Μη μου κάνεις εμένα εφέ!

Δημοσιεύθηκε στο Ατέχνως


Αυτό πρόκειται να είναι ένα λίγο διαφορετικό άρθρο από αυτά που συνηθίζω να γράφω. Τουλάχιστον τη στιγμή που το ξεκινάω και έτσι όπως το έχω στο μυαλό μου δεν αναμένεται να μιλήσω καθόλου για πολιτική, για ιστορία κλπ κλπ. Στην πορεία βέβαια αυτό μπορεί και να αλλάξει –οπότε δεν υπόσχομαι- όμως δηλώνω υπεύθυνα ότι δεν το έχω σκοπό εξ αρχής. Αυτό που εξαρχής έχω σκοπό, είναι να παραθέσω κάποιες από τις σκέψεις μου σχετικά με το τέλμα στο οποίο μοιάζει να έχει πέσει ο αμερικάνικος κινηματογράφος, και κυρίως δύο από τα αγαπημένα μου κινηματογραφικά είδη, οι ταινίες τρόμου και οι ταινίες φαντασίας (επιστημονικής και επικής).

Κάποτε, αυτό που μας/με εντυπωσίαζε σε αυτού του είδους τις ταινίες ήταν τα καλοφτιαγμένα «ειδικά εφέ», και αυτό, γιατί τότε, τις παλιές καλές εποχές, ήταν ακόμη κάτι ζητούμενο και όχι δεδομένο. Με τον καιρό και την εξέλιξη των υπολογιστών, τα εφέ και πιο εντυπωσιακά έγιναν, και πιο ρεαλιστικά όπου χρειαζόταν, και λιγότερο κοστοβόρα. Κάτι αντίστοιχο έχει συμβεί και στη βιομηχανία των ηλεκτρονικών παιχνιδιών, τα πολύ καλά γραφικά είναι σχεδόν δεδομένα. Αυτό δυστυχώς ή ευτυχώς έχει ως επακόλουθο να συνηθίσουμε την υψηλή ποιότητα ειδικών εφέ και να μη μας κάνουν [σχεδόν] καθόλου εντύπωση. Ναι μεν μια ταινία με πρόχειρα εφέ δεν θα είχε καμία τύχη, αλλά όσο περνάει ο καιρός, όλο και λιγότερο πάμε σε μια ταινία στον κινηματογράφο απλά και μόνο για τα εφέ της. Υπήρχαν βέβαια ταινίες επιστημονικής φαντασίας με απλά εφέ, όπως για παράδειγμα το the cube, που ήταν μικρά διαμαντάκια, όμως είχαν απλά εφέ όχι κακοφτιαγμένα.



Πέρα από τα εφέ, αν σε κάτι έχουν γίνει καλοί οι παραγωγοί του Χόλυγουντ είναι στο μάρκετινγκ. Είναι πλέον επιστήμονες στο να δημιουργούν το λεγόμενο Hype1,με αποτέλεσμα να γεμίζουν τις αίθουσες –και τα ταμεία- τις πρώτες μέρες προβολής. Αν η ταινία είναι «πατάτα» μπορεί τελικά να πάρει χαμηλή βαθμολογία από κοινό και κριτικούς στους σχετικούς ιστότοπους, όμως η μπάζα έχει ήδη γίνει. Και δυστυχώς οι ταινίες είναι συχνά «πατάτες», και με το πατάτες εννοώ σεναριακά αδιάφορες, ξαναζεσταμένες, και ανέμπνευστες, τουλάχιστον για τα δικά μου γούστα. Σε αυτό σίγουρα συμβάλει το γεγονός ότι κοντεύω τα 40 και ότι από τα παιδικά μου χρόνια έχω δει χιλιάδες ταινίες, οπότε είναι πιο δύσκολο πλέον κάτι να με εντυπωσιάσει. Όμως δεν είναι μόνο αυτό, δεν είναι μόνο υποκειμενικό το ζήτημα αλλά και αντικειμενικό. Αντικειμενικά τα περισσότερα χολυγουντιανά σενάρια, ειδικά στις κατηγορίες που ανέφερα, είναι αδιάφορα, ξαναζεσταμένα και ανέμπνευστα.

Έχουμε περάσει από μια παλιότερη εποχή που ακόμα και οι τσόντες είχαν σενάρια, σε μια νεότερη εποχή που τα σενάρια των υπερπαραγωγών είναι συχνά κατώτερα από αυτά των πορνό ταινιών της δεκαετίας του 80.

Γκουσγκούνης: «Έφερα τις πίτσες»
Παραλήπτριες: «Μα δεν παραγγείλαμε πίτσες»
Γκουσγκούνης: «Παραγγείλατε, δεν παραγγείλατε, εγώ θα σας πηδήξω!»

Ε, άμα στη θέση του «πηδήξω» μπει η λέξη «σκοτώσω», μπορεί κάλλιστα ο παραπάνω διάλογος να χρησιμοποιηθεί σε ταινία δράσης του στυλ The Expendables. Όχι ότι τέτοια απλοϊκά σενάρια και διάλογοι δεν υπήρχαν παλιότερα, όμως δεν θα έπρεπε μετά από τόσα χρόνια να είχαμε πάει λίγο παρακάτω; Βαρετοί διάλογοι, επανάληψη σκηνοθετικών τρικ κ.α. Ας εξετάσουμε ένα ακόμα παράδειγμα. Υπάρχει μια κλασική σκηνή που επαναλαμβάνεται συχνά στις παλιές ταινίες τρόμου σε διάφορες εκδοχές.
Ο ήρωας ανοίγει την ντουλάπα, ή ντουλαπάκι του μπάνιου, ή την πόρτα του ψυγείου, και όταν μετά από λίγο την κλείνει υπάρχει από πίσω ο ψυχοπαθής δολοφόνος με το κασόνι. Κάποια στιγμή σε μια ταινία γύρισαν αυτή τη σκηνή χωρίς τελικά να εμφανιστεί κάποιος από πίσω, και με αυτόν τον τρόπο πρωτοτύπησαν (δεν θυμάμαι τώρα ποια ήταν αυτή η ταινία), ε τώρα πια έχει γίνει κλισέ και αυτό, μιας και έχει αντιγραφεί από τουλάχιστον 5-6 ακόμα ταινίες που έχει τύχει να παρακολουθήσω. Ειδικά τα σενάρια των ταινιών τρόμου έχουν καταντήσει σαν το «σεξ των αποκλειστικά παντρεμένων»², ξεκινάνε πάντα έτσι, κλιμακώνουν έτσι, και κορυφώνουν πάλι έτσι, στο τέλος κάνεις και ένα τσιγάρο.

Ο μεγαλύτερος τρόμος πάντως για εμάς τους καλοφαγάδες είναι να βρούμε το ψυγείο άδειο

Μια άλλη κατηγορία ταινιών που έχει καταντήσει αηδία (αν δεν ήταν από την αρχή) είναι αυτή με τους σούπερ ήρωες της Marvel και της Dc. Οκ, υπάρχουν και καλές, όπως πχ κάποια Batman, αλλά οι περισσότερες αποτελούν απλά χορογραφίες δράσης που δεν καταφέρνουν κινηματογραφικά να ξεπεράσουν την αξία ενός μακρηγορούντος βίντεο κλιπ. Οκ, καταλαβαίνω, είναι διασκεδαστικές, πετάνε οι ήρωες πού και πού και καμιά καλή ατάκα (βλέπε Deadpool), γίνεται ο χαμός επί της οθόνης, αλλά γενικότερη κινηματογραφική αξία έχουν μικρή. Αν και για να πω την αμαρτία μου τα κόμικ αυτού του τύπου εγώ ποτέ δεν τα διάβαζα, προτιμούσα τα ευρωπαϊκά, οπότε δεν λογίζομαι και για φαν.

Και γεννιέται με όλα τα παραπάνω η απορία… «μα καλά, τόσα λεφτά δίνουν, δεν μπορούν να πληρώσουν για ένα καλό σενάριο;». Δεν θέλω να είμαι άδικος, έχουν βγει και καλές και πρωτότυπες ταινίες τα τελευταία δέκα χρόνια, για παράδειγμα το Cabin in the woods στην κατηγορία τρόμου εμένα μου άρεσε πάρα πολύ. Το κακό είναι όμως ότι οι αξιόλογες ταινίες αυτού του είδους είναι μετρημένες στα δάχτυλα. Ορισμένες φορές χρειάζεται το μυαλό μου να πάει τόσο πίσω για να βρει μια πολύ καλή, που φτάνει στο Sixth Sense που κυκλοφόρησε το 1999.

I see dead movies, they look like real movies but they dont have a pulse

Προσωπικά αναζητώ κάτι διαφορετικό …  κάτι πρωτότυπο,  κάτι ενδιαφέρον, αλλά φαίνεται ότι άμα έχει βρεθεί ο τρόπος να βγαίνει το παραδάκι με πιο στάνταρ τρόπο, το πρωτότυπο το ενδιαφέρον και το διαφορετικό αποτελούν πολυτέλεια. Πηγαίνω σχετικά συχνά στον κινηματογράφο (2 φορές το μήνα περίπου), βλέπω επιπλέον καμπόσες ταινίες κατεβασμένες από το internet, αλλά είναι ζήτημα να κρατάω κάθε χρόνο 2-3 από αυτές. Γενικότερα μου είναι πιο εύκολο να κάτσω να ξαναδώ μια παλιά ταινία από ό,τι μια πιο σύγχρονη. Ελάχιστες είναι οι ταινίες των τελευταίων 15 ετών που έχω κάτσει να ξαναδώ, ενώ υπάρχουν αρκετές παλιότερες που τις έχω δει και δυο και τρεις και τέσσερις φορές. Και δεν είναι ότι μου έχει περάσει η δίψα για καλές ταινίες, το κάθε άλλο, νιώθω το λαρύγγι μου όλο και πιο στεγνό, όμως ο δρόμος που ακολουθεί ο αμερικανικός κινηματογράφος μου είναι όλο και πιο αδιάφορος. Μερικές φορές πιάνω τον εαυτό μου να πηγαίνει στον κινηματογράφο από συνήθεια, άλλες επειδή έχω πέσει και εγώ θύμα του Hype.

Τα καλά εφέ πλέον δεν μου λένε τίποτα, θα μπορούσαν να μου προκαλέσουν από την αρχή το ενδιαφέρον αν υιοθετούνταν νέες τεχνολογίες, για παράδειγμα ο virtual reality κινηματογράφος, ή η προβολή με ολογράμματα. Όμως ακόμα και έτσι κάποια στιγμή θα επέλθει ο κορεσμός και θα αποζητήσω ξανά την συνολικότερη ποιότητα, ή έστω την μη ξαναζεσταμένη σούπα. Αν μπορώ να διακρίνω κάτι θετικό στην αμερικάνικη βιομηχανία του θεάματος είναι το γεγονός ότι οι τηλεοπτικές σειρές έχουν γίνει πολύ πιο ποιοτικές, και, σε κάποιες περιπτώσεις φτάνουν τα production values των κινηματογραφικών blogbusters (βλέπε Game of thrones), ενώ ακόμα συχνότερα έχουν πολύ πιο ενδιαφέρουσα πλοκή και σενάριο, ακόμη και ηθοποιία. Υπάρχουν όμως δυο ζητήματα, από τη μια οι σειρές δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τον κινηματογράφο, όπως και ο κινηματογράφος δεν μπορεί να υποκαταστήσει το θέατρο (αν και έχει αναπτυχθεί εις βάρος του). Από την άλλη, όταν μια σειρά πετυχαίνει και φέρνει λεφτά στο κανάλι και στους παραγωγούς, παρατηρείται το φαινόμενο να την τραβάνε σε μήκος και να την ξεχειλώνουν και τελικά να την χαλάνε. Άλλες φορές πάλι ανοίγουν τόσα σεναριακά μέτωπα προκειμένου να κρατήσουν αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού, που δεν ξέρουν στο τέλος πως να τα κλείσουν όποτε και μετατρέπονται σε σεναριακά κενά. Χαρακτηριστικό θύμα αυτού του φαινομένου είναι το Lost.

Αυτά ήταν μερικά από τα παράπονα μου από τον χολυγουντιανό κινηματογράφο του οποίου είμαι, ομολογώ, τακτικός (και εθισμένος) θεατής. Κάνω σε αυτό το σημείο και την αυτοκριτική μου που δεν είμαι και πολύ του «ποιοτικού σινεμά», αλλά σε κάθε περίπτωση το αίτημα μου να γίνει και ο εμπορικός λίγο πιο ποιοτικός, είναι και δίκαιο και ουτοπικό:P

Πάντως κράτησα τελικά χαρακτήρα και δεν μίλησα καθόλου ούτε για πολιτική, αλλά ούτε και για ιστορία είπα τίποτα! Ας μου το συγχωρήσετε…

Λαγωνικάκης Φραγκίσκος (Poexania)


1 Δηλαδή να δημιουργείται μεγάλη ανυπομονησία από την πλευρά του κοινού για να βγει η ταινία.
2 Τίτλος από κόμικ άλμπουμ των εκδόσεων παρά πέντε ή Βαβέλ