Bank Run

Το μεγάλο πρόβλημα των ημερών, ο βωμός στον οποίο ο κυπριακός λαός καλείται να θυσιάσει έναν ακόμη ασαφή αλλά πάντως διογκούμενο αριθμό καπιταλιστικά εκχωρημένων δικαιωμάτων του είναι το "bank run", ή αλλιώς η μαζική εκροή χρημάτων πανικόβλητων καταθετών, οι οποίοι βέβαια έχουν πανικοβληθεί από την αρκετά "ετερόδοξη", στα πλαίσια της καπιταλιστικής πίστης, απαίτηση της ίδιας της ΕΕ για "κούρεμα" των ιδιωτικών τους καταθέσεων. Τράπεζες διαλύονται,  ΑΤΜ  κλείνουν, τραπεζοϋπάλληλοι απολύονται και η χώρα μπαίνει απότομα σε μια εποχή όπου η κοινωνία της καλείται να κάνει το αδύνατο: να ζήσει χωρίς ρευστό σε μια καπιταλιστική κοινωνία. Αλλιώς θα πρέπει να συναινέσει στη μία ή άλλη ληστρική επιδρομή στο πορτοφόλι της, που θα βυθίσει τα φτωχότερα νοικοκυριά στην εξαθλίωση και τα μικρομεσαία σε προλεταριακό στάτους.

Αλλά όλα αυτά ανήκουν σε μια κατηγορία φαινομένων που έχω περιγράψει ως "όνειρα που σκοτώνουν", εικονικές πραγματικότητες με αληθινά ανθρώπινα θύματα. Το χθεσινό μπαράζ εξελίξεων ήταν απόλυτα ενδεικτικό αυτής της κατηγορίας φαινομένων: ατελείωτες επικοινωνιακές σκιαμαχίες μεταξύ πολιτικών και γραφειοκρατών διεθνώς και στο τέλος της ημέρας κάποιοι άνθρωποι μαθαίνουν ότι έχασαν τις δουλειές τους, άλλοι τα λεφτά τους, κοκ.


Ας περάσουμε στην λιγότερο θεαματική, περισσότερο γκρίζα και στενάχωρη, σφαίρα των αριθμών: διαβάζοντας εχθές το άρθρο του Γιώργου Σαρρή "Μα πώς γίνεται για 5 δις ολόκληρη η Κύπρος..." και αυτό του Δημήτρη Καζάκη "Τι αντιπροσωπεύει στ' αλήθεια το 'όχι' της κυπριακής Βουλής" είδα ότι λίγο-πολύ συμφωνούνε σε ένα (και μόνο σε ένα) πράγμα: στο ότι υπάρχει ένα εκ πρώτης όψεως παράδοξο και αδικαιολόγητο φαινόμενο όταν τράπεζες με "συνολικό ενεργητικό (περιουσιακά στοιχεία δηλαδή από δάνεια, ομόλογα κ.α.) αξίας 75 δις περίπου, και καταθέσεις άλλα 75 δις" (Σαρρής) ή ένα τραπεζικό σύστημα "που εμφανίζει περί τα 68 δις ευρώ καταθετική βάση, εκ των οποίων πάνω από τα 26 δις ευρώ είναι των νοικοκυριών που κατοικούν στο νησί" (Καζάκης) καταρρέει σαν πύργος από τραπουλόχαρτα όταν η χώρα καλείται να βρει ένα μικρό μόνο ποσοστό των χρημάτων που έχει αυτό το σύστημα, με αποτέλεσμα μέτρα όπως το κούρεμα να μπορούν να αντισταθμιστούν μόνο με ένα νομικό καθεστώς που καταργεί σωρεία από τις βασικές οικονομικές "ελευθερίες" του καπιταλισμού, και αυτό ως απλό προοίμιο σε άλλα μέτρα, που με τη σειρά τους ελπίζει η Κύπρος (τα αστικά της κόμματα) να μας επιτρέψουν να υπογράψουμε...Μνημόνιο! (αυτό ξεχνιέται πολύ εύκολα στους παιάνες για το περήφανο 'Όχι').

Ας επιστρέψουμε σ' αυτό το ένα πράγμα στο οποίο συμφωνούν οι Σαρρής και Καζάκης: οι κυπριακές τράπεζες εμφάνιζαν 75 περίπου δις λέει ο Σαρρής, 68 περίπου δις λέει ο Καζάκης, σε καταθέσεις. Οι υπολογισμοί έχουν μεταξύ τους μια απόκλιση 7 δις (ψιλολόγια), την οποία θα σπάσουμε υποθετικά και αυθαίρετα στη μέση για να καταλήξουμε στην υπόθεση εργασίας ότι οι καταθέσεις στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα ήταν 71.5 δισεκατομμύρια ευρώ.

Φυσικά, δεν είναι αυτά τα χρήματα τα οποία θα έπρεπε να έχουν οι τράπεζες για να δώσουν στο πι και φι τα 5.8 δις που κανείς δε βρίσκει και για τα οποία το αστικό πολιτικό προσωπικό έχει οργώσει τον πλανήτη (Μόσχα-Βρυξέλλες-Αθήνα-Λευκωσία), φευ, επί ματαίω. Αυτή η λύση θα συνιστούσε αρπαγή των χρημάτων των καταθετών (wait a minute, αυτό απαίτησε και το Eurogroup!) Αυτό το οποίο είναι αυτά τα χρήματα είναι μια εξαιρετική βάση για τραπεζιτικό κέρδος. Και είναι αυτό το κέρδος, το κέρδος που μπορείς να βγάλεις δανείζοντας ή επενδύοντας 71.5 δισεκατομμύρια ευρώ, που έχει κάνει φτεράκια. Είναι αυτό το κέρδος που δεν αναζητά ούτε το Eurogroup, που προτιμά να βάλει χέρι στις καταθέσεις, ούτε και το αστικό πολιτικό προσωπικό, που απεργάζεται σχέδιο "εξυγίανσης" (βλ. απολύσεων) και χώνει τα χέρια στα ταμεία πρόνοιας. 71.5 δις ευρώ καταθέσεων και όχι απλώς να μην έχεις βγάλει μία αλλά να κλείνεις λες και είσαι το περίπτερο "Ο Παννίκος" στη Λακατάμεια, αφού, ως ο εν λόγω Παννίκος, έχασες τα λεφτά σου σε καζίνο των κατεχομένων.

Πού είναι τα λεφτά, οεο; Τα λεφτά, φυσικά, είναι σε κάθε είδους επενδύσεις για τις οποίες οι καταθέτες δεν έχουν την παραμικρή ιδέα και δεν προσπαθούν καν να αποκτήσουν, καθώς έχουν (έχουμε) όλοι πάρει διαζύγιο από τις καταθέσεις μας εδώ και μια βδομάδα, και ορισμένοι (όχι λίγοι) δεν έχουν καν κάρτα ATM και δεν έχουν την παραμικρή πρόσβαση σε ρευστό αυτή τη βδομάδα.

Είναι εντυπωσιακό το πόσο εύκολα ξεχνιέται το γεγονός ότι όταν βάζεις στην τράπεζα ένα οποιοδήποτε ποσό, σε ρευστό ή επιταγή, αυτό το ποσό δεν το παίρνει κάποιος ευσεβής υπάλληλος και, με τρεμάμενα χέρια, το εναποθέτει σε μια κρύπτη με το όνομά σου επάνω. Αυτό το ποσό, στην πραγματικότητα, το κάνει η τράπεζα ό,τι θέλει. Απολύτως ό,τι θέλει. Εάν θέλει να το επενδύσει σε τοξικά ομόλογα επειδή προσδοκά αποδόσεις, το επενδύει σε τοξικά ομόλογα. Αν θέλει να το δανείσει σε έναν εργολάβο ξενοδοχείων στον Πρωταρά ή στην Κινσάσα, το δανείζει. Αν θέλει να το επενδύσει αγοράζοντας το χρέος μιας άλλης χώρας, το επενδύει έτσι.Με το που βάζεις τα λεφτά σου μέσα στον ευαγή τραπεζικό οίκο, αυτά δεν κάθονται να σε περιμένουν πειθήνια να τα ξαναθυμηθείς σε μια ώρα ανάγκης, αλλά τρέχουν σαν τρελά πάνω-κάτω σε ολόκληρο τον πλανήτη, σε μια μυριάδα από χρήσεις για τις οποίες δεν έχεις ιδέα και για τις οποίες δεν θα σου ζητηθεί ποτέ έγκριση. The bank takes your money and runs, και αυτό είναι το πραγματικό, το μη μιντιακά προβαλλόμενο, bank run.

Τότε ποια ρημάδα υποχρέωση έχει η τράπεζα αφού έχει αυτό το πολύ βολικό δικαίωμα απέναντί σου; Να σου επιστρέψει τα λεφτά σου αν θέλεις να τα πάρεις πίσω.

Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα, και ο λόγος που πήραμε διαζύγιο με τις καταθέσεις μας, θέλοντας και μη.

Για να μπορεί η τράπεζα να βγάλει κέρδος από τα λεφτά σου (απ' τα 71.5 δις ευρώ καταθέσεων που λέγαμε) θα πρέπει να μπορεί να τα διαθέσει άμεσα όπου γουστάρει. Αλλά τα λεφτά που της έδωσες υποτίθεται ότι είναι δικά σου και όχι δικά της. Άρα θα πρέπει να είναι σε θέση να σου τα δώσει πίσω αν εσύ τα θελήσεις πίσω. Υπό φυσιολογικές οικονομικές συνθήκες, οι καταθέτες νιώθουν ασφαλείς, βλέπουν όνειρα με τα λεφτά τους να κοιμούνται και αυτά γλυκά πάνω σε πουπουλένια μαξιλάρια, και δεν τα ζητάνε να τα ιδούν, να δουν τι κάνουν και πώς είναι. Οπότε αν πχ, από τους 100 καταθέτες ζητήσουν τα λεφτά τους πίσω οι 2 σε μια συγκεκριμένη μέρα, κανένα πρόβλημα. Όλο και κάποιου άλλου τα λεφτά θα πληρώσουν για τα λεφτά που λείπουν απ' τον πρώτο, και επειδή όλα τα λεφτά είναι ίδια φτάνει να γράφουν την ίδια αξία απάνω (το 20ευρω του γείτονα είναι κομμουνιστικά ίσο με το δικό σου που έδωσες), ούτε γάτα ούτε ζημιά.

Για να καλυφθούν οι τράπεζες από την περίπτωση πολλοί πανικόβλητοι καταθέτες να ζητήσουν ταυτόχρονα τα λεφτά τους πίσω ανακαλύπτοντας, άναυδοι και ενεοί, ότι τα λεφτά αυτά δεν βρίσκονται στην τράπεζα πίσω απ' το χρηματοκιβώτιο του Σκρουτζ Μακ Ντακ, και ότι στην πραγματικότητα έχουν μεταμορφωθεί σε κάθε είδους επενδυτικά κεφάλαια, ομόλογα, δάνεια και εγγυήσεις που δεν προλαβαίνουν να ξαναμεταμορφωθούν σε λεφτά λες και είναι ο Σούπερμαν σε τηλεφωνικό θάλαμο, ή και δυσκολεύονται τα μάλα να μεταμορφωθούν ένεκα η κρίση που λέει και ο Χριστόφιας, για να καλυφθούν λοιπόν από αυτή την άβολη προοπτική, το χρηματοπιστωτικό σύστημα είχε θεσπίσει κάτι που λέγεται "minimum reserve" --ελάχιστο απόθεμα-- και το οποίο υπαγόρευε ένα μικρό ποσοστό από τα ωραία σου λεφτουδάκια να κρατιέται στην τράπεζα και να μην τρέχει κι αυτό να βρει κέρδη από εδώ και από εκεί. Αυτό το ελάχιστο απόθεμα ήταν κάπου στα 10%. Δηλαδή για κάθε 100 ευρώ που έβαζες μέσα, τα 90 άρχιζαν να τρέχουν από δω και από κει και τα 10 σε περίμεναν. 10 από δω, 10 από κει, βρίσκονταν εύκολα τα 100 σου αν τύχαινε να τα ζητήσεις· και του γείτονα, και του αντιγείτονα, αν τα θελαν και αυτοί πίσω.

Αλλά ήδη από τη δεκαετία του 1980, το χρηματοπιστωτικό σύστημα αποφάσισε πως αυτό το σύστημα είναι πολύ περιοριστικό για το κέρδος. Γιατί να μπορεί η τράπεζα να επενδύει μόνο τα 90 από τα 100 σου ευρώ και άρα να αντλεί τον άρτον αυτής των επιούσιον μόνο από το 90% των συνολικών καταθέσεων των καλών και υπάκουων πολιτών της μεγάλης αποταμιευτικής δημοκρατίας του Κοροϊδιστάν; Να μπορεί να τα επενδύει όλα, ή σχεδόν όλα. Εδώ διαβάζουμε, πχ, ότι η Τράπεζα της Αγγλίας είχε την αυστηρότατη απαίτηση κοτζάμ 0.11% των καταθέσεων να μην διατίθενται για επενδύσεις αλλά να λειτουργεί ως καταθετική ασφάλεια στα χρηματοκιβώτιά της. 11 σεντ απ' τα εκατό ευρώ σου, δηλαδή. Καταλαβαίνετε τι σημαίνει σε καιρούς όπου εξανεμίζονται στον κοπανιστό αέρα εις τον οποίον ανήκουν εκ φύσεως εκατοντάδες δις αναμενόμενων κερδών επειδή ο καταναλωτής σφίγγεται και οι επενδυτές δεν τα κουνάνε τα ρημάδια τα λεφτά τους να σου εξασφαλίζει μια τράπεζα που κρατά 11 σεντ από τα 100 σου ευρώ ότι θα σου επιστρέψει πίσω ακόμα και ένα ποσό μέχρι 100.000 ευρώ, όπως λέγεται πως θα κάνουν, εννοείται με τα χίλια ζόρια, οι κυπριακές;

Και εδώ ερχόμαστε στις διαφορές Σαρρή και Καζάκη, δηλαδή ανθρώπου που καταλαβαίνει βασικές αρχές πολιτικής οικονομίας και ανθρώπου που τις προσαρμόζει σε σενάρια Μίκυ Μάους. Ο πρώτος σωστότατα γράφει ότι το ωραιότατο ταχυδακτυλουργικό δια του οποίου τα λεφτά έτρεξαν και εξαφανίστηκαν και άντε πήγαινε βρεσ' τα είναι πλήρως σύννομο με τας ιεράς αρχάς του παγκοσμίου ημών καπιταλισμού, δηλαδή με την εξής μία και μοναδική αρχή, το κέρδος πάνω από όλα, με κάθε κόστος, και όσο περισσότερο γίνεται. Κάρολος, baby: "Οταν το κεφάλαιο έχει το ανάλογο κέρδος, γίνεται τολμηρό. Με δέκα τα εκατό (10%) κέρδος αισθάνεται τον εαυτό του σίγουρο και μπορεί να το χρησιμοποιήσει κανείς παντού, με 20% γίνεται ζωηρό, με 50% γίνεται θετικά παράτολμο, με 100% τσαλαπατάει όλους τους ανθρώπινους νόμους, με 300% δεν υπάρχει έγκλημα που να μη ριψοκινδυνεύσει να το πράξει, ακόμα και με κίνδυνο να πάει στην κρεμάλα" (Κεφάλαιο, τομ. 1, σ. 785).

Ορίστε. Μέχρι και τις κρεμάλες του Συντάγματος με τις οποίες ανήμποροι μικροαστοί προσπαθούν να συνετίσουν το κεφάλαιο να μην είναι τόσο τρελιάρικο πρόβλεψε ο Κάρολος, τι άλλο θέλετε. Ο Καζάκης, που τη βρίσκει με κάτι τέτοια κρεμαλιάρικα όμως, ξεχνάει ολότελα την σύμφυση του νόμου της μεγιστοποίησης του κέρδους και του νόμου της μεγιστοποίησης του ρίσκου, ξεχνάει ότι αυτή η σύμφυση γονάτισε Lehman Brothers και AIG και ποιος ξέρει ποιον άλλο διάολο εδώ και 5 χρονάκια, και ανακαλύπτει την αγαπημένη του εθνική προδοσία στην παγκόσμια ρουτίνα του χρηματοπιστωτικού συστήματος:

Οι τραπεζίτες, ή μεγαλοκαρχαρίες που το έπαιζαν εθνικοί επενδυτές και μεγαλοπαράγοντες της οικονομίας λεηλάτησαν κυριολεκτικά διαμέσου των τραπεζών τους το χρήμα που υπήρχε σ’ αυτές – κυρίως σε καταθέσεις – μαζί με τα πολιτικά κόμματα και τις κυβερνήσεις Ελλάδας και Κύπρου. Σήμερα οι καταθέσεις αυτών των τραπεζών υπάρχουν μόνο σε κομματικά ταμεία, λογαριασμούς παράκτιων εταιρειών ανά τον κόσμο, σε ομόλογα και παράγωγα του εξωτερικού και σε άλλες σκιώδεις τραπεζικές επενδύσεις κρυμμένες στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου. [...] Η κυβέρνηση Χριστόφια, προκειμένου να καλύψει την ληστεία των κυπριακών τραπεζών από τους ολιγάρχες της οικονομίας και της πολιτικής, δέχτηκε με ιταμό τρόπο να πουληθεί το νησί σε τιμή ευκαιρίας. Κι έτσι υπέγραψε μαζί με τις υπόλοιπες δυνάμεις τη σύμβαση εκχώρησης του νησιού στην τρόικα. Η προδοσία του Χριστόφια είναι τέτοια που θέλησε ο ίδιος να υπογράψει την θανατική καταδίκη του νησιού.

Και τα λοιπά, και τα λοιπά. Άμα βρείτε έστω μία φορά τη λέξη "καπιταλισμός" στην κυπριακή σεντονιάδα του Δημήτρη, γράφτε μου και θα σας στείλω ομόλογα φυσικού αερίου που θα πάρω για αντάλλαγμα της εξαέρωσης των καταθέσεών μου. Το όλο νόημα του να έχεις κάποιον σαν τον Καζάκη είναι αυτό: παίρνει την πραγματικότητα και σου την ανασυνθέτει σε ένα μελόδραμα εθνικής προδοσίας (με μπόνους ένα mock-epic λαμογιάς) στο οποίο έχει εξαφανιστεί και το τελευταίο ίχνος των νομοτελειών του καπιταλισμού και της απόλυτης φυσιολογικότητας, μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα, της μεγαλύτερης απανθρωπιάς και εξαπάτησης, της καταστροφής ανθρώπινων ζωών και πόρων. Σου φτιάχνει έναν καπιταλισμό αλα Φώσκολο και μετά βγάζει και την έννοια τελείως στην απέξω και μένεις με τα παλιόπαιδα τ' ατίθασα και με τις κρεμάλες στο Σύνταγμα περιμένοντας να βάλουν το κεφάλι τους μέσα.

Όχι ότι δεν έχει τα δίκια του στην ανάλυση του πετάγματος του "θέλουμε 5.8 δις ρευστό" απ' το Eurogroup ως προμελετημένης, βάσει στοιχείων που γνώριζαν όλοι, πρόκλησης χρεοκοπίας. Σωστά κατά την άποψή μου λέει, για παράδειγμα, ότι το μόνο που είχαν να κάνουν οι Γερμανοί ήταν να ζητήσουν να εμφανιστεί το εξ ορισμού ανεμφάνιστο, δηλαδή "τα 5,8 δις ευρώ, δηλαδή περί το μεσοσταθμικό 8% της εικονικής καταθετικής βάσης νοικοκυριών και επιχειρήσεων". Σωστά λέει ότι η δήλωση Αναστασιάδη "ή κούρεμα ή χρεοκοπία" σήμαινε κατά βάση χρεοκοπία και άρα προλείανση του εδάφους για χειρότερο κούρεμα. Και σωστά παρατηρεί ότι η ανακοίνωση του Eurogroup αφορά και περαιτέρω μέτρα, πχ "800 εκατ. ευρώ πρόσθετους φόρους στους Κύπριους, ιδιωτικοποιήσεις δημοσίων αγαθών και υπηρεσιών (υγεία, παιδεία, ενέργεια, κοκ)". Σωστά, τέλος, θα έλεγε (αν το έλεγε) ότι αυτά είναι μονάχα το ορεκτικό, μιας και, είπαμε, όσα γίνονται τώρα στην Κύπρο γίνονται στα πλαίσια του "να βρούμε τα λεφτά" που θέλει ως εγγύηση η ΕΕ για να μας βάλει στο Μνημόνιο με το οποίο θα μας πετάξει τα πέταλα, όπως κάνει παντού στο μπαχτσέ τσιφλίκι της, ένεκα (που λέει και ο Χριστόφιας) των αναγκών του διατηρείσθαι εις καλήν οικονομικήν κατάστασιν δια του ολέθρου της εργατικής τάξεως, στα πλαίσια του ευγενούς ιμπεριαλιστικού συναγωνισμού με τους εργατοπηδώντες ανταγωνιστές μας.

Στο πώς παίζεται το παιχνίδι, ο Καζάκης ξέρει πολύ καλά τι του γίνεται. Στο για ποιανού λογαριασμό όμως παίζεται, η μπάλα πάει στο κέντρο όπου την παίρνει ο Γκαουλάιτερ, πασάρει στον Ράιχσταγκ, ο οποίος κάνει μια παράλληλη σέντρα στον Κουίσλιγκ, για να την καρφώσει τελικά στο πλεχτό ο Λουφτβάφε με προβολή πάνω στη γραμμή του τέρματος του ταλαίπωρου και πολυβασανισμένου ελληνισμού πανταχόθεν. Γι αυτό και καταλήγει μεγαλειωδώς, λέγοντας πως η λύση είναι: "η κρατικοποίηση των τραπεζών έτσι ώστε να γίνει η εκκαθάρισή τους και να δουν όλοι που πήγαν καταθέσεις, αποταμιεύσεις και δάνεια, ώστε να λογοδοτήσουν πολιτικοί και τραπεζίτες που κατακλέψανε τον κόσμο διαμέσου των τραπεζών και φυσικά η ανοικοδόμηση της οικονομίας από μηδενικής βάσης".

Η λύση είναι οι κρατικές τράπεζες να κρατικοποιηθούν, ώστε αυτά που επιτρέπει κάθε αστικό κράτος στον κόσμο να τιμωρηθούν απ' το αστικό κράτος, και η αστική τάξη να αυτοκαθαρθεί βάζοντας τους πολιτικούς και τραπεζίτες που κατακλέψανε τον κοσμάκη, ρε, τον κοσμάκη, να λογοδοτήσουν. Μα-ρα-καϊ-μπο, που λεγε και το τραγούδι στο καρναβάλι της Λεμεσού. Στα δύσκολα, στην σύμφυση του χρηματοπιστωτικού συστήματος με το αστικό κράτος, στον οργανικό ρόλο του αστικού κράτους για την στήριξη και υπεράσπιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, και, πολύ περισσότερο, για την εξασφάλιση, αν χρειαστεί δια των όπλων, του ότι τα σπασμένα του θα τα πληρώσει ο εργάτης, ο Δημήτρης ρετάρει. Και ρετάροντας μου θυμίζει γιατί έγινα μαρξιστής αντί να χάνω το χρόνο μου κυνηγώντας τα λεφτά που τρέχουν, και όλο τρέχουν, και ποτέ μα ποτέ δεν κάθονται για πολύ στα χέρια των εργατών αυτού του κόσμου.

Addendum: Απαιτήσεις της ΕΚΤ (Ε, Καλά Τώρα) για ελάχιστο τραπεζικό απόθεμα:

"[...] Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ ανακοίνωσε επιπρόσθετα μη τυπικά μέτρα μετά τη συνεδρίασή του στις 8 Δεκεμβρίου 2011. [...] Για να μειωθεί η ανάγκη του τραπεζικού συστήματος για ρευστότητα και να υποστηριχτεί η δραστηριότητα στην χρηματαγορά της ευρωζώνης, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να μειώσει προσωρινά το θετικό ελάχιστο ποσοστό αποθεμάτων από 2% σε 1%."

Πηγή: Lenin reloaded

 Bonus παραπομπή από αναγνώστη:

Θανάσης Βέγγος και τράπεζες (εγώ τ'ακούμπαγα...)