Εμιλιάνο Ζαπάτα

Στις 10 Απριλίου του 1919 ο Εμιλιάνο Ζαπάτα, ο αγνότερος των επαναστατών, ο πιστότερος στους φτωχούς, ο αποφασιστικότερος στην εφαρμογή του δικαίου» όπως τον ονόμασε ο ουρουγουανός συγγραφέας και δημοσιογράφος, Εδουάρδο Γκαλεάνο, δολοφονήθηκε από τις μαριονέτες του «προέδρου» της χώρας, Καράνσα, που τον είχαν παρασύρει ύπουλα σε κάποια συνάντηση με δήθεν αυτομολήσαντες από τον κυβερνητικό στρατό.

Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα, μεξικάνος ιθαγενής, γεννήθηκε στο χωριό Σαν Μιγκέλ Ανενκουίλκο, στην επαρχία Μορέλος, στις 8 Αυγούστου του 1879. Μεγάλωσε μιλώντας τη γλώσσα των ιθαγενών, των «ινδιάνων». Ο πατέρας του, Γαβριήλ, ήταν από τους τυχερούς, είχε δικό του ένα μικρό κομμάτι γης κι έτσι ο Εμιλιάνο έζησε σχετικά πιο άνετα από τα υπόλοιπα παιδιά της κοινωνικής τάξης του. Ούτε εκείνος ούτε ο αδελφός του, ο Εφέμιο, χρειάστηκε να δουλέψουν στις μεγάλες χασιέντες. Παρ΄ όλα αυτά, δεν έλαβε ιδιαίτερη μόρφωση -- η πολιτική του συνείδηση στηρίχθηκε κυρίως στη βαθύτατη αίσθηση του δικαίου που τον διέκρινε. Η οικογένειά του συντήρησε και ανέδειξε αυτή την αίσθηση, μέσα από τις μνήμες των μεγαλυτέρων. 

Οι Ζαπάτα είχαν δώσει το αίμα τους, στις μάχες κατά της Ισπανίας, κατά της γαλλικής επικυριαρχίας, υπέρ των κοινωνικών μεταρρυθμίσεων. Ο Εμιλιάνο, που είχε μείνει ορφανός από τα 17 του, αν και δεν θιγόταν ο ίδιος από τις πράξεις και τις πρακτικές των τσιφλικάδων, έδειξε την αγάπη του για το δίκαιο από το 1897 κιόλας, όταν συνελήφθη για πρώτη φορά, διότι υπεράσπισε με κάθε τρόπο τους αγρότες της περιοχής, τους καμπεσίνος του Μορέλος, οι οποίοι αντιδρούσαν στην επίταξη της γης τους και την «ένταξή» της σε μία μεγάλη χασιέντα.

Την εποχή που ξέσπασε η επανάσταση, ο Εμιλιάνο ήταν ήδη πολύ γνωστός, ως ένας από τους καλύτερους εκπαιδευτές αλόγων της χώρας. Και οι συμπολίτες του τον αγαπούσαν κι εκτιμούσαν τον ακέραιο χαρακτήρα του. Υπηρέτησε μόνο έξι μήνες στο στρατό, καθώς «παραχωρήθηκε» κατόπιν σε έναν πλούσιο και ισχυρό γαιοκτήμονα, ως εκπαιδευτής των αλόγων του. Η εκλογή του ως προέδρου του συμβουλίου άμυνας της κωμόπολης στην οποία μεγάλωσε, Σαν Μιγκέλ, σήμανε και την αναδιοργάνωση αυτής της άμυνας. ΄Οταν οι γαιοκτήμονες αρνήθηκαν να επιστρέψουν στους αγρότες τη γη που τους είχαν «νομίμως» αρπάξει, οι αγρότες, με επικεφαλής τον Εμιλιάνο, προχώρησαν σε κατάληψη των γαιών τους και επανακατανομή τους.

Από την πρώτη μέρα της εκλογής του στην ΄Αμυνα, άρχισε να δημιουργεί έναν μικρό στρατό -- η εξέγερση κατά του δικτάτορα Πορφύριο Ντίας δεν είχε ξεκινήσει, μα ο Εμιλιάνο έβλεπε τα σημεία των καιρών. Η επανάσταση ξεκίνησε το 1910 κι ανέτρεψε τον Ντίας, δημιουργώντας παράλληλα τις συνθήκες για τη δημιουργία ενός αντι-αμερικανικού (ο Ντίας έτρεφε άριστες σχέσεις με τις ΗΠΑ), αντιαποικιοκρατικού, εθνικο-απελευθερωτικού κινήματος, κύριος εκφραστής του οποίου ήταν, και παραμένει ακόμη και σήμερα στο Μεξικό, ο Εμιλιάνο Ζαπάτα.

Με την πτώση του Ντίας, ο Ζαπάτα υποστήριξε τον Μαδέρα και τον συνάντησε για να του εξηγήσει τι ζητούσαν οι αγρότες. Ο τελευταίος αρνήθηκε να του υποσχεθεί άμεσα ανακατανομή της γης και ζήτησε τον αφοπλισμό των ανταρτών του Εμιλιάνο. Ο Ζαπάτα κατάλαβε ότι δεν υπήρχε ιδιαίτερη πρόθεση εφαρμογής των απόψεών του, για τη μεγάλη, ριζοσπαστική ανακατανομή της γης, που σύντομα θα καταγραφόταν στο σχέδιο της Αγιάλα. Παρ΄ όλα αυτά, αποπειράθηκε να συμπλεύσει, ελπίζοντας σε μεταγενέστερη αποδοχή των θέσεών του. Ο στρατός του Ζαπάτα, ο Απελευθερωτικός Στρατός του Νότου, που ο κόσμος ονόμαζε «Ζαπατίστας», ετοιμαζόταν να αφοπλιστεί όταν δέχθηκε την επίθεση του Φρανσίσκο Μαδέρα. Εμπειροπόλεμοι, έτοιμοι να υπερασπιστούν τα αιτήματά τους με τη ζωή τους, βρέθηκαν αντιμέτωποι με τον κυβερνητικό στρατό, του οποίου ηγείτο ο Βικτοριάνο Χουέρτα, ο οποίος ωστόσο, είχε προσωπικές βλέψεις: σύντομα θα ανέτρεπε και θα δολοφονούσε τον Μαδέρα (1913).

Στο πλευρό του συγκεντρώνονταν όλο και περισσότεροι αγρότες, ενώ οι απόψεις του υποστηρίχτηκαν και από πολλούς διανοούμενους, που συνέδεσαν τις θεωρίες του με αυτές του Καρλ Μαρξ. Μετά την καταστολή της εξέγερσης του Μαδέρα, το Φεβρουάριο του 1913, ο Ζαπάτα ένωσε τις δυνάμεις του με αυτές του Πάντσο Βίλα στο βορρά και συνέχισε τον αγώνα του, ακόμα κι όταν έπεσε η δικτατορία του Ντίας. Μαζί κατέλαβαν τρεις φορές την πόλη του Μεξικού, αλλά αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν.

Τελικά στις 10 Απριλίου του 1919 ο Ζαπάτα έπεσε θύμα ενέδρας. Εκτελέστηκε εν ψυχρώ από τις κυβερνητικές δυνάμεις, κατά τη συνάντησή του με έναν στρατηγό που υποτίθεται ότι ήθελε να προσχωρήσει στην επανάσταση.........