Όταν οι ιεροκήρυκες του συστήματος διορθώνουν τον Μαρξ(which side are you Fromm?)

Οι Μαρξ και Ένγκελς γράφουν τις “ασυναρτησίες” τους. Πάλι καλά που υπάρχουν και ανθρώποι σαν τον Φρομ και μας ανοίγουν τα μάτια.

Στο συγκεκριμένο άρθρο παρατίθεται σχόλιο αναγνώστη με αποσπάσματα από το βιβλίο του Erich Fromm “Η υγιής κοινωνία”. Ο Fromm στα αποσπάσματα αυτά ασκεί κριτική στον Μαρξ/Ένγκελς για την δήθεν προχειρότητα ή επιπολαιότητα του τρόπου σκέψης και του έργου τους. Από κάτω αναρτώ και τα δικά μου σχόλια απαντήσεις στον αναγνώστη και κυρίως στον Fromm, που παρερμηνεύει ή αγνοεί εντελώς, τα όσα έχει γράψει ο Μαρξ και ο Ένγκελς με σκοπό να εξάγει τα δικά του αυθαίρετα συμπεράσματα. Τα σχόλια μου είναι κάπως προχειρογραμμένα (και χωρίς τόνους), αλλά όχι σε τέτοιο βαθμό που να μην μένει η ουσία.

Σχόλιο αναγνώστη:

Παιδια. Απο ενα βιβλιο που διαβαζω τωρα, “Η υγιης κοινωνια” του Erich Fromm, θελω να σας παραθεσω ενα κειμενο με μικρες παραλειψεις (σελιδες 328-330) :

“Η υποτιμηση αυτη της πολυπλοκοτητας των ανθρωπινων παθων οδηγησε στα τρια πιο επικινδυνα σφαλματα της σκεψης του Μαρξ.

1) Πρωτο απο ολα ειναι η αδιαφορια του για τον ηθικο παραγοντα στον ανθρωπο. Επειδη υπεθετε οτι η καλοσυνη του ανθρωπου θα εκδηλωνοταν αυτοματα με την πραγματοποιηση των οικονομικων μετασχηματισμων, δεν αντιλαμβανοταν οτι μια καλυτερη κοινωνια δεν μπορουσε να δημιουργηθει απο ανθρωπους που δεν ειχαν υποστει μεσα τους εναν ηθικο μετασχηματισμο. Δεν εδινε προσοχη, τουλαχιστoν οχι ρητη, στην αναγκαιοτητα ενος νεου ηθικου προσανατολισμου, που χωρις αυτον καθε πολιτικος και οικονομικος μετασχηματισμος ειναι ματαιος.

2) Το δευτερο σφαλμα, που πηγαζει απο την ιδια πηγη, ηταν η παραλογη κακη εκτιμηση του Μαρξ σχετικα με τους μετασχηματισμους για την πραγματοποιηση του σοσιαλισμου. Αντιθετα απο ανθρωπους οπως ο Προυντον και ο Μπακουνιν (και αργοτερα ο Τζακ Λοντον στο “Σιδερενιο πελμα” του), που προβλεψαν το σκοταδι που θα τυλιγε το δυτικο κοσμο πριν λαμψει το νεο φως, οι Μαρξ και Ενγκελς πιστευαν στην αμεση ελευση της “καλης κοινωνιας” και ειχαν πολυ αμυδρα συνειδητοποιησει τη δυνατοτητα εκδηλωσης ενος νεου βαρβαρισμου με τη μορφη ενος κομμουνιστικου και φασιστικου απολυταρχισμου και πολεμων ανηκουστης καταστροφικοτητας. [...]

3) Το τριτο σφαλμα ηταν η αντιληψη του Μαρξ, οτι δηλαδη η κοινωνικοποιηση των μεσων της παραγωγης οχι μονο ηταν απαραιτητη αλλα και επαρκης ορος για το μετασχηματισμο του καπιταλισμου σε σοσιαλιστκη συνεργατικη κοινωνια. Στο βαθος του σφαλματος αυτου βρισκεται και παλι η υπεραπλοποιημενη υπεραισιοδοξη ρασιοναλιστικη εικονα του ανθρωπου. Οπως ακριβως ο Φρουντ πιστευε οτι η απελευθερωση του ανθρωπου απο τα μη φυσικα υπερβολικα αυστηρα σεξουαλικα ταμπου θα οδηγουσε στην ψυχικη υγεια, ετσι και ο Μαρξ πιστευς οτι η χειραφετηση απο την εκμετελευση θα δημιουργουσε αυτοματα ελευθερα και συνεργαζομενα οντα. Ηταν αισιοδοξος σχετικα με την αμεση επιδραση των αλλαγων στους παραγοντες του περιβαλλοντος, και ειχε πολυ λιγη εκτιμηση σχετικα με τη δυναμη των παραλογων και καταστροφικωνν παθων που δεν μπορουν να μεταπλαστουν απο τη μια μερα στην αλλη απο τις οικονομικες αλλαγες.

[...]

Η αλλη πηγη του σφαλματος αυτου ηταν η υπερεκτιμηση του για τις πολιτικες και οικονομικες λυσεις, που σχετικα με αυτες αναφερω πιο πανω. Φανηκε παραδοξα μη ρεαλιστης, αγνοωντας το γεγονος οτι πολυ λιγη σημασια εχει για την προσωπικοτητα του εργατη το αν η επιχειρηση ανηκει στο “λαο” – στο Κρατος – σε μια γραφειοκρατικη κυβερνηση ή σε μια ιδιωτικη γραφειοκρατια που εχουν προσλαβει οι μετοχοι. Αντιθετα με τη δικη του θεωρητικη σκεψη, δεν ειδε οτι τα μονα πραγματα που εχουν αξια ειναι οι πραγματικες και ρεαλιστικες συνθηκες εργασιας, η σχεση του εργατη με την εργασια του, με τους συναδελφους του και με εκεινους που διευθυνουν την επιχειρηση.”

Θα με ενδιαφερε πολυ να δω τη θεση σας.

Απαντητικά σχόλια:

Λοιπον, ο συγγραφεας του βιβλιου εθελοτυφλει

ο μαρξ δεν ειναι οτι δεν εδινε σημασια στον ηθικο παραγοντα
αλλα ελεγε οτι αυτος καθοριζεται απο τις υλικες συνθηκες
και οτι σε ενα κοσμο καπιταλιστικο
με δεδομενες υλικες συνθηκες
η ηθικη θα ειναι και η αναλογη
απαντωντας κιολας σε ολους αυτους της εποχης του
που μιλωντας για τα παιδια της εργατικης ταξης
τα εκριναν πυο δεν ειχαν τροπους και ηθικη
και ελεγε ο μαρξ
πως να εχουν “ηθικη” οταν αναγκαζονται να δουλευουν αυτα τα παδια στις πιο αθλιες συνθηκες στοιβαγμενα σε μικρες αιθουσες η σε ορυχεια, μερικες φορες ακομα και απο τα 6 τους χρονια
και ποσο μαλλον οταν οι γονεις τους ηταν εκεινοι που τα εστελναν αφου και το δικο τους πενιχρο μεροκαματο δεν αρκουσε γι ανα ζησουν. Για τι ηθικη να μιλαμε μετα για τα παιδια και για τους ιδιους τους γονεις που εχουν μεγαλωσει και αυτοι ετσι;
και οσον αφορα την ηθικη της αρχουσας ταξης σε αυτες τις κοινωνιες
περα απο τους “καλους τροπους”, σαμπως δεν ηταν οι ιδιοι που καθοριζαν το οτι η εργατικη ταξη θα μεγαλωσει σε τετοιες συνθηκες ωστε να ειναι αλλοτριωμενη πνευματικα;
Τι μας διδασκει λοιπον αυτο;
οτι οι συνθηκες παραγωγης καθοριζουν την ηθικη, τοσο της εκμεταλλευτριας οσο και της εκμεταλλευομενης ταξης

αντιστοιχα και σημερα
τι ηθικη να διαμορφωθει σε ενα κοσμο που εκθειαζει το νομο της ζουγγλας και τον κοινωνικο δαρβινισμο;
πως να προωθηθει μια αλλου ειδους ηθικη οταν αυτοι που εχουν τα μεσα και τα μμε κυρηττουν το υποταξου στους “ανωτερους” και πατα πανω στα κεφαλια των “κατωτερων”

καταλαβαινεις λοιπον πως οσοι παρερμηνευουν ετσι τον Μαρξ ή χαζοι ειναι και δεν ακταλαβαινουν , η πονηροι και κανουν οτι δεν καταλαβαινουν

αυτα οσον αφορα το 1

Και για το 2

Καλα ενταξει το παιδι που εχει γραψει το βιβλιο ειναι γαματο, αγνοει εντελως την πραγματικοτητα

Αντιθετα λοιπον με τον Προυντον και τους αλλους αναρχικους, που μιλαγαν για απευθειας μεταβαση στην κομμουνιστικη κοινωνια, ο Μαρξ και ο Ενγκελς ήταν εκεινοι που επεμεναν οτι μια κοινωνια κομμουνιστικη δεν μπορει να υπαρξει χωρις πρωτα μια περιοδο σοσιαλιστικου μετασχηματισμου. Στην περιοδο αυτη θα γινουν βηματα για να αλλαξουν τοσο οι μεθοδοι παραγωγης οσο και οι σχεσεις παραγωγης και κατ επεκταση ο τροπος που σκεφτονταν οι ανθρωποι. Αυτη ηταν και η κριτικη του Μαρξ Ενγκελς στους αναρχικους, οτι δεν γινεται να παμε αυτοματα στον κομμουνισμο, αλλα σταδιακα μιας και το να χτισεις κατι καινουριο σε εναν κοσμο που εχει μαθει να λειτουργει αλλιως δεν ειναι και οτι πιο ευκολο.

Οσο για τον κομμουνιστικο απολυταρχισμο, αυτη ειναι μπηχτη για τον υπαρκτο και την ΕΣΣΔ, μιας και σε διανοητες οπως ο συγγραφεας του συγκεκριμμενου βιβλιου, η διαλυση της αστικης ταξης, της αριστοκρατιας και των κουλακων, απο τους μπολσεβικους, δηλαδη των εκμεταλλευτικων ταξεων, αποτελουν απολυταρχισμο, ενω οταν ολοι αυτοι για αιωνες εκμεταλλευοταν τους εργατες και τους αγροτες δεν υπηρχε κανενα προβλημα. Απολυταρχισμος λοιπον δεν ειναι αυτο, λεγεται απελευθερωση της εργατικης ταξης και ο εκμεταλλευομενος εχει καθε δικαιωμα να παταξει τον εκμεταλλευτη του οσο πιο γρηγορα βρει την ευκαιρια. Και αυτη η επιβολη της εργατικης ταξης πανω στις εκμεταλλευτικες ταξεις ονομαζεται “δικτατορια του προλεταριατου”.

παμε και στο 3

Στο 3 ισχυει οτι και για το δυο
Ο Μαρξ μια χαρα ηξερε οτι να αλλαξεις τον τροπο που σκεφτονται οι ανθρωποι ηταν δυσκολο γιατι ειχαν μαθει με εναν τροπο και για να σπασουν αυτα τα στεγανα ήθελε κοπο
αυτος ειναι και ενας πο τους λογους που ελεγε οτι δεν μπορουμε να φτασουμε αμεσα στον κομμουνισμο αλλα μεσα απο σοσιαλιστικη οικοδομηση
η οικοδομηση δηλαδη που θα αλλαξει τις συνθηκες ετσι ωστε οι ανθρωποι να μαθουν να εμπιστευονται και να ζουν με αλλες αξιες και οι παλιες αξιες με τις οποιες ειχαν μαθει να ζουν να καταστουν αχρηστες
οσο για τον συγγραφεα που υποννοει οτι η κοινωνικοποιηση των μεσων παραγωγης δεν ηταν απαραιτητη, τι αλλο εξυπηρετει αν οχι τη λογικη της αστικης ταξης μια τετοια δηλωση; Δηλαδη τι, πρωτα αλλαζουν οι ανθρωποι και μετα κανεις κοινωνικοποιηση των μεσων παραγωγης; Μα αμα δουλευει το 6χρονο στο ορυχειο(και αυτα δεν γινονταν μονο παλια, γινονται και τωρα στις χωρες του τριτου κοσμου που παιδια δουλευοτν σε καπιταλιστικες επιχειρησεις) πως στον πουτσο θα σταματησει να ειναι εξαθλιωμενο πνευματικα και ηθικα; Σε αλλες καπιταλιστικες χωρες που υπαρχιε παιδικη πορνεια, η ανηλικη πορνη πως θα μεγαλωσει με αλλες αξιες, οταν την πηδανε απο τα 10 για χρηματα, ή ακομα και πιο πριν;
Στην Ελλαδα που τα παιδια λυποθυμανε στα προαυλια των σχολειων και στους ενηλικες υπαρχει
“επιδημια” αυτοκτονιων εξαιτιας της ανεργιας και των αλλων αδιεξοδων στα πλαισια του καπιταλισμου, πως θα μαθουν ολοι να ζουν με αλλες αξιες και τι αξιες θα ειναι αυτες;

Ολα αυτα βεβαια αλλαζουν σταδιακα τη συνειδηση του κοσμου μεχρι να φτασει αυτος ο κοσμος να επαναστατησει και να παρει τα μεσα παραγωγης στα χερια του για να χτισει μια καλυτερη κοινωνια, μεχρι τοτε ομως θα ειμαστε αναγκασμενοι να ακουμε τα ηθικα κυρηγματα μεγαλων επιστημονων σαν τον Eric Fromm…

Και για το τελευταιο που λες
εχει μεγαλη σημασια το τι ελευθεριες και τι δικαιωματα εχει ο καθε εργατης στο χωρο εργασιας του
στην ΕΣΣΔ για παραδειγμα
οι εργατες ειχαν δικαιωματα και ασκουσαν ελεγχο στη διαδικασια της παραγωγης
ο δημοκρατικος συγκεντρωτισμος ξεκινουσε ακριβως απο τη βαση, απο τους χωρους δουλειας, οι εργατες ψηφιζαν για ζητηματα που αφορουσαν την εργασιακη τους ζωη

που γινεται αυτο στον καπιταλισμο;
που ο καπιταλιστης ρωταει τον εργατη αμα του αρεσει να δουλευει για 300 ευρω;
σε ποια καπιταλιστικη χωρα υπαρχει μηδενικη ανεργια οπως υπηρχε στις σοσιαλιστικες;
αυτο αληθεια δεν ενδιαφερει τους εργαζομενους, δεν τους κανει διαφορα το να ειναι ανεργοι ή να δουλευουν, το να μην λαμβανουν καμια αποφαση για τις συνθηκες και τους ορους με τους οποιους θα δουλευουν και το να λαμβανουν;
Δεν τους ενδιαφερει αληθεια να εχουν δικαιωματα τα οποια να ειναι θεσμοθετημενα, να προστατευονται και να μην καταπατουνται; Που στον καπιταλισμο εχεις δει να γινεται κατι τετοιο;

Καλο ειναι να διασταυρωνουμε και λιγο τα οσα διαβαζουμε, γιατι πολλες φορες υπαρχει τεραστια παραχαραξη της πραγματικοτητας προκειμενου να κανουν την αναλογη κατηχηση οι διαφοροι διανοητες του συστηματος. Τα επιχειρηματα τους ειναι φτερο στον ανεμο, οταν ομως ο αλλος κανει τον κοπο να τα συγκρινει με την πραγματικοτητα και να αξιολογησει τελικα την πραγματικη σκοπιμοτητα τετοιων πονηματων.

Λαγωνικάκης Φραγκίσκος(Poexania)