Δισεκατομμυριούχοι, πολυεθνικές και κράτη αρπάζουν τεράστιες εκτάσεις στην Αφρική

Πάνω από 20 αφρικανικές χώρες πουλούν ή εκμισθώνουν γη για εντατική καλλιέργεια σε τρομακτική κλίμακα. Η κυριότητα αλλάζει χέρια σε τέτοιο βαθμό που θυμίζει μέρες αποικιοκρατίας.

10 Μαρτίου 2010 στην Awassa της Αιθιοπίας. Στρίβοντας από τον κεντρικό δρόμο και περνώντας τους φρουρούς, μετά από 2 χιλιόμετρα βρίσκεσαι σε αυτό που σύντομα θα είναι το μεγαλύτερο θερμοκήπιο στην χώρα. Η πλαστική και μεταλλική κατασκευή ήδη εκτείνεται σε έδαφος 50 στρεμμάτων – το μέγεθος 20 γηπέδων ποδοσφαίρου.....

Εκατομμύρια ντομάτες, πιπεριές και άλλα λαχανικά μεγαλώνουν σε συνθήκες ελεγχόμενες από υπολογιστές. Ισπανοί μηχανικοί κατασκευάζουν το μεταλλικό πλέγμα, ολλανδική τεχνολογία ελαχιστοποιεί το νερό που χρειάζεται από τις δύο γεωτρήσεις και 1000 γυναίκες μαζεύουν και συσκευάζουν 50 τόνους τροφής κάθε μέρα. Μέσα σε 24 ώρες έχουν μεταφερθεί 300 χιλιόμετρα μακριά στην Addis Ababa⁽¹⁾ και κατόπιν αεροπορικώς 1600 χιλιόμετρα πιο μακριά στα μαγαζιά και τα εστιατόρια του Ντουμπάι, της Σαουδικής Αραβίας και αλλού στη Μέση Ανατολή.
Η Αιθιοπία έχει παγκοσμίως ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα με πάνω από 13 εκατομμύρια υποσιτιζόμενους ανθρώπους. Κι όμως η κυβέρνηση προσφέρει τουλάχιστον 7,5 εκατ. στρέμματα της πιο γόνιμης γης σε πλούσιες χώρες και πάμπλουτους επιχειρηματίες ώστε να εξάγουν τροφή για δικούς τους πληθυσμούς/πελάτες.
Τα 2500 στρέμματα γης όπου βρίσκονται τα θερμοκήπια της Awassa είναι εκμισθωμένα για 99 χρόνια στον Σαουδάραβα δισεκατομμυριούχο επιχειρηματία Sheikh Mohammed al-Amoudi, έναν από τους 50 πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο. Η εταιρία του σχεδιάζει να επενδύσει 2-δις-$ για να αποκτήσει 1,25 εκατ. στρέμματα της αιθιοπικής γης μέσα στα επόμενα χρόνια.
Όμως η Αιθιοπία είναι μόνο μία από τις 20 ή και παραπάνω Αφρικανικές χώρες που πουλούν ή εκμισθώνουν γη για εντατική καλλιέργεια σε μια τρομακτική κλίμακα. Η κυριότητα αλλάζει χέρια σε τέτοιο βαθμό που θυμίζει μέρες αποικιοκρατίας.
Έρευνα του Observer αναφέρει πως περισσότερα από 125 εκατ. στρέμματα γης – μία έκταση υπερδιπλάσια της Αγγλίας – έχουν δεσμευτεί τα τελευταία χρόνια ή είναι σε φάση διαπραγμάτευσης από κυβερνήσεις και επενδυτές που χρησιμοποιούν κρατικές επιχορηγήσεις.
Αυτή η επεκτατική πολιτική, που ακόμα επιταχύνεται, σχετίζεται με την παγκόσμια έλλειψη τροφής που ακολούθησε την απότομη άνοδο των τιμών του πετρελαίου το 2008, την μεγενθυνόμενη έλλειψη νερού και την επιμονή της Ευρωπαϊκής Ένωσης πως το 10% των καυσίμων κίνησης πρέπει να προέρχονται από βιοκαύσιμα εως το 2015. “Κοινωνικές εξεγέρσεις σε 28 χώρες μέσα στο 2008, τα αποθέματα νερού υποχωρούν, κλιματικές αλλαγές και τεράστια αύξηση του πληθυσμού έχουν κάνει την απόκτηση γης ελκυστική”, αναφέρει ο ερευνητής του Grain, Devlin Kuyek.
Σε πολλές περιοχές, αυτές οι επιχειρηματικές συμφωνίες έχουν οδηγήσει σε ξεριζωμό, κοινωνικές αναταραχές και κατηγορίες περί “αρπαγή γης”.
Ο Nyikaw Ochalla, ένας ιθαγενής Anuak από την περιοχή Gambella της Αιθιοπίας αναφέρει: “Όλη η γη στην περιοχή μου χρησιμοποιείται. Κάθε κοινότητα φροντίζει τις δικές της εκτάσεις, τα ποτάμια και τις φάρμες που βρίσκονται εντός τους. Είναι προπαγάνδα της κυβέρνησης και των επενδυτών ότι υπάρχει άχρηστη ή αχρησιμοποίητη γη στην Gambella.
Οι ξένες εταιρίες έρχονται μαζικά, αποστερούν από τους ανθρώπους τη γη που είχαν για αιώνες. Δεν υπάρχει καμία διαβούλευση με τον ντόπιο πληθυσμό. Οι εμπορικές συμφωνίες γίνονται κρυφά. Το μόνο που βλέπουν οι ιθαγενείς είναι μεγάλα τρακτέρ, να έρχονται και να εισβάλουν στα εδάφη τους.
Όλη η γη γύρω από το χωριό μου έχει εξαγοραστεί και εκκαθαρίζεται. Τώρα οι άνθρωποι πρέπει να δουλεύουν για μια ινδική εταιρία. Τους πήραν με το έτσι θέλω τη γη τους χωρίς καμια αποζημίωση. Δεν μπορούν να πιστέψουν αυτό που συμβαίνει. Αφορά χιλιάδες ανθρώπους, άνθρωποι θα πεινάσουν.”
Στο τιμόνι της επεκτατικής κούρσας βρίσκονται διεθνείς αγροτικές επιχειρήσεις, επενδυτικές τράπεζες, hedge funds, commodity traders⁽²⁾, κρατικά επενδυτικά ταμεία, τα συνταξιοδοτικά ταμεία του Ηνωμένου Βασιλείου, ιδρύματα και επιχειρηματίες που τους προσελκύει το χαμηλό αντίτιμο που χρειάζεται να καταβάλουν για να αγοράσουν γη.
Στο στόχαστρό τους το Σουδάν, η Κένυα, η Νιγηρία, η Τανζανία, το Μαλάουι, η Αιθιοπία, το Κονγκό, η Ζάμπια, η Ουγκάντα, η Μαδαγασκάρη, η Ζιμπάμπουε, το Μαλί, η Σιέρα Λεόνε, η Γκάνα κ.ά. Μόνο στην Αιθιοπία έχουν εγκριθεί 815 εξωτερικές χρηματοδοτήσεις γεωργικών σχεδίων από το 2007.
Η Αποικιοκρατία του 21ου αιώνα
To 2008 η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας διέθεσε 5-δις-$ σε μορφή δανείων προνομιακού επιτοκίου σε εταιρίες που θέλουν να επενδύσουν σε χώρες με καλές γεωργικές προοπτικές, ώστε να μειώσει κατά 12% την τοπική παραγωγή δημητριακών -απώτερος στόχος η εξοικονόμηση νερού. Το 2009 τα πρώτα σακιά σιταριού που καλλιεργήθηκαν στην Αιθιοπία έφτασαν στην σαουδαραβική αγορά..
Η κυβέρνηση της Κίνας σύναψε συμφωνία με την κυβέρνηση του Κονγκό ώστε να καλλιεργήσει στο έδαφός του 7 εκατ. στρέμματα με φοινικέλαιο για βιοκαύσιμα.
“Ευρωπαϊκές εταιρίες βιοκαυσίμων έχουν αποκτήσει ή διαπραγματεύονται 10 εκατ. στρέμματα στην Αφρική. Αυτό έχει οδηγήσει σε μετακινήσεις πληθυσμών με δεδομένα την απουσία διαβούλευσης ή αποζημιώσεων, αθετημένες υποσχέσεις περί μισθών και ευκαιρίες απασχόλησης. Η Ε.Ε. χρειάζεται να καλλιεργήσει 43 εκατ. στρέμματα γης, κάτι παραπάνω από τη μισή έκταση της Ιταλίας ώστε να επιτύχει τον στόχο περί 10% βιοκαυσίμων μέχρι το 2015″, αναφέρει ο Tim Rice της ActionAid. Βρετανικές φίρμες έχουν ήδη κλείσει εκτάσεις σε Ανγκόλα, Αιθιοπία, Μοζαμβίκη, Νιγηρία και Τανζανία.
Ινδικές εταιρίες, υποστηριζόμενες από κρατικά δάνεια, έχουν αγοράσει ή μισθώσει εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα σε Αιθιοπία, Κένυα, Μαδαγασκάρη, Σενεγάλη και Μοζαμβίκη, όπου καλλιεργούν ρύζι, ζαχαροκάλαμα, καλαμπόκι και φακές που θα διοχετεύσουν στην τοπική αγορά τους.
Η ΝοτιοΚορεάτικη εταιρία Daewoo είχε κάνει πρόταση στην κυβέρνηση της Μαδαγασκάρης για εξαγορά 3 εκατ. στρεμμάτων, δηλαδή σχεδόν τη μισή καλλιεργήσιμη έκταση της χώρας. Η συμφωνία δεν προχώρησε επειδή η κυβέρνηση κατέρρευσε λόγω κοινωνικών αναταραχών. Πέρσι, εταιρίες με έδρα την Νότια Κορέα αγόρασαν 1,75 εκατ. στρέμματα στο βόρειο Σουδάν.
Το Σουδάν, προερχόμενο από εμφύλιο πόλεμο, είναι το νέο μήλο της έριδος. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν αποκτήσει 1,875 εκατ. στρέμματα και η Σαουδική Αραβία μόλις τον προηγούμενο μήνα 100.000 στρέμματα κοντά στο Νήλο.
Η ΝεοΥορκέζικη επενδυτική εταιρία του Philip Heilberg έχει μισθώσει 2 εκατ. στρέμματα στο νότιο Σουδάν, κοντά στο Νταρφούρ. Υπόσχεται θέσεις απασχόλησης και χρήματα για την τοπική οικονομία. Σουδανοί τον κατηγορούν για αρπαγή κοινοτικής γης και αμερικανική απόπειρα για κατακερματισμό του Σουδάν και εκμετάλλευση των πόρων του.
Ανάπτυξη και εξαθλίωση
Η Ινδή οικολόγος Vandana Shiva υπογράμισε την προηγούμενη βδομάδα στο Λονδίνο ότι η μεγάλης κλίμακας βιομηχανική γεωργία όχι μόνο εξαναγκάζει τους ανθρώπους σε μετανάστευση αλλά απαιτεί χημικά, εντομοκτόνα, ζιζανιοκτόνα, λιπάσματα, εντατική χρήση του νερού και μεγάλης κλίμακας μεταφορά, αποθήκευση και διανομή. Όλα μαζί μετατρέπουν ολόκληρα τοπία σε αχανείς μονο-καλλιέργειες.
“Βλέπουμε μαζικής κλίμακας εκποίηση. Σημαίνει πως η διαθέσιμη τροφή θα’ναι λιγότερη και πως ο τοπικός πληθυσμός θα έχει λιγότερα. Θα υπάρξουν περισσότερες συγκρούσεις, πολιτική αστάθεια και πολιτισμοί θα ξεριζωθούν. Οι μικροί αγρότες της Αφρικής είναι η βάση για την τροφική σταθερότητα. Η διαθεσιμότητα σε τροφή στον πλανήτη θα μειωθεί.”
Αντίθετα η Rodney Cooke, διευθύντρια του International Fund for Agricultural Development του ΟΗΕ βλέπει πιθανά οφέλη: “Θα απέφευγα τον όρο ‘αρπαγή γης’. Άμα γίνει σωστά, αυτές οι εμπορικές συμφωνίες μπορούν να οφελήσουν όλα τα μέρη και να καταστούν εργαλείο ανάπτυξης.”
Και το νερό; Τοπικοί αξιωματούχοι στην Αιθιοπία είπαν στον Observer πως οι ξένες επιχειρήσεις που εγκατέστησαν φάρμες λουλουδιών και άλλες εντατικές καλλιέργειες δεν χρεώνονται το νερό. “Θα το θέλαμε, αλλά η συμφωνία έχει γίνει με την κεντρική κυβέρνηση,” λέει ένας εξ’αυτών. Στην Awassa, η φάρμα al-Amouni χρησιμοποιεί τόσο νερό το χρόνο όσο και 100.000 Αιθίοπες.
βασισμένο στο άρθρο του John Vidal στο alternet.org
(1) Addis Ababa ονομάζεται η πρωτεύουσα της Αιθιοπίας
(2) hedge funds: κερδοσκοπικά αμοιβαία κεφάλαια υψηλού κινδύνου, commodity traders: επενδυτές αγαθών
denyal – www.babylonmedia.gr


Σχολιαστές χωρίς σύνορα