Προτροπές και ανησυχίες από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ - ΔΝΤ

Προτροπές και ανησυχίες

Πηγή : Ριζοσπάστης

 

Η προβληματική για την Ευρωζώνη εντοπίζεται στα υψηλά κρατικά χρέη, στο χαμηλό πληθωρισμό και την κατάσταση του τραπεζικού συστήματος

Μπορεί στην τελική ανακοίνωση της Εαρινής Συνόδου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας, που έλαβε χώρα στην Ουάσιγκτον στις 12 Απρίλη, να γίνεται αναφορά σε μία διαφαινόμενη «ενίσχυση της ανάπτυξης» τόσο των ανεπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών όσο και των υπολοίπων, ωστόσο οι έντονοι προβληματισμοί των διεθνών αστικών επιτελείων για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας είναι κάτι παραπάνω από εμφανείς.

 Εντός του Απρίλη το ΔΝΤ έδωσε στη δημοσιότητα δύο επίσημες εκθέσεις αναφορικά με τις δημοσιονομικές προοπτικές των χωρών και την κατάσταση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, με τις οποίες ανάμεσα σε άλλα προτρέπει τα κράτη να θέσουν υπό έλεγχο το δανεισμό τους, δίνοντας αφορμή στο διεθνές οικονομικό ειδησεογραφικό πρακτορείο «Bloomberg» να κάνει λόγο για «σκιές επάνω από την παγκόσμια οικονομία»¹.


Οπως αναφέρει το δημοσίευμα, οι ανησυχίες του ΔΝΤ εδράζονται σε ενδεχόμενη αποπληθωριστική διαδικασία που μπορεί να πλήξει τις ανεπτυγμένες οικονομίες, στις ασθενείς προοπτικές ανάπτυξης, αλλά και την αύξηση του κόστους δανεισμού κρατών και επιχειρήσεων, που υπονομεύουν την επίτευξη ισοσκελισμένων προϋπολογισμών. Το πρόβλημα του χαμηλού πληθωρισμού δεν εντοπίζεται πλέον μόνο στην ΕΕ αφού αφορά και τις ΗΠΑ καθώς κινείται με ρυθμούς κάτω του 2% τα τελευταία δύο χρόνια, επιδρώντας αρνητικά στη δυνατότητα περιορισμού των κρατικών χρεών, ενώ αποτελεί και δείκτη για την πορεία ανάπτυξης των οικονομιών.

Υπενθυμίζουμε ότι σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε την περασμένη Τετάρτη η Eurostat², o ετήσιος πληθωρισμός στην Ευρωζώνη έπεσε στο 0,5% τον περασμένο Μάρτη, σημειώνοντας δεύτερη συνεχή υποχώρηση εντός του έτους, από 0,8% το Γενάρη και 0,7% το Φλεβάρη, όταν τον ίδιο μήνα του 2013 κινούνταν σε ρυθμό 1,7%. Στο σύνολο της ΕΕ ο ετήσιος πληθωρισμός επίσης μειώθηκε στο 0,6% από 0,8% το Φλεβάρη και 1,7% το Μάρτη του 2013.

Τι σημαίνει όμως αποπληθωρισμός; Μείωση ρευστότητας κεφαλαίων, άρα και αδυναμία επενδύσεων. Επομένως, δυσκολίες στη φάση περάσματος από την κρίση στην ανάκαμψη.

 Οι κίνδυνοι παραμένουν...

Στην τελική ανακοίνωση της Εαρινής Συνόδου ΔΝΤ και Παγκόσμιας Τράπεζας³ μπορεί να επισημαίνεται ότι «η ανάκαμψη των οικονομιών στις χώρες υψηλού εισοδήματος εμφανίζει σημάδια ενίσχυσης» (σ.σ. στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες) και πως οι ρυθμοί ανάπτυξης παραμένουν σταθεροί σε αρκετές από τις λεγόμενες αναδυόμενες αγορές, την ίδια στιγμή ωστόσο υπογραμμίζεται ότι οι κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομία παραμένουν. Η ανακοίνωση τονίζει την ανάγκη δημιουργίας «ευνοϊκού κλίματος για τις επιχειρήσεις ώστε να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός», ζητά τη συγκρότηση «στοχευμένων προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας» και τονίζει τη ζωτική σημασία που έχουν οι ιδιωτικές επενδύσεις για την ενίσχυση της ανάπτυξης. Παράλληλα, προτρέπει τις κυβερνήσεις των χωρών να αυξήσουν τα επίπεδα δημοσίων επενδύσεων στις υποδομές τους, τις οποίες χαρακτηρίζει ως «καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξη, τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την ευημερία και τη μείωση της φτώχειας σε χώρες κάθε εισοδήματος».

Αυτό που στην πραγματικότητα προτείνουν η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ είναι η άρση κάθε περιορισμού στην επιχειρηματική δραστηριότητα - «ευνοϊκό κλίμα για τις επιχειρήσεις», περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες, «στοχευμένα προγράμματα κοινωνικής προστασίας» (κάτι σαν το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα και τα δίκτυα κοινωνικών ιατρείων κλπ.) - ώστε να απελευθερωθούν κρατικά κονδύλια που θα διοχετευθούν σε επενδύσεις για υποδομές, τις οποίες ιστορικά επωμίζονται οι κρατικοί προϋπολογισμοί και επίσης ιστορικά ενισχύουν την κερδοφορία του ιδιωτικού κεφαλαίου.

Την ίδια στιγμή, στην έκθεση του ΔΝΤ για τις δημοσιονομικές προοπτικές των κρατών⁴ εντοπίζονται σειρά προβλημάτων και «μακροοικονομικών ανισορροπιών» για το σύνολο σχεδόν των ανεπτυγμένων οικονομιών, παρά τα, όπως λέει, βήματα «βελτίωσης» που έχουν επιτευχθεί το τελευταίο διάστημα. Ιδιαίτερα για την Ευρωζώνη επισημαίνονται δύο ζητήματα: Πρώτον, οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν εξαιτίας της κατάστασης στην οποία βρίσκεται το τραπεζικό σύστημα καθώς μπορεί να απαιτηθεί επιπλέον κρατική ενίσχυση το επόμενο διάστημα, όταν ολοκληρωθεί ο εν εξελίξει «έλεγχος υγείας» των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και ο επίμονα χαμηλός πληθωρισμός, καθώς δυσχεραίνει τις προσπάθειες για τη μείωση των χρεών, ενώ παράλληλα αποτελεί κατάλληλη συνθήκη ώστε τα χρέη κρατών και επιχειρήσεων να αυξάνονται ως ποσοστό του ΑΕΠ. Ουσιαστικά εδώ βάζει ένα ζήτημα από την ανάποδη. Προβάλλει την έλλειψη ρευστότητας, άρα και την αδυναμία επενδύσεων, ως αύξηση των χρεών σε σχέση με το ΑΕΠ, ενώ ουσιαστικά είναι φρένο στην ανάπτυξη του ΑΕΠ, δηλαδή συνέχιση της ύφεσης.

Φόβοι παρά τις προσπάθειες

Στη δεύτερη έκθεση που δημοσίευσε αυτό το μήνα το ΔΝΤ⁵ αναφορικά με την κατάσταση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, σημειώνεται και πάλι ότι παρά τις προσπάθειες που συντελούνται στην Ευρωζώνη για τη σταθερότητα του τραπεζικού τομέα, ακόμη δεν έχει επιτευχθεί ούτε η αναγκαία ενοποίηση ούτε η πολυπόθητη σταθερότητα. Τονίζεται ιδιαίτερα η ανάγκη ανάκαμψης του ιδιωτικού επιχειρηματικού τομέα, ειδικά εκείνων των επιχειρήσεων που έχουν μεγάλη έκθεση σε δανεισμό, υπογραμμίζει ωστόσο ότι η διαδικασία αυτή θα αργήσει καθώς ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία αξιολόγησης των τραπεζών, με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η επιστροφή σε ομαλά επίπεδα ρευστότητας στην αγορά, άρα και η δανειοδότηση επιχειρήσεων για επενδύσεις και ανάπτυξη. Απευθύνεται στους «διαμορφωτές της πολιτικής» στην Ευρωζώνη, καλώντας τους να προχωρήσουν σε διαφανή αξιολόγηση του τραπεζικού συστήματος και αν χρειαστεί σε μία αποφασιστική εκκαθάριση των τραπεζικών ενεργητικών, ακόμη και στο κλείσιμο όσων τραπεζών δεν είναι βιώσιμες. Αυτό όμως σημαίνει και καταστροφή κεφαλαίου για την Ευρωζώνη, σε συνδυασμό με μια «προσπάθεια» συγκεντροποίησης κεφαλαίου.

Η έκθεση υπογραμμίζει τον κίνδυνο που ελλοχεύει από τα υψηλά και αυξανόμενα επίπεδα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, τα οποία δυσχεραίνουν την εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος. Υπολογίζει ότι σήμερα ο συνολικός τους όγκος έχει διπλασιαστεί σε σχέση με το 2009, αφού τέσσερα χρόνια μετά έχουν ξεπεράσει τα 800 δισ. δολάρια. Το συγκεκριμένο ποσό ίσως να μη φαίνεται ιδιαίτερα μεγάλο, ωστόσο οι προβληματισμοί εδράζονται στο κατά πόσο τα επίσημα στοιχεία, που παρέχουν οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ στην Ευρωζώνη, ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Δεν είναι καθόλου τυχαίες δηλαδή οι εκκλήσεις του ΔΝΤ για διαφάνεια, καθώς άλλες εκθέσεις «ανεξάρτητων οίκων», που είχαν δημοσιευθεί το προηγούμενο διάστημα, ανέβαζαν το ποσό σε περισσότερο από 1 τρισ.

Αν και σύμφωνα με το ΔΝΤ τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αφορούν κυρίως τις χώρες της Ευρωζώνης που πλήττονται περισσότερο από την κρίση, δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι το πρόβλημα δεν εντοπίζεται και σε ακόμη μεγαλύτερες οικονομίες, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν προς το παρόν επίσημες αναφορές...

Δεν θα πρέπει να θεωρείται τυχαία η συγκεκριμένη αναφορά που γίνεται στην έκθεση σχετικά με τη μεγάλη συγκέντρωση και μεγέθυνση των ενεργητικών των τραπεζών τα τελευταία 15 χρόνια, αφού όπως επισημαίνεται σε αρκετές χώρες η αξία του ενεργητικού του τραπεζικού τομέα ως ποσοστό του ΑΕΠ έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια, την ίδια στιγμή που ο αριθμός των τραπεζών έχει συρρικνωθεί. Η τάση αυτή, συνεχίζεται στην έκθεση, εντοπίζεται εξίσου στην Ευρωζώνη, το Η. Βασίλειο και τις ΗΠΑ και ενέχει «συστημικό κίνδυνο» καθώς ενδεχόμενη «αποτυχία» μίας τράπεζας μπορεί να προκαλέσει ευρύτερη αποσταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού τομέα. Οπως προειδοποιεί το ΔΝΤ, είναι πολύ πιθανό οι δραστηριότητές της να μην αντικατασταθούν από κάποιο άλλο τραπεζικό ίδρυμα, να προκαλέσει συνολικότερη «κρίση εμπιστοσύνης» στους καταθέτες, ακόμη και να βγει εκτός των συνόρων της συγκεκριμένης χώρας εξαιτίας της υψηλής διασύνδεσης του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος. Ουσιαστικά το ΔΝΤ, με όλες τις παραπάνω επισημάνσεις, πασχίζει να προειδοποιήσει για την αναγκαιότητα ύπαρξης ισχυρού χρηματοπιστωτικού συστήματος, σε συνδυασμό με την παρέμβασή του στις δανειοδοτημένες μονοπωλιακές επιχειρήσεις, ώστε να αντιμετωπιστούν τυχόν κίνδυνοι σε συνδυασμό με την ελεγχόμενη καταστροφή κεφαλαίου και τη συγκεντροποίησή του, αλλά και τη δημιουργία δυνατοτήτων ρευστότητας για επενδύσεις ως προϋποθέσεις για το πέρασμα από την κρίση στην ανάκαμψη. Ζήτημα το οποίο ακόμη δεν έχει εξασφαλιστεί για το κεφάλαιο διεθνώς. 

Παραπομπές:

1. http://www.bloomberg.com/news/2014-04-09/imf-urges-nations-to-cut-debt-casting-shadows-on-world-economy.html
2. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-16042014-AP/EN/2-16042014-AP-EN.PDF
3. http://www.worldbank.org/en/news/press-release/2014/04/12/imf-world-bank-spring-meetings-2014-development-committee-communique
4. http://www.imf.org/external/pubs/ft/fm/2014/01/pdf/fm1401.pdf
5. http://www.imf.org/external/pubs/ft/gfsr/2014/01/pdf/text.pdf