καπιταλισμού" (Κλάιν). Αλλά ας αφήσουμε τον ίδιο τον Φρήντμαν να μιλήσει:
"Υπάρχει τεράστια αδράνεια, μια τυραννία του καθεστώτος στις ιδιωτικές και ιδιαίτερα στις κυβερνητικέςρυθμίσεις. Μόνο μια κρίση -πραγματική ή εκλαμβανόμενη ως πραγματική- παράγει πραγματική αλλαγή.Όταν ξεσπάει αυτή η κρίση, οι πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται εξαρτώνται από τις περιρρέουσεςιδέες. Αυτή, πιστεύω, [πρέπει να] είναι η βασική λειτουργία μας: να αναπτύσσουμε εναλλακτικές πολιτικές σε αντικατάσταση αυτών που υπάρχουν, να τις διατηρούμε ζωντανές και διαθέσιμες μέχρι τοπολιτικά αδύνατο να γίνει πολιτικά αναπόφευκτο." (Φρήντμαν, "Καπιταλισμός και Ελευθερία").
Με άλλα λόγια, ο Φρήντμαν καλεί τους μαθητές του να ενισχύουν διαρκώς το ιδεολογικό τους οπλοστάσιο και να περιμένουν την κατάλληλη στιγμή για να μετουσιώσουν τις ιδέες σε πράξη. Και ως την πλέον κατάλληλη στιγμή θεωρεί το ξέσπασμα μιας -πραγματικής ή τεχνητής- κρίσης. Εκεί, πάνω σ' αυτό το ξέσπασμα πρέπει να εκδηλωθεί η δράση, την ώρα που η κοινωνία βρίσκεται σε κατάσταση "σοκ".
Σύμφωνα με τον Φρήντμαν, συνθήκες κρίσης επικρατούν και κατά την οποιαδήποτε αλλαγή κυβέρνησης, ακόμη κι αν αυτή η αλλαγή αποτελεί προϊόν δημοκρατικών και όχι πραξικοπηματικών διαδικασιών. Στο βιβλίο "Η Τυραννία του Καθεστώτος", το οποίο έγραψε μαζί με την σύζυγό του Ρόουζ, αναφέρει: "Μια νέα κυβέρνηση έχει στην διάθεσή της από έξι έως εννέα μήνες για να επιβάλλει ριζικές αλλαγές. Αν δεν αρπάξει την ευκαιρία για να δράσει αποφασιστικά κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου, δεν θα της προσφερθεί ξανά τέτοια ευκαιρία". (*) Αυτή η υπόδειξη συνιστά την σημαντικώτερη συμβουλή του Φρήντμαν στις νεοφιλελεύθερες εξουσίες ίσαμε σήμερα. Αν και, κατά βάση, ο Φρήντμαν απλώς "έντυσε" με την "επιστημονική αυθεντία" του το μακκιαβελικό τσιτάτο: "τα πλήγματα πρέπει να επιφέρονται όλα μαζί".
Το "δόγμα του σοκ" διαφοροποιεί απολύτως τον Φρήντμαν από όλους τους άλλους θεωρητικούς οικονομολόγους. Σε τελική ανάλυση, ο φρηντμανισμός δεν συνιστά μια καθαρά οικονομική θεωρία αλλά εμπεριέχει και πολιτικό μπούσουλα για την εφαρμογή του. Μάλιστα, όσο περισσότερο εντρυφεί κανείς στα βιβλία του Φρήντμαν, τόσο περισσότερο πείθεται ότι ο οικονομολόγος συγγραφέας τους κινείται ανάποδα: δεν ανατέμνει τον "καπιταλισμό", προκειμένου να φτάσει στην "ελευθερία" αλλά θεωρεί δεδομένο το ότι ο καπιταλισμός πρέπει να μεγιστοποιεί το κέρδος και, προς τούτο, ανατέμνει την ελευθερία.
Στο προηγούμενο κείμενο αναφέραμε ότι η δημοκρατία αποτελούσε ακατάλληλο περιβάλλον για τα "παιδιά του Σικάγου". Πράγματι, η αδημονία του κεφαλαίου να εφαρμόσει στην πράξη την φρηντμανική θεωρία δεν θα μπορούσε να ταιριάξει με την αναμονή για το πότε και αν θα επιχειρούσε κάποια κυβέρνηση να εκμεταλλευτεί τους "έξι έως εννέα μήνες" του δόγματος Φρήντμαν. Μια κατευθυνόμενη δικτατορία θα ήταν πολύ πιο βολική.
Το πρώτο πείραμα για ένα σοκ τέτοιας μορφής πραγματοποιήθηκε το 1964 στην Βραζιλία. Το δεύτερο, με διαφορετικές συνθήκες, πραγματοποιήθηκε τον επόμενο χρόνο στην Ινδονησία. Στο επόμενο σημείωμα θα πούμε περισσότερα γι' αυτά τα πειράματα και θα δούμε τους λόγους οι οποίοι οδήγησαν τον φρηντμανισμό στην υιοθέτηση του ινδονησιακού μοντέλου.
(*) Στο βιβλίο του "Το απόλυτο κραχ", ο Ιγνάσιο Ραμονέ αποδίδει λανθασμένα το συγκεκριμένο απόσπασμα στο "Καπιταλισμός και Ελευθερία". Το ίδιο λάθος επαναλαμβάνει και για ένα ακόμη απόσπασμα. Προφανώς, αυτά τα επουσιώδη λάθη οφείλονται σε κεκτημένη ταχύτητα του συγγραφέα.
Τζιζους, καλά υποτίθεται ότι είστε ορθολογιστές - "επιστήμονες" και υιοθετείτε τις συνωμοσιολογικές ανοησίες της Ν. Κλάιν για τον νεοφιλελευθερισμό ως "δόγμα" και "πολιτική σοκ" το οποίο προετοίμασαν και επέβαλαν κάποια υποχθόνια μυαλά, μιμούμενοι και τεχνικές σοκ του στρατού κτλ.; Αυτά είναι αστεία πράγματα. Είπαμε να κάνετε άνοιγμα στο λαό, αλλά όχι με ματζούνια και αστρολογία...
ΑπάντησηΔιαγραφήΌλως τυχαίως το "δόγμα του σοκ" συμπληρώνω, υιοθετείται από "πατριώτες", χωρίς καμία ταξική και συστημική ανάλυση αλλά και από προσκείμενους στο αντιδραστικό τμήμα του "αντιεξουσιαστικού" χώρου. (το ιντιμίντια είναι γεμάτο από θετικές αναφορές στο 'δόγμα' της Κλάιν)
ΑπάντησηΔιαγραφήΕιδικά για το βιβλίο της Κλάιν, το παρον μπλογκ έχει τοποθετηθεί
ΑπάντησηΔιαγραφήhttp://redflyplanet.blogspot.com/2011/10/blog-post_8252.html
Επειδή όμως το συγκεκριμένο άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση μιας ενδιαφέρουσας σειράς κειμένων απο άλλο μπλογκ το οποίο τονίζεται στην πρώτη σειρά, συνεχίζουμε την αναδημοσίευση του χωρίς σχολιασμό απο εμάς, και παρατηρούμε την σκέψη του αρθρογράφου του.
Άρα θα πρότεινα να εκλείψουν οι εξυπνακισμοί, και τα σχόλιά σας να απευθυνθούν στο συγγραφέα του άρθρου, ο οποίος εξάλλου δεν δηλώνει κομμουνιστής.
Α, και η επιλογή δημοσίευσης του συγκεκριμένου άρθρου είναι στα πλαίσια της αντισυστημικής πληροφόρησης να υποθέσω...
ΑπάντησηΔιαγραφήΜερικοί θα πρέπει να είναι λίγο πιο προσεκτικοί στις ενστάσεις τους. Η "μαρξιστική" σχολή που λέει ότι όλα ρυθμίζονται από ένα αυτόματο οικονομικό πιλότο είναι εντελώς λάθος. Είναι τόσο λάθος όσο και το να μιλάμε για "ελεύθερη αγορά" σήμερα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτην εποχή του ιμπεριαλισμού η πολιτική, η ΠΟΛΙΤΙΚΗ, παίζει ένα πολύ ξεχωριστό ρόλο και δεν είναι καθόλου δευτερεύον ζήτημα ή -πολύ χειρότερα- "συνωμοσιολογία". Είναι ο τρόπος που ο καπιταλισμός/ιμπεριαλισμός διαχειρίζεται την κρίση, την επεκτείνει, την μεταβιβάζει, την διαχέει, και εν τέλει την χρησιμοποιεί για την αναπαραγωγή της κυριαρχίας του.
Γιατί η κρίση δεν είναι μια "στιγμή" ή μια "Μαύρη Δευτέρα" στα χρηματιστήρια, όσο κι αν έχει αναγκαστικά κορυφώσεις, εξάρσεις, σημεία καμπής.
Τώρα βέβαια το αν και κατά πόσο η πολιτική προέρχεται, "βγαίνει" από τους πολιτικούς ή αν (και κατά πόσο) οι αστοί πολιτικοί είναι απλά μαριονέτες σε μια πολιτική που αποφασίζεται αλλού, είναι άλλο θέμα...
RED. ΑΠΟ ΠΟΥ ΩΣ ΠΟΥ Ο ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ ΛΕΕΙ ΟΤΙ ΟΛΑ ΡΥΘΜΙΖΟΝΤΑΙ ΑΥΤΟΜΑΤΑ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΑΥΤΟΜΑΤΟ ΠΙΛΟΤΟ?ΠΟΥ ΤΟ ΕΧΕΙ ΠΕΙ Ο ΜΑΡΞ ΑΥΤΟ ?ΑΝΤΙΘΕΤΑ Ο ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ ΕΧΕΙ ΠΟΛΥ ΚΑΘΑΡΗ ΘΕΣΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΟ ΡΟΛΟ ΠΟΥ ΑΥΤΟ ΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΕΤΣΙ ΠΟΥ ΝΑ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΤΡΟΠΟ ΤΑ ΣΥΝΦΕΡΟΝΤΑ ΤΗΣ ΑΡΧΟΥΣΑΣ ΤΑΞΗΣ . ΑΠΟ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΣΚΟΠΙΑ Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΛΕΝΙΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΜΑΡΞΙΣΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΡΑΤΟΥ ΜΟΝΩΠΟΛΙΩΝ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ ΠΑΡΑΓΩΝΤΟΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΞΕΚΑΘΑΡΙΖΟΥΝ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΜΙΑ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ ΚΑΙ ΣΥΓΟΥΡΑ ΔΕΝ ΘΕΩΡΟΥΝ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΑ ΚΑΝΕΝΑ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ!
ΑπάντησηΔιαγραφήΓι αυτό έβαλα το "μαρξιστική" σε εισαγωγικά βρε RED...
ΑπάντησηΔιαγραφήΥπάρχουν όμως σήμερα "μαρξιστές" που ουσιαστικά επιδίδονται σε ένα στείρο οικονομισμό (δεν είναι καινούριο αυτό) θεωρώντας κάθε τι που δεν βγαίνει άμεσα και ευθέως από οικονομικά δεδομένα ως δευτερεύον ή/και "συνομωσιολογία"!
Το αν είναι δόγμα ο νεοφιλελευθερισμός φαίνεται από την όλο και πιο έντονη εφαρμογή του παρόλο που ουσιαστικά δεν έχει προσφέρει καμία πραγματική διέξοδο/λύση πουθενά στον κόσμο, ίσα ίσα δημιουργεί όλο και μεγαλύτερες ανισορροπίες.
Το ΓΙΑΤΙ όμως έγινε δόγμα, αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Προφανώς όχι γιατί ο Φρήντμαν συνωμότησε...επιτυχώς, αλλά γιατί ο ιμπεριαλισμός δεν ενδιαφέρεται να προσφέρει κάποια λύση για την ανθρωπότητα, ενδιαφέρεται να διαχειριστεί όσο το δυνατόν καλύτερα τα αντικειμενικά και αναπόφευκτα αδιέξοδα που δημιουργεί, με μόνο στόχο την συντήρηση και την διαιώνιση της κυριαρχίας του.