Τα κοινωνικά αίτια της εγκληματικότητας - Δ' μέρος

Γ. ΟΞΥΝΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΤΙΘΕΣΕΩΝ
ΝΕΟ ΠΕΔΙΟ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ 

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 η ανθρώπινη κοινωνική Ιστορία βιώνει κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, για πολλούς απροσδόκητες. Ενώ το λυκαυγές του 20ού αιώνα χαρακτηρίσθηκε σαν περίοδος κοινωνικών επαναστάσεων, λαϊκών κατακτήσεων και της κατάκτησης της εξουσίας από την εργατική τάξη, εν τούτοις, το λυκόφως του και η έναρξη του 21ου αιώνα προσδιορίζονται από τις αντεπαναστάσεις, την ανατροπή των σοσιαλιστικών καθεστώτων και την επέκταση του διεθνούς ιμπεριαλιστικού συστήματος.

Οξύνθηκαν οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις και διενέξεις, με αποτέλεσμα οι λαοί να σπαράσσονται από ιμπεριαλιστικούς, κατακτητικούς πολέμους, που αιτία έχουν το άνοιγμα νέων αγορών και την εκμετάλλευση πρώτων υλών και εργατικής δύναμης. Οξύνονται οι φυλετικές και θρησκευτικές διαφορές και αξιοποιούνται για τη διευκόλυνση της ιμπεριαλιστικής διείσδυσης σε χώρες ή ομοσπονδίες κρατών (Βαλκάνια, Μέση Ανατολή) με σκοπό το διαμελισμό των χωρών και τον επαναπροσδιορισμό των συνόρων των κρατών. Τα ισχυρά κεφαλαιοκρατικά κέντρα της καπιταλιστικής Ευρωπαϊκής Ενωσης και των ΗΠΑ ανταγωνίζονται σκληρά για την κυριαρχία πάνω στην παγκόσμια αγορά, ενώ την ίδια στιγμή συμμαχούν οι επιθετικές μηχανές τους στη διενέργεια των πολεμικών επιθέσεων.

Στο πλαίσιο αυτής της αιμοδιψούς καπιταλιστικής βαρβαρότητας διαλύονται κράτη, υποδουλώνονται λαοί, καταστρέφονται παραγωγικές δυνάμεις, εξαθλιώνεται η εργατική τάξη των κατακτημένων χωρών και υποβάλλεται σε αναγκαστική πολιτική και οικονομική μετανάστευση σε άλλες χώρες για αναζήτηση καλύτερων συνθηκών ζωής.

Ο πόνος και η δυστυχία γίνονται εμπόρευμα. Ο καπιταλισμός έχει τις δικές του αξίες και η υπέρτατη αξία του είναι το κέρδος, η εμπορευματοποίηση των πάντων.

Στο έδαφος του συγκεκριμένου «κοινωνικού είναι» αναπτύσσονται νέοι, κοινωνικά «άδικοι» νόμοι, π.χ. για τους μετανάστες στην Ελλάδα και νέο πεδίο εγκληματικότητας. Η εγκληματικότητα αυξάνει με τη μορφή εγκλημάτων κατά της ιδιοκτησίας και της περιουσίας σε συνδυασμό με βίαιες πράξεις, και κατά της ανθρώπινης ζωής. 

Η οικονομική κρίση προκαλεί τη γενικότερη κρίση σε αντιλήψεις, ιδέες, ηθική σε όλο το εποικοδόμημα του καπιταλισμού.

Αστικοί θεσμοί, τους οποίους το σύστημα προσπαθεί να κρατά στο απυρόβλητο της κοινωνικής κριτικής, δεδομένου ότι αποτελούν πυλώνες διατήρησης της ζωής του, κλονίζονται από τα σκάνδαλα που αποκαλύπτονται. Σεξουαλικά όργια στους κόλπους της Εκκλησίας, οικονομικά σκάνδαλα στους κόλπους της δικαιοσύνης, διαφθορά της αστυνομίας, διαπλοκή της εκτελεστικής εξουσίας με μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, διαγράφουν το ζοφερό περιβάλλον μιας κοινωνικής - οικονομικής πραγματικότητας και μιας αντιδραστικής κρατικής εξουσίας. Το κράτος, προκειμένου να ελέγχει την εντεινόμενη εργατική και λαϊκή δυσαρέσκεια, εκσυγχρονίζει τους κατασταλτικούς μηχανισμούς.

Εμφανίζεται σαν αναγκαιότητα της διατήρησης της εξουσίας της αστικής τάξης η αυστηροποίηση του νομοθετικού πλαισίου και ο εμπλουτισμός του με νέα αδικήματα (άρα και με νέους «εγκληματίες»), που προβλέπουν και τιμωρούν νέες εγκληματικές συμπεριφορές, επικίνδυνες για την ασφάλεια και την «τάξη» της καθεστηκυίας εξουσίας. Είναι πρόσφατο γεγονός ο εμπλουτισμός του ποινικού νόμου, σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με διατάξεις περί τρομοκρατικών πράξεων, τόσο γενικά και αόριστα διατυπωμένες, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να ερμηνευθεί π.χ. μια γενική απεργιακή κινητοποίηση εργαζομένων σε μεγάλες μονάδες παροχής ενέργειας, όπως λ.χ. η ηλεκτρική ενέργεια, σαν τρομοκρατική πράξη (ευρωτρομονόμος Ν. 3251/2004). Αφορμή-πρόσχημα υπήρξε η επίθεση στους δίδυμους πύργους του Μανχάταν, στις 11/9/2001, οπότε και υιοθετήθηκε παγκόσμια η αντιτρομοκρατική προπαγάνδα των ΗΠΑ, στο όνομα της οποίας νομιμοποιήθηκαν κρατικά εγκλήματα και ιμπεριαλιστικές πολεμικές επεμβάσεις κατά των λαών της Μέσης Ανατολής (Ιράκ, Αφγανιστάν) και επέλαση στα δημοκρατικά δικαιώματα και τις λαϊκές ελευθερίες των λαών. 

 

Δ. ΚΡΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ-ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Στο έργο του «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους» ο Φρ. Ενγκελς κατέληγε ότι το κράτος είναι το προϊόν της κοινωνίας σε μια ορισμένη βαθμίδα εξέλιξης. Και ο Λένιν στο έργο του «Κράτος και επανάσταση», αναλύοντας τη σκέψη του Ενγκελς, σημείωνε: «το κράτος είναι προϊόν και εκδήλωση των ανειρήνευτων ταξικών αντιθέσεων». Και σε άλλο σημείο στο ίδιο έργο του ο Λένιν, αναφερόμενος σε σκέψεις των Μαρξ και Ενγκελς, παραθέτει αποσπάσματα για το κράτος: «...επειδή το κράτος γεννήθηκε από την ανάγκη να χαλιναγωγούνται οι ταξικές αντιθέσεις και επειδή ταυτόχρονα γεννήθηκε μέσα στη σύγκρουση των τάξεων αυτών, είναι κατά γενικό κανόνα κράτος της πιο ισχυρής, οικονομικά κυρίαρχης τάξης, που με τη βοήθεια του κράτους γίνεται και πολιτικά κυρίαρχη τάξη και αποκτά έτσι νέα μέσα για την καθυπόταξη και την εκμετάλλευση της καταπιεζόμενης τάξης. Δεν ήταν μόνο το αρχαίο και το φεουδαρχικό κράτος όργανα εκμετάλλευσης των δούλων και των δουλοπάροικων, μα και το σημερινό αντιπροσωπευτικό κράτος είναι όργανο εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας από το κεφάλαιο». Και ακόμα σε άλλο σημείο του ίδιου έργου του Λένιν διατυπώνεται: «ειδικά όμως ο ιμπεριαλισμός, η εποχή του τραπεζικού κεφαλαίου, η εποχή των γιγάντιων καπιταλιστικών μονοπωλίων, η εποχή της μετεξέλιξης του μονοπωλιακού καπιταλισμού σε κρατικο-μονοπωλιακό καπιταλισμό, δείχνει ένα ασυνήθιστο δυνάμωμα της "κρατικής μηχανής", μια ανήκουστη αύξηση του υπαλληλοκρατικού και στρατιωτικού της μηχανισμού σε συνδυασμό με την ένταση των διώξεων του προλεταριάτου τόσο στις μοναρχικές όσο και στις πιο ελεύθερες δημοκρατικές χώρες».

Αυτά γραφόντουσαν μεν από το Λένιν τον Αύγουστο - Σεπτέμβριο του 1917, σήμερα όμως διατηρούν μια νομοτελειακή επικαιρότητα, αν ρίξουμε μια ματιά στη ραγδαία ανάπτυξη της αστυνομικής-κρατικής καταστολής που χτυπάει με μανία κάθε εκδήλωση αμφισβήτησης και αντίστασης στην αστική εξουσία. Οι εργατικές κινητοποιήσεις, οι κινητοποιήσεις των συνταξιούχων σφραγίζονται από την επιθετικότητα των δυνάμεων των ΜΑΤ, όπου με απαγορευμένα -ακόμα και εν καιρώ πολέμου- ασφυξιογόνα και δακρυγόνα χημικά αέρια διαπράττουν κατά συρροή εγκλήματα κατά της σωματικής ακεραιότητας ειρηνικών διαδηλωτών, κατά των δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών και κατά συνταγματικών θεμελιωδών αρχών. Το τεκμήριο της αθωότητας (είσαι αθώος, εκτός εάν αποδειχθεί το αντίθετο) στη πράξη αναιρείται από το τεκμήριο της ενοχής (είσαι ένοχος, εκτός εάν αποδειχθεί ότι είσαι αθώος), το απόρρητο των επικοινωνιών καταργήθηκε, το δικαίωμα του συνέρχεσθαι περιορίζεται ή ασκείται υπό την παρακολούθηση εντεταλμένων μυστικών αστυνομικών ή ηλεκτρονικών μηχανισμών παρακολούθησης (σύστημα παρακολούθησης με ηλεκτρονικές κάμερες, C4i). 

Η εξουσία της αστικής τάξης επιδιώκει να κρατά τους εργαζόμενους κοινωνικά και πολιτικά αδιάφορους, υποταγμένους, φοβισμένους, ώστε να μη φέρνουν αντιρρήσεις στην εφαρμογή αντιλαϊκών πολιτικών επιλογών. 

Προσπαθεί να εξασφαλίσει την κοινωνική ανισότητα και την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης με την εξαπόλυση της κρατικής τρομοκρατίας, που καταγράφεται αδρά στις επιθέσεις των κατασταλτικών μηχανισμών ενάντια στο λαϊκό και εργατικό κίνημα, αλλά και με το αίσθημα του φόβου που ριζώνει στη συνείδηση της εργατικής τάξης μέσα από την απειλή και την καταπίεση της ανεργίας, μέσα από την εργοδοτική τρομοκρατία, την ανασφάλεια του χαμηλού μεροκάματου και του καθηλωμένου μισθού, την εξευτελιστική σύνταξη, την αδυναμία των εργαζομένων, του κάθε νέου να έχουν δωρεάν πρόσβαση στην υγεία και την παιδεία. 

Αυτή η κρατική βία, η κρατική εγκληματικότητα, αυτή η τρομοκρατία των κατασταλτικών μηχανισμών, η ανασφάλεια και η εξαθλίωση ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος με τα εκατομμύρια θύματα, συχνά δε γίνονται στοιχεία ταξικής συνειδητοποίησης και ανάπτυξης μιας αγωνιστικής προσωπικότητας, αλλά στοιχεία αποσταθεροποίησής της που με το άγχος και την κατάθλιψη οδηγούν σε αυτοκτονία ή στη σχιζοφρένεια. Είναι φαινόμενα που δεν καταγράφονται στις εγκληματολογικές στατιστικές και το καπιταλιστικό εποικοδόμημα νομιμοποιεί και εξωραΐζει αυτά τα εγκλήματα που είναι τα πιο βαριά και τα πιο ειδεχθή, για να διαιωνίσει την εξουσία του συστήματος. 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ

Αυτές είναι οι συνθήκες που οδηγούν τους ανθρώπους στη παραβίαση κοινωνικών κανόνων που γεννούν, αλλά και αναπαράγουν την εγκληματικότητα, ως Λερναία Υδρα. 

Συνεπώς, στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος δεν μπορεί να γίνει λόγος για εξαφάνιση του φαινομένου, για πρόληψη ή για θεραπεία του με την καταστολή. 

Η σταδιακή μετάβαση από την απαίτηση για συνδρομή των αστυνομικών αρχών στην απαίτηση για δράση της ιδιωτικής αστυνομίας και εν συνεχεία στην ακραία μορφή πράξεων αυτοδικίας και ατομικού ξεκαθαρίσματος περιουσιακών ή άλλων διαφορών (βλ. πατροκτονίες, δολοφονίες για περιουσιακά θέματα, εγκλήματα ερωτικού πάθους κλπ.) είναι μια ακόμα απόδειξη της ανακύκλωσης του φαινομένου.

Η αντεγκληματική πολιτική που ασκείται στον καπιταλιστικό κόσμο είναι μια ουτοπική, προσχηματική και ιδεαλιστική πρακτική, η οποία μόνον ως διαχείριση των «αναπότρεπτων και μη αναστρέψιμων κακώς κειμένων» της κοινωνίας νοείται. 

Και τα θεσμοθετημένα σωφρονιστικά μέτρα και σωφρονιστικά καταστήματα λειτουργούν σαν δεξαμενές παραγωγής νέων εγκληματιών, διότι αφενός δεν μπορεί να υπάρξει ανάλογο σύστημα κοινωνικής διαπαιδαγώγησης, αφετέρου δεν υπάρχει κοινωνική μέριμνα για κοινωνική ένταξη των αποφυλακισμένων.

Συνεπώς, η οποιαδήποτε συζήτηση ή δραστηριότητα από αστούς επιστήμονες για διαμόρφωση αντεγκληματικής πολιτικής στο πλαίσιο του καπιταλισμού είναι ανεδαφική και λειτουργεί σαν άλλοθι των αστικών κυβερνήσεων για τη συγκάλυψη των αιτιών της ύπαρξης και της ανάπτυξης του φαινομένου, αλλά και σαν στάχτη στα μάτια των εργαζομένων για να αποδεχτούν στο όνομα του πραγματικού προβλήματος της εγκληματικότητας την ενίσχυση των κατασταλτικών θεσμών και μηχανισμών και την αφαίρεση δημοκρατικών και πολιτικών δικαιωμάτων.

Καθήκον των εργαζομένων είναι η συλλογική δράση για την ανατροπή του κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού, του καπιταλισμού που γεννά και αναπαράγει τις αιτίες της εγκληματικότητας και την εγκαθίδρυση του κομμουνισμού. Διότι «ξέρουμε πως η ριζική κοινωνική αιτία των εκτρόπων, που αποτελούν παράβαση των κανόνων συμβίωσης, είναι η εκμετάλλευση των μαζών, η φτώχια και η εξαθλίωσή τους. Με την εξάλειψη αυτής της βασικής αιτίας, τα έκτροπα θα αρχίσουν αναπόφευκτα να απονεκρώνονται». 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. «Οι βασικές αρχές της μαρξιστικής Φιλοσοφίας», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή».
2. Φρ. Ενγκελς: «Η διαλεκτική της φύσης».
3. Ντήτερ Ντουμ: «Το άγχος στον καπιταλισμό», εκδ. «Πύλη», 1973.
4. Ζυλ Ντελέζ και Φέλιξ Γκουατάρι: «Καπιταλισμός και σχιζοφρένεια. Ο αντιοιδίπους», εκδ. «Ράππα».
5. Κουρτ Χάγκερ: «Η διαλεκτική της φύσης του Ενγκελς και η εποχή μας», εκδ. «Νέα Βιβλία», 1977.
6. Δ. Καλτσώνη: «Δίκαιο, κοινωνία, τάξεις», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή».
7. Maurice Cornforth: «Κομμουνισμός και ανθρώπινες αξίες», εκδ. «Μνήμη», 1981.
8. Θρασύβουλος Κονταξής, Δ. Ν. Δικηγόρος: «Ο εκ πεποιθήσεως εγκληματίας», εκδ. «Νομική Βιβλιοθήκη».
9. Maurice Cusson: «Σύγχρονη εγκληματολογία», εκδ. «Νομική Βιβλιοθήκη».
10. Richard Lewontin: «Η βιολογία ως ιδεολογία», εκδ. «Συνάλμα», 2000.
11. Jacques Leaute: «Η ανθρώπινη βία», εκδ. «Νομική Βιβλιοθήκη».
12. Γιάννη Κορδάτου: «Εισαγωγή εις την Νομικήν Επιστήμην», εκδ. «Μπουκουμάνη».
13. Νίκου Νικολάου: «Μαρξισμός και Βιολογία - Ναρκωτικά», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή».
14. Δ. Καλτσώνη: «Το δικαστήριο από την πρωτόγονη κοινωνία στην αταξική», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή».
15. Μιχάλη Μιχαήλ: «Τι σημαίνει διαλεκτική-υλιστική ψυχολογία», άρθρο, «Θέματα Παιδείας», τ. 19-20, 2005, σελ. 103.
16. Β. Ι. Λένιν: «Κράτος και Επανάσταση», Απαντα, τ. 33, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή».
17. Φρ. Ενγκελς: «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή».
18. «Τετράδια Εγκληματικότητας» , εκδ. «Νομική Βιβλιοθήκη».
19. Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ, Ινστιτούτο Φιλοσοφίας: «Η θεωρία του ιστορικού υλισμού», εκδ. «Γνώσεις». 

Σημείωση

1. Maurice Cusson: «Σύγχρονη Εγκληματολογία», εκδ. «ΣΥΝΑΛΜΑ», 2000.
2. Εδώ με τον όρο έγκλημα νοούνται όλες οι άδικες πράξεις είτε είναι αδικήματα, δηλαδή άδικες πράξεις ελαφρότερης μορφής είτε εγκλήματα, δηλαδή άδικες πράξεις βαρύτερης μορφής.
3. Η ανθρωποκτονία εξ αιτίας οικονομικών - περιουσιακών διαφορών κατακτά όλο και μεγαλύτερο έδαφος στον κατάλογο των τελουμένων εγκλημάτων και μάλιστα με τα χαρακτηριστικά μιας ακραίας αυτοδικίας, στην οποία καταλήγει ο δράστης, υπολαμβάνοντας το περιουσιακό του ατομικό δικαίωμα ως μεγαλύτερης αξίας από το δικαίωμα στην προστασία της ανθρώπινης ζωής.
4. Δ. Καλτσώνη: «Το Δικαστήριο από την πρωτόγονη κοινωνία στην αταξική», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 186.
5. Β. Ι. Λένιν: Απαντα, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τόμος 33, σελ. 89.
6. Γιάννη Κορδάτου: «Εισαγωγή εις την νομικήν επιστήμην», εκδ. «Μπουκουμάνη», σελ. 151.
7. Δ. Καλτσώνη: «Το Δικαστήριο από την πρωτόγονη κοινωνία στην αταξική», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 187.
8. Βλ. σχετικά «Η θεωρία του ιστορικού υλισμού», εκδ. «Γνώσεις», σελ. 67.
9. Βλ. σχετικά και Δ. Καλτσώνη: «Το Δικαστήριο από την πρωτόγονη κοινωνία στην αταξική», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 188.
10. Φρ. Ενγκελς: «Διαλεκτική της Φύσης», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 284-285.
11. Βλ. περιοδικό «Θέματα Παιδείας», τεύχος 19-20, 2005.
12. Φρ. Ενγκελς: «Διαλεκτική της Φύσης», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 150-162.
13. Μιχάλη Μιχαήλ: «Τι σημαίνει διαλεχτική - υλιστική ψυχολογία», περιοδικό «Θέματα Παιδείας», τεύχος 19-20,2005, σελ. 103.
14. Βλ. σχετικά «Οι βασικές αρχές της μαρξιστικής Φιλοσοφίας», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή» 2005, σελ. 551.
15. Βλ. σχετικά «Οι βασικές αρχές της μαρξιστικής Φιλοσοφίας», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή» 2005.
16. Νίκου Νικολάου: «Μαρξισμός και Βιολογία - Ναρκωτικά», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 11.
17. Β. Ι. Λένιν: Απαντα, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τόμος 33, σελ. 7.
18. Β. Ι. Λένιν: Απαντα, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τόμος 33, σελ. 12-13.
19. Β. Ι. Λένιν: Απαντα, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τόμος 33, σελ. 33.
20. Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τόμος 33, σελ. 91. 

Γράφει η Ελένη Ζαφειρίου

*Η Ελένη Ζαφειρίου είναι δικηγόρος, μέλος της Ομάδας Δικαίου του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών. 

ΚΟΜΕΠ 2007 - Τεύχος 4