The talented Mr. Ford

Δημοσιεύθηκε στο Ατέχνως

Στην εκπομπή της περασμένης Πέμπτης (10-11-2016) των Ν. Μπογιόπουλου και Μ. Κοττάκη στο Real, ειπώθηκε κάποια στιγμή από τον δεύτερο ότι παλιότερα ο καπιταλισμός ήταν πιο ανθρώπινος, μάλιστα, αναφέρθηκε ως σχετικό παράδειγμα και το όνομα του H. Ford (1863 – 1947).1 Αυτού του είδους οι απόψεις περί καπιταλισμού εντάσσονται σε ένα ευρύτερο θεωρητικό πλαίσιο, σύμφωνα με το οποίο ο καπιταλισμός δεν έχει από τη φύση του καταστροφικές ιδιότητες (για το περιβάλλον, τους ανθρώπους, την οικονομία), αλλά γίνεται «κακός» εξαιτίας απερίσκεπτων ανθρώπινων παρεμβάσεων. Δεν θα εξετάσουμε εδώ αν αυτός ο ισχυρισμός ισχύει –που δεν ισχύει- αλλά ακολουθώντας τη λογική του καλού και του κακού καπιταλισμού, και των καλών και κακών καπιταλιστών, εμείς θα σταθούμε σε έναν από τους «καλούς»- σύμφωνα με τα λεγόμενα του κυρίου Κοττάκη- καπιταλιστές, τον Henry Ford. O Ford είναι από τους πιο δημοφιλείς ταγούς της καπιταλιστικής οικονομίας, και θαυμάζεται από το σύνολο των θιασωτών της, αυτός είναι και ο λόγος που αποτελεί ιδανικό παράδειγμα προς διερεύνηση.


Το άρθρο χωρίζεται σε τρεις θεματικές. Στην πρώτη θα εξεταστεί τόσο η ιδεολογική όσο και η οικονομική σχέση του Ford με τους Ναζί. Στη δεύτερη θεματική θα αναφερθούμε στον ακραίο πατερναλισμό του Ford που έφτανε στο σημείο να θέλει να ρυθμίζει τις ζωές των υπαλλήλων του. Στην τρίτη και τελευταία θα μας απασχολήσει η στάση του Ford απέναντι στον εργατικό συνδικαλισμό, καθώς επίσης και το πώς αντιμετώπιζε αυτός και οι τραμπούκοι του το ενδεχόμενο απεργιών και λοιπών εργατικών κινητοποιήσεων.

Συνεργασία με τους Ναζί και αντισημιτισμός

Αυτός ο ανθρωπιστής, ο Henry Ford, ο γίγαντας της αυτοκινητοβιομηχανίας, ο καινοτόμος, ο οραματιστής, είχε όπως και κάθε άνθρωπος τις μικρές του αντιπάθειες. Βέβαια όσο μικρές και αν είναι οι αντιπάθειες ενός μεγιστάνα δεν μπορεί παρά να θαμπώνουν με το εύρος τους, έτσι, πέρα από τους μαύρους και τους κομμουνιστές, ο Ford σιχαινόταν και τους Εβραίους.

Ο Ford δεν ήταν από εκείνους που κρατούν τις αντισημιτικές τους απόψεις για τον εαυτό τους, αλλά από εκείνους που τις προπαγανδίζουν δυναμικά. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούσε την εφημερίδα Dearborn Independent (που κάποια στιγμή έφτασε να πουλάει 700.000 φύλα), την οποία και είχε αγοράσει από τον προηγούμενο της ιδιοκτήτη. Μέσα από τα φύλα της κατηγορούσε τους Εβραίους για όλα τα δεινά του κόσμου, μεταξύ άλλων ότι προκάλεσαν τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, ότι βρίσκονταν πίσω από τον κομμουνισμό, και ότι προώθησαν την … μουσική Jazz για να διαφθείρουν τα «λευκά ήθη» μέσω της κουλτούρας των μαύρων.2 Τα αντισημιτικά κείμενα της εν λόγω εφημερίδας οδήγησαν αργότερα στη συγγραφή του βιβλίου «Ο διεθνής εβραίος» που κυκλοφόρησε ο Ford το 1920.3

Ο Ford, όμως, σαν κάθε επιχειρηματίας που σέβεται τον εαυτό του δεν έμεινε μόνο στα λόγια. Καταρχήν φρόντισε(ή αν προτιμάτε φόρντισε) να αποκτήσει σχέσεις με τον ομοϊδεάτη του στην Ευρώπη, τον Αδόλφο Χίτλερ, ο οποίος τον θαύμαζε από παλιά. Αξίζει να σημειωθεί πως ο δεύτερος, είχε κρεμασμένη στον τοίχο του γραφείου του μια εικόνα του Ford, ενώ δεν δίσταζε να εκφράσει τον θαυμασμό του για τον επιχειρηματία όταν ερωτώνταν από δημοσιογράφους. Φυσικά η εκτίμηση ήταν αμοιβαία. Όταν ο Χίτλερ πήρε την εξουσία δεν ξέχασε τον παλιόφιλο του, για αυτό και τον παρασημοφόρησε τον Ιούλιο το 1938 με το βραβείο του Μεγάλου σταυρού του γερμανικού αετούω(Grand Cross of the German Eagle), που αποτελεί την ύψιστη τιμή που μπορεί να λάβει ξένος πολίτης στη Γερμανία.4

Με τις υγείες σας το μετάλλιο

Στον κόσμο όμως των business τίποτα δεν γίνεται τυχαία, η φιλία και η αγάπη μεταξύ των δυο ανδρών είχε τεράστιο υλικό αντίτιμο. Βλέπετε, ο Ford, όσο και αν αργότερα έκανε το παν για να το συγκαλύψει, ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος τροφοδότης του ναζιστικού κράτους σε φορτηγά, πρώτη βλέπετε έρχονταν η General Motors. Φανταστείτε την έκπληξη των Αμερικάνων στρατιωτών στο μέτωπο, καθώς διαπίστωναν πως τα οχήματα του εχθρού ήταν made in USA.

Τόσο η Ford, όσο και η General Motors, αρνούνται μέχρι και σήμερα να δώσουν στην δημοσιότητα τα αρχεία τους από εκείνη την περίοδο. Ο όμιλος Ford, μάλιστα, ξόδεψε πολλά χρήματα για ιστορικές έρευνες που σκοπό είχαν να θολώσουν το τοπίο σε σχέση με τις συναλλαγές της εταιρίας με την ναζιστική Γερμανία. Όμως τόσο τα γερμανικά όσο και τα αμερικάνικα κρατικά αρχεία μαρτυρούν την πραγματικότητα. Σε κάποιες περιπτώσεις, όπως δείχνουν τα αμερικάνικα αρχεία, τα στελέχη της Ford έδιναν εντολές για να αυξηθεί το κομμάτι της παραγωγής που προορίζονταν για τη Γερμανία, την ίδια ώρα που αγνοούσαν τις εκκλήσεις του αμερικάνικου κράτους για να επιταχυνθούν οι δικές του παραγγελίες. Ο ίδιος ο Ford όταν, μετά το ξέσπασμα του πολέμου, ερωτήθηκε γιατί δεν επιστρέφει το Μετάλλιο που του είχε απονεμηθεί, απάντησε ότι δεν επιθυμεί να κάνει κάτι που πρόκειται να εξοργίσει τον Χίτλερ.5

Η Ford, όπως και η General Motors, είχαν δημιουργήσει εργοστάσια και σε εδάφη που ελέγχονταν από την ναζιστική Γερμανία για επί τόπου παραγωγή. Όταν οι σύμμαχοι άρχισαν να απελευθερώνουν την κατακτημένη Ευρώπη, ανακάλυψαν ότι τα εργοστάσια αυτά τροφοδοτούνταν από στρατόπεδα εργασίας, όπου χιλιάδες κρατούμενοι των ναζί εργάζονταν καταναγκαστικά. Σύμφωνα με το άρθρο της Washington Post, τα στελέχη της Ford στις ΗΠΑ καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου, είχαν επικοινωνία με τα εξωχώρια στελέχη, γνώριζαν το τι γίνονταν στα γερμανικά εργοστάσια και είχαν δώσει την έγκριση τους. Παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον το γεγονός, ότι, και οι δυο εταιρίες μήνυσαν το αμερικάνικο κράτος μετά το τέλος του πολέμου για τις καταστροφές που είχαν προκαλέσει οι αμερικάνικοι βομβαρδισμοί στα εργοστάσια που εξυπηρετούσαν τη ναζιστική πολεμική μηχανή. Η General Motors μάλιστα αποζημιώθηκε με 32 εκ. δολάρια. 6
 
Παρακολουθήσεις υπαλλήλων και «αστυνομία συμπεριφοράς»

Επειδή ο Κ. Κοττάκης στην ίδια εκπομπή κατηγόρησε τις χώρες του υπαρκτού για παρέμβαση στην ιδιωτικότητα των πολιτών τους, ας μιλήσουμε λίγο για το Ford και τη σχέση του με την ιδιωτικότητα.

Προκειμένου να τραβήξει εργατικό δυναμικό από τους ανταγωνιστές στην ολοένα και μεγεθυνόμενη βιομηχανία του, ο Ford αποφάσισε να δώσει σε κάποιους εργαζόμενούς του το διπλό μεροκάματο από ό,τι έδιναν οι ανταγωνιστές. Αυτό για το 1914 σήμαινε ότι αντί για 2,5 δολάρια, όσοι δούλευαν για τον Ford θα είχαν την ευκαιρία να κερδίζουν 5 δολάρια τη μέρα. Υπήρχαν όμως προϋποθέσεις, τις οποίες είχε θέσει ο μεγιστάνας και αφορούσαν την προσωπική ζωή των εργατών. Για να πάρει κάποιος τα έξτρα 2,5 δολάρια θα έπρεπε:

• Να εργάζεται στην εταιρία για 6 τουλάχιστον μήνες
• Να έχει το σπίτι του σε τάξη και τα παιδιά του υγιή και καλοφροντισμένα
• Αν ήταν κάτω από την ηλικία των 22 να είναι παντρεμένος
• Να μην κάνει καταχρήσεις (τζόγος, ποτό, κλπ)
• Οι γυναίκες εργαζόμενες δεν δικαιούνταν τα χρήματα, εκτός και αν είχαν χηρέψει και είχαν παιδί
• Οι άνδρες για να δικαιούνται τα χρήματα έπρεπε, εφόσον ήταν παντρεμένοι, η γυναίκα τους να μην εργάζεται εκτός σπιτιού
• Οι ενδιαφερόμενοι δεν θα έπρεπε να έχουν εξωσυζυγικές σχέσεις
• Να είναι πατριώτες
• Οι μη αμερικάνοι εργάτες θα έπρεπε να μιλούν πολύ καλά αγγλικά7

Θα αναρωτηθεί κανείς, «μα πώς ήταν δυνατόν να τα γνωρίζει όλα αυτά ο Ford για τους υπαλλήλους του;» Πολύ απλά, είχε φτιάξει ειδικό τμήμα στην εταιρία του η οποία τους παρακολουθούσε. Το τμήμα αυτό αποτελούνταν από 200 υπαλλήλους/ερευνητές, οι οποίοι παρακολουθούσαν τους εργαζόμενους στην καθημερινότητα τους, είχαν μάλιστα και το δικαίωμα να μπαίνουν οποιαδήποτε ώρα στα σπίτια τους για να κάνουν ελέγχους. Στα πλαίσια των ελέγχων αυτών, οι ντέτεκτιβς του Ford εξέταζαν αν τα παιδιά πήγαιναν καθημερινά στο σχολείο, παρακολουθούσαν τις καταναλωτικές συνήθειες των γονιών, τι διάβαζαν, τι μουσική άκουγαν κλπ. Ακόμη και αν ήθελαν να αγοράσουν αμάξι οι υπό παρακολούθηση, έπρεπε πρώτα να πάρουν τη γραπτή άδεια του Ford. 8

Όταν κάποιος από τους εργαζόμενούς που κατάφερνε να πάρει τα έξτρα χρήματα πιάνονταν να καταπατά τους όρους, έμπαινε αμέσως στη μαύρη λίστα και επέστρεφε στο χαμηλό μισθολόγιο, ενώ οι ευκαιρίες του για επαγγελματική ανέλιξη καταβαραθρώνονταν. Αν ο υπάλληλος συνέχιζε να είναι παραβατικός για το επόμενο 6μηνο, τότε το πιθανότερο ήταν να χάσει τη δουλειά του. Στα πλαίσια της κατήχησης των εργαζομένων του ο Ford είχε φτιάξει και ειδικά σχολεία στο οποίο φοιτούσαν οι μη αμερικάνοι εργαζόμενοι για να μάθουν να μιλούν τη γλώσσα, αλλά και για να γίνουν καλοί πατριώτες, αφού στα πλαίσια των μαθημάτων οι «εκπαιδευτικοί» του Ford τους νουθετούσαν και τους μυούσαν στον ….αμερικανοχριστιανικό πολιτισμό.9
 
Ειδικό τμήμα καταστολής συνδικαλισμού και απεργών

Φανατικός πολέμιος των εργατικών διεκδικήσεων, των απεργιών και των εργατικών σωματείων ο Ford είχε δημιουργήσει ένα ειδικό τμήμα το οποίο αναλάμβανε, μέσω του τραμπουκισμού, αν είναι δυνατόν οι εργαζόμενοι της εταιρίας να μην συνδικαλίζονται, να μην απεργούν και να μη διαμαρτύρονται με οργανωμένο τρόπο. Στην περίπτωση που τα πράγματα ξέφευγαν και οι εργαζόμενοι προχωρούσαν σε απεργίες, διαμαρτυρίες, και άλλων ειδών κινητοποιήσεις, το τμήμα αυτό, σε συνεργασία με την αστυνομία αναλάμβανε με τη βία να τις καταστείλει.10

Το όνομα του τμήματος ήταν «Ford Service Department», και καμία σχέση δεν είχε με το σέρβις των αυτοκινήτων. Ούτε όμως και όσοι εργάζονταν εκεί είχαν πτυχίο μηχανικού. Επικεφαλής του τμήματος ήταν ο Χάρι Μπένετ, ένας πρώην ναύτης, τεράστιος και μυώδης τύπος, μποξέρ, ταραχοποιό και εγκληματικό στοιχείο. Οι φήμες θέλουν τον Ford να συνάντησε τον Μπένετ σε ένα καβγά έξω στους δρόμους, του τράβηξε την προσοχή, και όταν έφτασαν οι αρχές για να συλλάβουν τους ταραξίες, ο Ford εγγυήθηκε και έτσι ο Μπένετ γλίτωσε την φυλάκιση. Από εκείνη τη στιγμή και πέρα, κάπου στη δεκαετία του 20, o Ford προσέλαβε τον Μπένετ και τον έκανε κάτι σαν υπεύθυνο ασφαλείας του και διευθυντή του «Service Department». Ο Μπένετ με τη σειρά του φρόντισε να στελεχώσει το τμήμα με κάθε είδους κατακάθι, ακόμα και συμμορίτες. Ήταν ο πιο πιστός λακές του Ford, αρκεί ο δεύτερος να του έλεγε «μπορείς να το κάνεις αυτό για εμένα Μπένετ» και το μαντρόσκυλο ξαμολιόνταν να ικανοποιήσει την επιθυμία του αφέντη του.11

Το πρωτοπαλίκαρο το Ford, Χάρι Μπένετ

Το Service Department βρίσκονταν σε αγαστή συνεργασία με την αστυνομία και δεν ήταν λίγες οι φορές που συνδύαζαν τις δυνάμεις τους προκειμένου να χτυπήσουν το εργατικό κίνημα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η «πορεία της πείνας»(Hunger March), μια πορεία που έγινε στις 7 Μαρτίου 1932 στο Ντιτρόιτ, την πρωτεύουσα της αυτοκινητοβιομηχανίας εκείνη την εποχή. Η πορεία αποτελούνταν κυρίως από ανέργους, πρώην εργάτες της βιομηχανίας αυτοκινήτων, που είχαν χάσει τη δουλειά τους εξαιτίας των απολύσεων που ακολούθησαν την κρίση του 29. Τα «τάγματα ασφαλείας» -ας μου επιτραπεί η έκφραση- του Ford, μαζί με την αστυνομία, επιτέθηκαν στους διαδηλωτές και άνοιξαν πυρ. Το αποτέλεσμα ήταν να τραυματιστούν 60 διαδηλωτές από τις σφαίρες και το ξύλο, και να δολοφονηθούν 5. Το γεγονός έγινε γνωστό ως η σφαγή του Ford(Ford Massacre).12

Άλλο αντίστοιχης κλίμακας γεγονός ήταν «η μάχη της διάβασης»(Battle of the overpass) που συνέβη στις 26 Μάιου του 1937, πάλι στο Ντιτρόιτ. Στις εργατικές κινητοποιήσεις αυτές, που οργάνωσαν τα σωματεία εργαζομένων στην αυτοκινητοβιομηχανία, το σύνθημα που επικρατούσε ήταν «σωματεία και όχι φορντισμός» (Unionism, no Fordism) και τα αιτήματα αφορούσαν το ωράριο και τον μισθό. Αυτό ήταν κάτι που δεν άρεσε καθόλου στον Ford και έτσι η ομάδα του Μπένετ χτύπησε πάλι. Ξυλοκόπησαν τους επικεφαλής των σωματείων, αλλά αυτή τη φορά δεν γλίτωσαν ούτε οι δημοσιογράφοι, αφού η ομάδα του Μπένετ τους κυνήγησε προκειμένου να κατασχέσει τις φωτογραφικές πλάκες.13 Ο Μπένετ συνέχισε το θεάρεστο έργο του στην εταιρία μέχρι το 1945, όπου και απολύθηκε από τον διάδοχο του Henry Ford.

Battle of the overpass, η στιγμή που ο εκπρόσωπος του σωματείου Richard Frankensteen ξυλοκοπείται από τους τραμπούκους του Ford.

Αυτά ήταν σε συντομία τα έργα και οι ημέρες του Henry Ford και του σιναφιού του. Μόνο ένα πράγμα έχω να πω πριν το κλείσιμο του άρθρου…. Αν είναι έτσι ο καλός καπιταλισμός και οι λαϊκοί καπιταλιστές, τότε ο θεός να μας φυλάξει14 από τους κακούς καπιταλιστές!

Λαγωνικάκης Φραγκίσκος (Poexania)


1 Το ηχητικό στον σύνδεσμο που ακολουθεί(κάπου στο 17 λεπτό το επίμαχο σημείο περί Λαϊκού καπιταλισμού και Ford) http://www.real.gr/audiofiles/552247.mp3


2 https://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Ford#The_Dearborn_Independent_and_antisemitism


3 https://en.wikipedia.org/wiki/The_International_Jew


4 https://en.wikipedia.org/wiki/The_Dearborn_Independent


5 http://www.washingtonpost.com/wp-srv/national/daily/nov98/nazicars30.htm


6 Στο ίδιο


7 http://jalopnik.com/when-henry-fords-benevolent-secret-police-ruled-his-wo-1549625731


8 Στο ίδιο


9 Στο ίδιο


10 https://en.wikipedia.org/wiki/Harry_Bennett


11 Στο ίδιο


12 https://en.wikipedia.org/wiki/Ford_Hunger_March


13 https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_the_Overpass


14 Η έκφραση το λέει…