Η πραγματική εξουσία

Αναδημοσίευση απο το Αμπελοφιλοσοφίες

Λέμε και ξαναλέμε εμείς οι κομμουνιστές, ότι δεν έχει μεγάλη σημασία αν ενα κόμμα δηλώνει δεξιό, ακροδεξιό, σοσιαλιστικό, ευρωσοσιαλιστικό ή οτιδήποτε άλλο, εφόσον αυτό που στην ουσία μετράει είναι ο τρόπος διαχείρισης των μέσων παραγωγής. Θεωρούμε  δηλαδή, ότι κανένα φιλολαικό μέτρο δεν γίνεται να μακροημερεύσει σε ενα καθεστώς ελεύθερης ή ακόμα και μεικτής αγοράς (η οποία προσεγγίζει σε κλάσματα δευτερολέπτου την ελεύθερη), και ότι καμιά πολιτική, εστιασμένη στον άνθρωπο(δηλαδή στο σύνολο του λαού) και στην βελτίωση των συνθηκών ζωής αυτού, δεν γίνεται να ευδοκιμήσει αν ταυτόχρονα δεν περάσει στα χέρια της εργατικής τάξης η διαδικασία και ο έλεγχος της παραγωγής.

Πρόκειται να φέρω ενα παράδειγμα απο το βιβλίο της Ναόμι Κλάιν “Το δόγμα του σοκ” μέσα απο το οποίο περιγράφεται πως ακριβώς, ακόμα και αν κάποιος έχει στα χέρια του τυπικά την πολιτική εξουσία, δεν μπορεί να καταφέρει τίποτα εαν δεν καταφέρει να έχει ταυτόχρονα και τον οικονομικό έλεγχο της χώρας του.

Το παράδειγμα μας θα είναι η Νότιος Αφρική στην μετά- απαρτχάιντ εποχή, όταν ο Νέλσον Μαντέλα ανέλαβε την δοιήκηση της χώρας, με σκοπό να εκτελέσει, όπως είχε οραματιστεί αυτός και το απελευθερωτικό κίνημα, μια σειρά απο προοδευτικές φιλολαικές πολιτικές, που σκοπό είχαν την βελτιώση του βιωτικού επιπέδου των πολιτών. Ξεκαθαρίζω εκ των προτέρων, ότι δεν πρόκειται να ασχοληθώ με το αν ο Μαντέλα και ο κυβερνητικός του κύκλος είχαν πραγματικά σκοπό να προβούν σε αυτές τις μεταρρυθμήσεις, δεν έχω απάντηση σε αυτό, αυτό που μπορεί να απαντηθεί και να αποδειχθεί απο τα στοιχεία που θα δωθούν, είναι ότι χωρίς τον έλεγχο της οικονομίας, άρα και της παραγωγής, δεν μπορεί να ασκηθεί κανενός είδους εξουσία απο κανένα ηγέτη.


Βασικός μπούσουλας της πολιτικής που θα ακολουθούσε ο Μαντέλα ήταν ο “Χάρτης της Ελευθερίας”, ο οποίος είχε ξεκινήσει να συντάσεται το 1955 και διακύρηττε ίσα δικαιώματα για όλους τους αφρικανούς(λευκούς και μαύρους), αναδιανομή της γης, εξίσωση μισθών(για λευκούς και μάυρους), βελτίωση της εκπαίδευσης, του συστήματος υγείας, ελεύθερη μεταφορά στην χώρα κ.α. Ο Νέλσον Μαντέλα, δήλλωνε την πίστη του στο συγκεκριμένο σχέδιο, μέχρι και την τελευταία στιγμή πριν απο την ανάληψη της εξουσίας. Συγκεκριμένα, τον Ιανουάριο του 1990, λίγες βδομάδες προτού αποφυλακιστεί ο Μαντέλα έστειλε απο τη φυλακή ενα μύνημα στους αφρικάνους, το μήνυμα έλεγε τα εξής (Ναόμι Κλάιν, Το δόγμα του σοκ, σελ. 265 – 266):

Παλαιότερο χειρόγραφο του Μαντέλα απο την φυλακή (Ιαν.1977)

“Η εθνικοποίηση των ορυχείων, των τραπεζών και των μονοπωλιακών βιομηχανιών είναι η πολιτική του Αφρικανικού Εθνικού Κονγκρέσου και η αλλαγή ή η τροποποίηση των απόψεων μας είναι αδιανόητη. Η οικονομική πρωτοβουλία του μαύρου πληθυσμού είναι ενας στόχος που τον υποστηρίζουμε και τον ενθαρρύνουμε με όλες μας τις δυνάμεις, όμως στην παρούσα κατάσταση είναι αναπόφευκτος ο κρατικός έλεγχος ορισμένων τομέων της οικονομίας.“

Αυτό δηλαδή που υποσχόταν ο Μαντέλα, ήταν μια μεικτή οικονομία, η οποία θα προσπαθούσε να επέμβει και να εξαλείψει τις έντονες ανισότητες που υπήρχαν μεταξύ των μαύρων και των λευκών αφρικανών εις βάρος των πρώτων.

Όταν το 1994 ο Μαντέλα κέρδισε τις εκλογές και εξελέγη πρόεδρος της χώρας, ήρθε σε επαφή με το Εθνικό Κόμμα(το κόμμα δηλαδή που κυβερνούσε στην εποχή του απαρτχάιντ), προκειμένου να αποφευχθεί ενας πιθανός εμφύλιος, όπως είχε συμβεί στην Μοζαμβίκη που υπέφερε απο τα αντίποινα που έκαναν οι Πορτογάλοι πριν αποχωρήσουν. Η μάχη των διαπραγματεύσεων δόθηκε σε δυο επίπεδα, στο πολιτικό, στο οποίο δόθηκε μεγαλύτερη σημασία και δημοσιότητα, και στο οικονομικό.

Νέλσον Μαντέλα και Φρέντερικ Ντε Κλέρκ

Ο Φρέντερικ ντε Κλέρκ, αρχηγός του Εθνικού Κόμματος φάνηκε να χάνει κατά κράτος στον πολιτικό στίβο, αφού δεν κατάφερε να κερδίσει κανένα προνόμοιο για λογαριασμό των λευκών.*(Ναόμι Κλάιν, Το δόγμα του σοκ, σελ. 272).

Εκτίμηση δική μου είναι ότι η φαινομενική νίκη του Μαντέλα στις πολιτικές διαπραγματεύσεις, ήταν ενα έξυπνο τέχνασμα εκείνων που είχαν πραγματικά στα χέρια τους την οικονομία της Νοτίου Αφρικής. Αν ο Μαντέλα φαινόταν να χάνει εκεί που ήταν στραμένη η προσοχή του αφρικανικού λαού, στον πολιτικό στίβο δηλαδή, θα ακολουθούσαν μια σειρά απο κινητοποιήσεις και εξεγέρσεις, κάτι που θα δημιουργούσε μεγάλα προβλήματα στους κεφαλαιοκράτες. Αυτός ήταν και ο λόγος που άφησαν τον Μαντέλα και κυρίως τους οπαδούς του να νομίζουν ότι είχαν πετύχει, ενώ εκείνοι εδραίωναν την εξουσία τους μέσω των οικονομικών μεταρρυθμύσεων που ακολούθησαν μακρυά απο τα μάτια του κόσμου που πανυγύριζε την νίκη του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου.

Στις διαπραγματεύσεις που διεξαγόταν για το ζήτημα τις οικονομίας παράλληλα με τις διαβουλεύσεις Μαντέλα και Κλέρκ, εκπρόσωπος του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου ήταν ο Τάμπο Μπέκι(που μετέπειτα έγινε και πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής). Στις διαπραγματεύσεις αυτές, οι διαπραγματευτές της κυβέρνησης Ντε Κλέρκ κατάφεραν να πείσουν(αν δεν είχε “πειστεί” απο πρίν) τον Μπέκι, ότι η αποδοχή κάποιων κανόνων της αγοράς αποτελούσε μονόδρομο. Οι προτάσεις τους αφορούσαν την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας(που ο Μαντέλα είχε υποσχεθεί να κρατικοποιήσει), αποδοχή στην οικονομία της χώρας του ελέγχου διάφορων δήθεν ανεξάρτητων εξειδικευμένων οργανισμών (ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, GATT(General Agreement on Tariffs and Trade)), και διάφορων άλλων διαρθρωτικών αλλαγών που ευνοούσαντ την ελεύθερη αγορά.(Ναόμι Κλάιν, Το δόγμα του σοκ, σελ. 272 – 273)

Ο Τάμπο Μπέκι

Επιπλέον,όλως τυχαίως, πρίν απο τις εκλογές, η κυβέρνηση του Ντε Κλέρκ είχε υπογράψει συμφωνία με το ΔΝΤ, για δάνειο 850 εκ. δολαρίων, πράγμα που έδειχνε ότι υπήρχε συγκεκριμένο σχέδιο για τον έλεγχο της κατάστασης όταν θα αναλάμβανε την εξουσιά ο Μαντέλα.(Ναόμι Κλάιν, Το δόγμα του σοκ, σελ. 277)

Παρόλο που οικονομολόγοι προσκείμενοι στον Μαντέλα όπως ο Βισνού Πανταγιάσι(στον οποίο δόθηκε η εντολή να εξετάσει τα υπέρ και τα κατά της μετατροπής της κεντρικής τράπεζας σε ενα ανεξάρτητο οργανισμό), προειδοποίησαν ότι η φιλελευθεροποίηση της οικονομίας δεν έπρεπε να γίνει με κανένα τρόπο. Τελικά η κυβέρνηση δέχθηκε όλες τις σχετικές μεταρρυθμύσεις, αθετώντας τα όσα προέβλεπε για την οικονομία ο Χάρτης της Ελευθερίας. Σαν να μην ήταν αρκετά όλα αυτά, επιτράπηκε στον υπουργό οικονομικών επι απαρτχάιντ, Ντέρεκ Κιζ, να διατητήσει τη θέση του, ενα πρόσωπο το οποίο εκθειαζόταν απο τους New York Times.(Ναόμι Κλάιν, Το δόγμα του σοκ, σελ. 274 – 275)

Το αποτέλεσμα όλων αυτών, ήταν η κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής, ακόμα και αν ήθελε, να μην μπορούσε να κάνει τίποτα απο όσα είχε υποσχεθεί(όχι με νόμιμο τρόπο τουλάχιστον). Δεν μπορούσαν να αναδιανείμουν τη γη διότι είχαν αποδεχθεί νόμο υπέρ της προστασίας της ατομικής ιδιοκτησίας, οπότε δεν γινόταν να αποσπάσουν την γη απο εκείνους που την κατείχαν. Δεν μπορούσαν να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας, καθώς κάτι τέτοιο ερχόταν σε άμεση αντίθεση με την Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου, που απαγόρευε την κρατική επιδότηση των αυτοκινητοβιομηχανιών και των υφαντουργείων, έτσι τα εργοστάσια έκλειναν ενα-ενα. Δεν μπορούσαν να μοιράσουν δωρεάν φάρμακα γιατί μια τέτοια απόφαση παραβίαζε τα πνευματικά δικαιώματα ιδιοκτησίας τα οποία προστάτευε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, στον οποίο είχε προσχωρήσει η Νότιος Αφρική. Χρειαζόταν χρήματα για να αναγείρουν περισσότερες κατοικίες για τους φτωχούς και να ηλεκτροδοτήσουν δωρεάν τις πόλεις για μη λευκούς, αλλά ο προυπολογισμός, κάτω απο την πίεση των δανείων, απαγόρευε κάτι τέτοιο. Δεν μπορούσαν να θέσουν σε κυκλοφορία περισσότερο χρήμα χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της ανεξάρτητης κεντρικής τράπεζας. Δεν μπορούσαν να προσφέρουν δωρεάν ύδρευση ή άλλες κοινωνικές παροχές διότι ο ιδιωτικός τομέας ήταν μέτοχος σε όλες τις κοινωφελείς υπηρεσίες. Δεν μπορούσαν να αυξήσουν τους μισθούς γιατί η συμφωνία με το ΔΝΤ επέβαλε πάγωμα μισθών.(Ναόμι Κλάιν, Το δόγμα του σοκ, σελ. 277)

Σε αριθμούς, στην μετά απαρχάιντ Νότιο Αφρική τα πράγματα μάλλον είχαν χειροτερεύσει παρά καλυτερεύσει. 40/100 των τηλεφωνικών γραμμών κόπηκαν επειδή οι κάτοχοι τους δεν μπορούσαν να τις πληρώσουν ως το 2003. Τα ορυχεία, οι τράπεζες και οι μονωπολιακές βιομηχανίες, αντίθετα με αυτά που είχε υποσχεθεί ο Μαντέλα, δε εθνικοποιήθηκαν αλλά πέρασαν στις 4 μεγάλες, ελεγχόμενες απο τους λευκούς εταιρίες κολοσσούς που έλεγχαν το 80/100 του χρηματιστηρίου του Γιοχάνεσμπούργκ. Το 2005, μόνο το 4/100 των εισηγμένων στο χρηματιστήριο εταιριών άνηκαν σε μαύρους, ενώ το 2007 οι λευκοί συνέχιζαν να κατέχουν το μεγαλύτερο μέρος της καλλιεργήσιμης γης(70/100). Τέλος, απο το 1990 που αποφυλακίστηκε ο Μαντέλα, το προσδόκιμο ζωής των αφρικανών μειώθηκε κατά 13 χρόνια.(Ναόμι Κλάιν, Το δόγμα του σοκ, σελ. 280 – 281)

Η περίπτωση της Αφρικής λοιπόν, λειτουργεί ως εξαίρετο παράδειγμα που δείχνει ότι όσο οι δομές μιας οικονομίας είναι καπιταλιστικές, κανένα κόμμα, καμιά κυβέρνηση, ότι πρόθεση και αν έχει, δεν είναι δυνατόν να καταφέρει να βελτιώσει τις συνθήκες που επικρατούν στα πλαίσια του νόμου που επιβάλει ο καπιταλισμός. Ο μόνος τρόπος για να αλλάξουν τα πράγματα για τους πολίτες μιας χώρας, είναι η απόλυτη εναντίωση στους οικονομικούς μηχανισμούς της ελεύθερης αγοράς, μέχρι αυτοί να ξεριζωθούν και να αντικατασταθούν απο νέους. Για εμάς τους Κομμουνιστές, αυτό είναι κάτι που ωφείλει να πετύχει η εργατική τάξη, και να το διατηρήσει και εξελίξει μέσω της δικτατορίας του προλεταριάτου.

* Ο Κλέρκ δεν κατάφερε να κερδίσει κανένα απο τα παρακάτω αιτήματα του, δικαίωμα άσκησης βέτο για τα μειονοτικά κόμματα, ομοσπονδιοποίηση της χώρας, επιβολή ποσόστοσης στα κρατικά αξιώματα για κάθε εθνική ομάδα.