Η κρίση είναι κρίση υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου

Από το Αριστερά & Πολιτική
διαμέσω Traverso Rossa

Η κρίση την οποία αντιμετωπίζει η χώρα έχει τα δικά της χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες, πλην όμως αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.

Το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα έχει βυθιστεί στη μεγαλύτερη οικονομική κρίση της ιστορίας του, σε μια παρατεταμένη κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου, την οποία δεν μπορεί να διαχειριστεί με τους συνήθεις τρόπους, δηλαδή την καταστροφή του πλεονάζοντος κεφαλαίου για την αποκατάσταση της διαταραγμένης ισορροπίας, και από την οποία δεν μπορεί να εξέλθει χωρίς μια άνευ προηγουμένου επίθεση ενάντια στους εργαζομένους, στους λαούς και στα κράτη, καθώς και στις ίδιες τις υλικές βάσεις του ανθρώπινου πολιτισμού.

 

Δεν υπάρχει κάποιο απόλυτο αριθμητικό μέγεθος πέραν του οποίου η συσσώρευση του κεφαλαίου μετατρέπεται σε υπερσυσσώρευση.

 

Τα συσσωρευμένα κεφάλαια λαμβάνουν διάφορες μορφές: επενδυμένο πάγιο κεφάλαιο (π.χ. βιομηχανικές εγκαταστάσεις και εξοπλισμοί), αποθεματικά επιχειρήσεων και τραπεζών, καταθέσεις διαφόρων κατηγοριών (repos, προθεσμιακές, κλπ.), επιχειρηματικά επενδυτικά κεφάλαια (αμοιβαία, hedge funds, equity funds, κλπ.), κεφάλαια τοποθετημένα σε αξιόγραφα (χρηματιστηριακές μετοχές, χρεώγραφα κλπ) και σε χρηματιστηριακά και εξωχρηματιστηριακά παράγωγα (δευτερογενής αγορά παραγώγων), σε μαύρο χρήμα (προϊόν εισφοροδιαφυγής, φοροδιαφυγής, λαθρεμπορίου, εμπορίου ναρκωτικών, όπλων, λευκής σαρκός, ανθρωπίνων οργάνων, δουλεμπορίου, κλπ) τοποθετημένο σε εξωχώριες εταιρείες (οffshore), κοκ. 

 

Όσο μεγαλύτερη είναι η υπερσυσσώρευση τόσο μεγαλύτερη είναι η τοποθέτηση σε εξωχρηματιστηριακά και χρηματιστηριακά παράγωγα. Μέσα σε μια δεκαετία (1998-2008) τα μεν χρηματιστηριακά παράγωγα σχεδόν εξαπλασιάστηκαν από 14,79 σε 82,015 τρις δολάρια, τα δε εξωχρηματιστηριακά σχεδόν δεκαπλασιάστηκαν από 72,13 σε 683,73 τρις δολάρια. (Πηγή: Bank for International Settlements, Μάρτιος 2009) Συνολικά τα ως άνω παράγωγα ανήλθαν αθροιστικά σε 765,745 τρις δολάρια. Σήμερα εκτιμάται ότι κυμαίνονται μεταξύ 800-1.000 τρις δολαρίων. Ένας τεράστιος όγκος κεφαλαίων υπερπολλαπλάσιος του παγκόσμιου ΑΕΠ, το οποίο κυμαίνεται μεταξύ 55-60 τρις δολαρίων ανά έτος, ποσό στο οποίο συμπεριλαμβάνονται και τα παγκόσμια κέρδη.

 

Η υπερσυσσώρευση παγίου κεφαλαίου προκύπτει από τον βαθμό της παραγωγικής του αξιοποίησης. Αποτελεί γεγονός ότι την τελευταία δεκαετία η βιομηχανία παγκοσμίως λειτουργεί σε ποσοστό 70-85% της εγκατεστημένης δυναμικότητας της.

 

Η υπερσυσσώρευση αποδεικνύεται επίσης από την κατακόρυφη μείωση των παγκόσμιων άμεσων επενδύσεων, λόγω της πτώσης του μέσου ποσοστού κέρδους. Οι παγκόσμιες άμεσες επενδύσεις από 1,4 τρις δολάρια το 2000 έπεσαν σε 823,8 δις δολάρια το 2001, σε 651,2 δις δολάρια το 2002 και παρέμειναν στα 653,1 δις δολάρια το 2003. Μέχρι το 2005-2007 παρέμειναν στα επίπεδα του 2003. Οι επενδύσεις της περιόδου 2009-2010 έπεσαν κατά 25% από τον μέσο όρο της περιόδου 2005-2007. Συνολικά την τελευταία δεκαετία έχουμε μείωση κατά 62,5% των παγκόσμιων επενδύσεων (Πηγή: UNSTAD, ΟΗΕ).

 

Αν μόνο 1,3 τρις δολ. από αυτά τα λιμνάζοντα κεφάλαια αξιοποιούνταν επενδυτικά από την κοινωνία για την κάλυψη των πραγματικών της αναγκών και όχι στην υπηρεσία του κέρδους και της μεγιστοποίησης του, θα εξασφάλιζαν σταθερή αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ τουλάχιστον κατά 2-3% ετησίως.

 

Η υπερσυσσώρευση είναι προϊόν της υπερεκμετάλλευσης

 

Η υπερσυσσώρευση προήλθε από την υπερεκμετάλλευση, καταλήστευση και διάλυση των αναπτυσσόμενων χωρών (των χωρών του λεγόμενου τρίτου κόσμου), την κατεδάφιση σ’ αυτές κάθε εργασιακού, κοινωνικού και ανθρώπινου δικαιώματος από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, τις χρονικά παράλληλες πολιτικές λιτότητας και συστηματικής αφαίρεσης δικαιωμάτων και κατακτήσεων στις χώρες του ανεπτυγμένου καπιταλισμού στο όνομα του ελέγχου του πληθωρισμού, της ανταγωνιστικότητας, κλπ., καθώς και από την αχαλίνωτη κερδοσκοπία.

 

Η υπερσυσσώρευση συνοδεύτηκε από υπερσυγκέντρωση του κεφαλαίου. Το 1% των κατοίκων του πλανήτη κατέχει το 40% του παγκόσμιου πλούτου, το 2% το 50% και το 10% το 85%. Ο πλούτος αυτός είναι συγκεντρωμένος σε συντριπτικά μεγάλο βαθμό στα χέρια του χρηματιστικού κεφαλαίου, την πιο προχωρημένη μορφή συνάρθρωσης και συγχώνευσης του κεφαλαίου. 

 

Σήμερα το χρηματιστικό κεφάλαιο αποτελεί συγχώνευση του τραπεζικού, του βιομηχανικού και του κερδοσκοπικού κεφαλαίου, με το τελευταίο να δραστηριοποιείται στις αγορές χρήματος, αξιογράφων και χρηματοπιστωτικών παραγώγων. Ο έντονα κερδοσκοπικός χαρακτήρας του χρηματιστικού κεφαλαίου το καθιστά σήμερα όλο και περισσότερο αδίστακτο, ανάλγητο και επιθετικό ενάντια στους εργαζομένους και στην κοινωνία.

 

 

Κάθε βήμα στη διαδικασία υπερσυσσώρευσης μείωνε τις δυνατότητες επανεπένδυσης των κεφαλαίων στην πραγματική οικονομία με όρους κερδοφορίας ικανοποιητικούς για τους πλουτοκράτες, λόγω της στενότητας των αγορών σε σχέση με τον όγκο των διαθέσιμων κεφαλαίων. Η μετατροπή των υπερκερδών σε υπερσυσσωρευμένο κεφάλαιο στον ένα πόλο της ταξικής και κοινωνικής διαστρωμάτωσης συνοδευόταν από απόλυτη ή σχετική εξαθλίωση στον άλλο.

Το 25% του παγκόσμιου πληθυσμού ή 1,7 δισεκατομμύριο πολίτες ζουν με λιγότερο από 1,25 δολάριο την ημέρα, με σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στο διαθέσιμο εισόδημα τους και στην παγκόσμια ενεργό ζήτηση, τουλάχιστον στο τομέα ειδών διατροφής, ειδών πρώτης ανάγκης για τη διαβίωση των νοικοκυριών, υπηρεσιών υγείας, κλπ.