Richard Wolff : Οικονομική κρίση, Ελληνικό θέατρο, δικό μας δράμα

Κείμενο του: Richard Wolff

Μετάφραση : talos

Η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα μέσα σε ένα πολιτικό θεατρικό δράμα. Όπως και τα αρχαιοελληνικά δράματα, έτσι και το σημερινό αγγίζει κι αυτό και ακουμπά όλο τον κόσμο. Συναισθανόμαστε πως τα διλήμματα της Ελλάδας γίνονται δικά μας.

 Οι άρχοντές της διακηρύττουν πως μια κρίση απειλεί σήμερα την Ελλάδα. Κατηγορούν τις μάζες για αυτήν. Για να ξεπεραστεί θα πρέπει να επιβάλλουν μεγάλες θυσίες στις μάζες. Ο χορός των αρχόντων τονίζει την απόλυτη αναγκαιότητα, το πλήρες αναπόφευκτο, των θυσιών αυτών, ως μόνης λύσης. Δεν υπάρχει, επιμένει ο χορός, καμία άλλη επιλογή. Οι μάζες αμφιταλαντεύονται. Πολλοί τείνουν προς την παραίτηση, δεχόμενοι τις θυσίες αυτές σαν τιμωρία για τις αμαρτίες τους που προκάλεσαν την κρίση. Προς το παρόν, οι άρχοντες πανηγυρίζουν καθώς το σύνθετο πολιτικό τους θέατρο της ενοχής μοιάζει να έχει μεταφέρει επιτυχώς το κόστος της κρίσης από τους ίδιους προς τις μάζες. Αλλά παρόλα αυτά, υπάρχουν επίσης και σημάδια ενός επικείμενου αντιπολιτευτικού θυμού από τις μάζες. Τεράστιες διαδηλώσεις συντάραξαν την Αθήνα τον Μάιο. Καθαρτήριες στιγμές ξεπροβάλλουν απειλητικά.

Τον Μάιο επίσης, όλοι οι εργαζόμενοι στο δημόσιο στην Ελλάδα υπέστησαν μείωση μισθών κατά 15-20%: δάσκαλοι, υπάλληλοι γραφείου, αστυνομικοί ακόμα και στρατιωτικοί. Η κυβέρνηση δείχνει προς περαιτέρω περικοπές το φθινόπωρο που έρχεται. Λίγο-πολύ παρόμοια “λιτότητα” σχεδιάζεται και σε πολλές ακόμα καπιταλιστικές οικονομίες. Και εκεί οι κυρίαρχοι ιδεολογικοί χοροί επαναλαμβάνουν: (1): Δεν υπάρχει εναλλακτική λύση και (2) για όλα αυτά φταίνε οι εργάτες.

Ο χορός αυτός παραπλανά, οι ισχυρισμοί του είναι ψευδείς. “Οι μισθοί στην Ελλάδα, και οι υπόλοιπες συνθήκες εργασίες είναι υπερβολικά γενναιόδωροι”. Αυτό αγνοεί προφανώς το γεγονός ότι οι μισθοί και το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων στην Ελλάδα, είναι κάτω από τους αντίστοιχους στις μεγάλες Ευρωπαϊκές χώρες. “Η παραγωγικότητα της εργασίας στην Ελλάδα είναι χαμηλή επειδή ‘δεν δουλεύουν’”. Αυτό αγνοεί προφανώς το γεγονός πως οι αποφάσεις σχετικά με την επιλογή επένδυσης σε τεχνολογίες και την επιλογή αγαθών και υπηρεσιών που θα παραχθούν, λαμβάνονται από τους εργοδότες, όχι από τους εργαζόμενους. “Οι βιομηχανίες της Ελλάδας είναι στάσιμες επειδή οι τιμές των Ελληνικών προϊόντων δεν είναι ‘ανταγωνιστικές’”. Ο ισχυρισμός αυτός αγνοεί ότι οι τιμές των Ελληνικών προϊόντων ορίζονται από τους εργοδότες και έχουν σαν στόχο όχι μόνο την εξασφάλιση των μισθών των εργαζομένων τους, αλλά και τους δικούς τους, τα επιδόματά τους, τα εταιρικά κέρδη κοκ.

Οι ισχυρισμοί αυτοί δεν συνιστούν ανάλυση – συνιστούν στόχευση ενοχής. Υποστηρίζονται ενθουσιωδώς από το ίδιο σύνολο επιχειρηματικών ταγών, πολιτικών, μαζικών μέσων ενημέρωσης και υποβοηθούντων πανεπιστημιακών, που εόρταζε την “οικονομική ανάπτυξη” η οποία παρήγαγε την σημερινή κρίση. Το να κατηγορεί κανείς τους εργαζόμενους και να αποκαλεί την κρίση “εθνική” έχει σαν σκοπό την εκτροπή της προσοχής από τον ρόλο του καπιταλισμού σαν σύστημα και από τους καπιταλιστές σαν τους κύριους λήπτες αποφάσεων σε αυτό το σύστημα. Η στρατηγική αυτή προετοιμάζει επίσης τον πληθυσμό για την λιτότητα σαν απαραίτητη τιμωρία και επανόρθωση για τις δυσκολίες της Ελλάδας.

Αυτό το Ελληνικό θέατρο της οικονομίας δεν είναι κάτι καινούριο. Αντιγράφει ένα παλιό και επαναλαμβανόμενο σχήμα του καπιταλισμού παντού. Οι ελληνικές καπιταλιστικές επιχειρήσεις και οι διευθυντές τους (οι πλούσιοι), αποφεύγουν ή διαφεύγουν από τις περισσότερες φορολογικές υποχρεώσεις τους. Εντωμεταξύ τα προβλήματα και οι αντιφάσεις του Ελληνικού καπιταλισμού οδηγούν εργοδότες και εργαζόμενους στο να απαιτούν όλο και περισσότερα από την κυβέρνηση προς υποστήριξη των δραστηριοτήτων τους. Εντέλει, η κυβέρνηση παύει να έχει την δυνατότητα χρηματοδότησης των επεκτεινόμενων υπηρεσιών της, αυξάνοντας το φορολογικό φορτίο των μαζών. Οι μάζες αντιδρούν και τα κοινωνικά κινήματα για την φορολόγηση των επιχειρήσεων και των πλουσίων επιταχύνονται.

Στην συνέχεια οι Έλληνες καπιταλιστές και οι πλούσιοι σπεύδουν να δανείσουν στην κυβέρνηση περισσότερα από τα χρήματα που έχουν αποταμιεύσει από τους φόρους που δεν πλήρωναν. Η κυβέρνηση στην συνέχεια δανείζεται από αυτούς (και συχνά επίσης από καπιταλιστές και πλούσιους πολίτες άλλων χωρών) ώστε να χρηματοδοτήσει μερικά ακόμα χρόνια επέκτασης των υπηρεσιών της. Διατηρεί αυξανόμενα ελλείμματα προϋπολογισμού και έτσι πληρώνει όλο και μεγαλύτερο τόκο στις καπιταλιστικές επιχειρήσεις και τους πλούσιους πολίτες που είναι οι πιστωτές της κυβέρνησης. Τελικά οι πιστωτές αυτοί αντιδρούν στο συσσωρευμένο κρατικό χρέος το οποίο βοήθησαν να δημιουργηθεί και από το οποίο έχουν αντλήσει κέρδη, λέγοντας πως ο περαιτέρω δανεισμός ενέχει πλέον υπερβολικούς κινδύνους.

Σε αυτό το σημείο, οι καπιταλιστικές επιχειρήσεις και οι πλούσιοι απειλούν την κυβέρνηση με διακοπή δανεισμού. Η πολιτική ηγεσία πανικοβάλλεται, κηρύττει εθνική κρίση, και ανακοινώνει μια εθνική λύση που απαιτεί εθνική λιτότητα. Για να επιβιώσει η χώρα θα πρέπει να καλοπιαστούν οι πιστωτές της Ελλάδας ώστε να συνεχίσουν να μας δανείζουν. Επειδή η Ελληνική κυβέρνηση φοβάται να φορολογήσει τις καπιταλιστικές επιχειρήσεις της χώρας και τους πλουσιότερους πολίτες της, αποφεύγει τον δρόμο αυτόν. Επειδή η κυβέρνηση συμμετείχε στον χορό κατηγοριών εναντίον των εργαζομένων, το πρόγραμμά της είναι η λιτότητα: η μείωση των εργαζομένων στο δημόσιο και η μείωση των μισθών τους, ο περιορισμός των κρατικών υπηρεσιών προς τους πολίτες. Η κυβέρνηση θα πρέπει να μειώσει τον δανεισμό, να μειώσει το δημόσιο χρέος και έτσι να “ξανα-αποκτήσει την εμπιστοσύνη των δανειστών της”

Στην επόμενη πράξη αυτού του θεατρικού έργου, οι οικονομικές συνέπειες της λιτότητας θα εξακολουθήσουν στους συνηθισμένους τους ρόλους. Πρώτα η Ελληνική οικονομία θα συρρικνωθεί καθώς η μείωση των εργαζομένων στο δημόσιο, των μισθών και των δαπανών θα μειώσει την ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών, οδηγώντας έτσι τους ιδιώτες εργοδότες σε απολύσεις ανθρώπων που παράγουν αυτά τα αγαθά και τις υπηρεσίες. Δεύτερον οι ιδιώτες εργοδότες, θα μειώσουν τους μισθούς επειδή οι μειωμένες πωλήσεις θα το καταστήσουν απαραίτητο, ενώ η αυξανόμενη ανεργία θα το καταστήσει εφικτό. Τρίτον, οι μεγάλες ξένες ή τοπικές επενδύσεις δεν θα σώσουν την Ελλάδα επειδή οι μισθοί στην χώρα, παρότι θα πέφτουν, θα εξακολουθήσουν να μην μπορούν να συναγωνιστούν τους χαμηλότερους ακόμα μισθούς στην Ασία και αλλού. Η είσοδος της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα ποτέ δεν δημιούργησε την εισροή επενδύσεων που είχε υποσχεθεί για παρόμοιους λόγους. Τέταρτον, οι εξελίξεις αυτές θα μειώσουν περαιτέρω τα φορολογικά έσοδα της κυβέρνησης και έτσι θα αναπαράγουν τα ελλείμματα του προϋπολογισμού εκείνα, που η λιτότητα ψευδώς διαφημιζόταν πως θα ξεπερνούσε.

Στην πιθανή τελευταία πράξη, αν η λιτότητα φτάσει στο κρίσιμο σημείο πιθανής μαζικής πολιτικής αντίδρασης, θα ξεδιπλωθεί ένα προσεκτικά χορογραφημένο δράμα. Είτε επίσημα μέσω χρεοκοπίας (παύση πληρωμών στο εξωτερικό της χρέος) ή ανεπίσημα με την επαναγορά των υποτιμημένων ομολόγων της στις ιδιωτικές αγορές, η Ελληνική κυβέρνηση, θα μειώσει το ανεξόφλητο χρέος της κατά 20 με 50%. Στο επίπεδο αυτό, η φορολόγηση της Ελληνικής εργατικής τάξης θα παράσχει επαρκή έσοδα ώστε να μπορέσει να παρακινήσει τους πιστωτές της να αρχίσουν και πάλι να την δανείζουν.

Όπως πάμπολλα παραδείγματα του ίδιου σκηνοθετημένου δράματος δείχνουν (το τελευταίο ήταν η Αργεντινή πριν από πέντε χρόνια), αυτό θα κάνουν τελικά οι πιστωτές. Άλλωστε τα τέλη, οι πληρωμές τόκων και οι ευνοϊκές αποφάσεις που λαμβάνουν οι πιστωτές από τις εξαρτημένες κυβερνήσεις στις οποίες δανείζουν, είναι δομημένες ήδη έτσι ώστε να αποζημιώνουν ήδη τους πιστωτές για τους κινδύνους χρεοκοπίας – επίσημης ή ανεπίσημης – του είδους εκείνου που σκέφτεται η Ελλάδα.

Ένα θεμελιώδες ερώτημα προκύπτει για το Ελληνικό αυτό θέατρο. Ποια είναι η τελική σκηνή που θα υποδυθεί η Ελληνική εργατική τάξη (μόνη της, ή μαζί με τις άλλες Ευρωπαϊκές εργατικές τάξεις); Η κατάληξη αυτού του έργου θα είναι η τραγωδία της μαζικής Ελληνικής παραίτησης, της αγωνίας και της παρακμής; Ή μήπως ένα δραματικό γύρισμα της πλοκής θα αποκαλύψει την λιτότητα που επιβάλλεται στην Ελληνική εργατική τάξη σαν μια πραγματικά γκροτέσκα σωτηρία του Ελληνικού καπιταλισμού από τις ίδιες του τις αποτυχίες καθώς και από την συμμετοχή του στην παγκόσμια καπιταλιστική κρίση; Ο κόσμος παρακολουθεί σήμερα την Ελλάδα επειδή γνωρίζουμε πως όλοι μας θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε παρόμοια δράματα και παρόμοιες εναλλακτικές καταλήξεις.